Morgunblaðið - 01.04.2005, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. APRÍL 2005 35
UMRÆÐAN
Í SKÝRSLU sem The Fraser
Institue í Kanada gaf út og fjallaði
um kanadiska heilbrigðiskerfið
2004 kom fram ný
hugmynd um mat á
heilbrigðiskerfum
OECD-landanna.
Í skýrslunni kemur
fram að 42,5% kostn-
aðar fara til að þjóna
fólki sem er 65 ára og
eldra. Þær þjóðir sem
fjallað er um eru tölu-
vert mismunandi að
aldurssamsetningu,
t.d. eru 11,6 % Ís-
lendinga og 12,6 %
Kanadamanna yfir
þessum aldri. Með-
altalið í OECD-löndunum er 14,6
%.
Kanadamennirnir telja því nauð-
synlegt þegar verið er að bera
saman kostnað hinna ýmsu þjóða,
sem hlutfall af vergri þjóðarfram-
leiðslu, að taka tillit til aldurs-
samsetningarinnar. Niðurstaðan
er sú að heilbrigðisþjónusta Kan-
ada og Íslands er dýrust allra
þessara þjóða, þ.e. 10,8% af vergri
þjóðarframleiðslu. Það er því ljóst
að með mikilli fjölgun fólks á þess-
um aldri og auknu langlífi mun
kostnaður heilbrigðisþjónustu á
Íslandi vaxa mjög á næstu árum.
Fjármögnun þjónustunnar
Á undaförnum aldarfjórðungi
hefur rekstur meginhluta kerfisins
á Íslandi verið fjármagnaður á
föstum fjárlögum. Á síðasta ári
gaf OECD út skýrslu um rekstur
heilbrigðiskerfanna sem þeir kalla
„Towards High-Performing Health
Systems“. Þar telur OECD að föst
fjárlög stuðli að óhagkvæmni í
rekstri en afkastastengd fjár-
mögnun leiði til aukinna afkasta
og meiri hagkvæmni. Öll lönd í
þessum hópi hafa því tekið upp af-
kastatengda fjármögnun nema við
Íslendingar.
DRG-fjármögnunarkerfið
Fyrir aldarfjórðungi fékk trygg-
ingakerfi aldraðra í Bandaríkj-
unum (Medicare) starfsmenn Yale-
háskólans til að skoða hvernig
best væri að koma greiðslum fyrir
nauðsynlega þjónustu fyrir. Kerfi
var búið til þar sem kostnaður var
greindur fyrir hvern sjúkling og
þeim síðan skipað í hópa eftir
sjúkdómsgreiningu og meðferð
(Diagnosis Related Groups).
Kostnaður við rekstur Medicare-
kerfisins lækkaði um 30%, þegar
þetta kerfi var tekið í notkun og
fjöldi illa rekinna spítala varð ein-
faldlega gjaldþrota. DRG-kerfið
hefur síðan verið tek-
ið upp um allan heim,
t.d öllum löndum inn-
an OECD nema á Ís-
landi. Við erum í
þessum efnum meira
en áratug á eftir hin-
um Norðurlöndunum.
Þetta kerfi er
eingöngu ætlað til
notkunar í bráða-
þjónustu vefrænna
(somatiskra) sjúk-
dóma. Kerfið nær í
dag einnig til ferli-
þjónustu sjúklinga
þessara sviða , DRG-O. Önnur
kerfi hafa verið búin til fyrir öldr-
unarþjónstu (RAI), svipað kerfi
fyrir geðsjúkdómaþjónustu (RAI-
Mentalhealth) og FIM kerfi fyrir
endurhæfingu.
Breytt fjármögnun
Landspítala
Þegar rekstur Landspítala er
skoðaður er nauðsynlegt að greina
kostnað niður á DRG-svið og hin
sviðin. Rekstur DRG-sviðanna
(þ.e. lyflækningasvið I og II,
skurðlækningasvið, svæfinga-,
gjörgæslu- og skurðstofusvið,
barnasvið, kvennasvið, slysa- og
bráðasvið) er um tveir þriðju hlut-
ar af heildarreksturskostnaði. Því
erum við að tala um u.þ.b. 19
milljarða króna á árinu 2003.
Fjöldi innlagðra sjúklinga þessara
sviða er rúmlega 28 þúsund. Það
þýðir um 30 þúsund DRG-
einingar. Ferlistarfsemi LSH er
ótrúlega lítil miðað við þróun í
öðrum löndum. Gera má ráð fyrir
að þessi ferlistarfsemi ásamt
slysadeild sé um 10 þúsund ein-
ingar. Þessar tölur um fjölda
DRG-eininga eru ekki nákvæmar
en auðvelt væri að leiðrétta þær
þegar betri upplýsingar liggja fyr-
ir. En samkvæmt því er með-
alkostnaður á DRG-einingu um
450–475 þúsund krónur. Miðað við
önnur lönd er þetta há tala. Við
skoðun á tölum frá Norðurlöndum
er hún nálægt 300 þúsund krónur.
Reikna má hinsvegar með óeðli-
lega háu gengi íslensku krónunnar
svo að erum kannski að tala um
330–350 þúsund krónur til sam-
anburðar.
Ef þetta er nálægt sannleik-
anum hljóta menn að velta fyrir
sér af hverju LSH er svona dýr
stofnun. Flatur niðurskurður er
röng aðferð og kostnaðarsöm.
Fjöldi hjúkrunarsjúklinga á bráða-
deildum skiptir tugum á hverjum
degi. Það kostar kerfið hundruð
milljóna á hverju ári. Það er flest-
um sem hafa skoðað sameiningu
spítala í öðrum löndum ljóst að
hagræðing næst ekki nema hægt
sé að flytja meginstarfsemi spít-
alans á einn stað. Það má áætla,
samkvæmt reynslu erlendis frá, að
það tapist 1–1,5 milljarðar króna á
ári í rekstri spítalans. Samkvæmt
þeirri stefnu sem nú er fylgt í
uppbyggingu spítalans mun það
taka 10–15 ár að ná því takmarki
og því má reikna 10–15 milljarða
króna í kostnað í viðbót við bygg-
ingakostnað upp á 40–50 milljarða
króna.
Rekstur heilbrigðis-
þjónustu á Íslandi
Það er því enginn vafi á að
rekstur heilbrigðisþjónustu á Ís-
landi er í röngum farvegi. Fram-
sóknarmenn hafa nú stjórnað
þessum málaflokki samfellt í heil-
an áratug. Skilningur þeirra á
rekstri þessarar þjónustu er rang-
ur. Það gildir hér eins og í öllum
öðrum rekstri að menn verða að
þekkja hvernig kostnaðurinn verð-
ur til og síðan verður að finna leið-
ir til að fá sem mesta þjónustu
fyrir það fé sem veitt er til henn-
ar. Þetta hefur verið gert í öllum
nágrannalöndum okkar með góð-
um árangri. Hagsmunir þeirra
sem þurfa á þjónustunni að halda í
framtíðinni skiptir öllu máli.
Það þarf ekki meira fjármagn til
reksturs heilbrigðisþjónustunnar
hér á landi. Það þarf að nota það
fjármagn sem er fyrir hendi rétt
með hagsmuni almennings í huga.
Dýrt heilbrigðiskerfi
Ólafur Örn Arnarson fjallar um
kostnað við rekstur heilbrigðis-
þjónustunnar hér á landi ’Það þarf ekki meirafjármagn til reksturs
heilbrigðisþjónustunnar
hér á landi. Það þarf
að nota það fjármagn
sem er fyrir hendi
rétt með hagsmuni
almennings í huga.‘
Ólafur Örn Arnarson
Höfundur er læknir.
ÞAÐ FARA fáir í fötin hennar
Margrétar Indriðadóttur þegar hún
tekur sér penna í hönd. Þar fer
saman rökfesta, yfirsýn og orð-
snilld. „Öll þau 36 ár
sem ég vann á frétta-
stofu útvarps leit ég
svo á að ég væri í
þjónustu almennings,
hlustenda,“ sagði Mar-
grét í ræðu sem hún
flutti á Hvanneyri
þegar henni voru af-
hent Nordfag-
verðlaunin nokkrum
árum eftir að hún lét
af starfi. Þetta eru
verðlaun norrænna
ríkisútvarps- og sjón-
varpsstöðva og Mar-
grét fékk þau fyrir frábært framlag
til fréttaflutnings í útvarpi. Þegar
einn dómnefndarmanna stakk upp
á Margréti Indriðadóttur voru allir
hinir sammála um að enginn annar
kæmi þá til greina.
Þeir sem reyna að kveða Mar-
gréti Indriðadóttur í kútinn grípa
gjarnan til útúrsnúninga. Þannig
fer fyrir útvarpsstjóra RÚV þegar
hann svarar grein hennar um fag-
mennsku. (Greinin birtist í Morg-
unblaðinu 29. mars, svarið daginn
eftir.) Fréttastjóramálið nú og
fréttastjóramálið gamla frá árinu
1968 er af gerólíkum toga. Nú er
ráðinn fréttastjóri sem getur engan
veginn talist fagmaður í frétta-
mennsku og gengið framhjá hópi
umsækjenda sem allir eru fagmenn.
Í fréttastjóramálinu gamla voru
tveir umsækjendur, báðir fagmenn
eins og Margrét Indriðadóttir,
benti á. Ívar Guðmundsson var ráð-
inn og það gátu fréttamenn og aðr-
ir samstarfsmenn hennar ekki sætt
sig við þar sem þeir töldu hana
hæfari. Þar með var ekki kastað
neinni rýrð á Ívar Guðmundsson en
hann hafði dvalist lengi erlendis og
gat því ekki verið þaulkunnugur ís-
lensku þjóðlífi eins og Margrét sem
hafði starfað óslitið í blaða- og
fréttamennsku, fyrst á Morg-
unblaðinu, síðan í nær tvo áratugi á
útvarpinu, verið þar vara-
fréttastjóri og gegnt fréttastjóra-
starfi eftir að Jón Magnússon féll
frá.
Í ræðunni á Hvanneyri minntist
Margrét fyrirrennara síns. „Ég var
svo lánsöm að alast upp á frétta-
stofunni hjá Jóni Magnússyni,
vammlausum heiðurs- og gáfu-
manni.“ Við skyndilegt fráfall Jóns
var trúlega fyrsta hugsun margra
að eftirmaður hans yrði vandfund-
inn. En við sem höfðum unnið með
Margréti Indriðadóttur treystum
henni til að feta í fótspor lærimeist-
arans og báðum hana um að sækja
um starfið. Hún hafði sýnt og sann-
að að hún gat stjórnað fréttastof-
unni með prýði og einurð. „Ef þið
hafið góða samvisku hafið þið ekk-
ert að óttast,“ voru kjörorð hennar.
Hún hafði líka frábært vald á ís-
lensku máli og var ljúfur og kíminn
kennari okkar nýgræðinganna en
þá þótti sjálfsagt að fréttastjóri
væri jafnframt málfarsráðunautur.
Svo var það jafnréttisbaráttan. Var
það út af því að Margrét var kona
að gengið var framhjá henni við
stöðuveitinguna? Það þótti mörgum
stuðningsmönnum hennar af báðum
kynjum. Löngu seinna, þegar Mar-
grét hafði verið farsæll fréttastjóri
í mörg ár, spurði kunningi eins
fréttamanns af karlkyni hann að
því hvort ekki væri óþægilegt að
yfirmaðurinn væri kona. „Hún er
besti yfirmaður sem ég hef haft,“
var svarið. Við erum mörg sem get-
um tekið undir þessi orð. Margrét
hafði einstakt lag á fólki. Hún
stjórnaði án þess að nokkur tæki
eftir því að hún væri að stjórna.
Hún sagði fólki til og leiðrétti vit-
leysur án þess að tala niður til
nokkurs. Hún naut trausts, virð-
ingar og væntumþykju undirmann-
anna sinna – hundrað prósent.
Áður fyrr voru fréttamenn ráðnir
til reynslu áður en þeir gátu sótt
um fast starf. En fyrir allmörgum
árum var tekin upp sú regla að sá,
sem sækir um starf á fréttastof-
unni, yrði að hafa staðist sérstakt
fréttamannapróf og sýndi þannig
fram á að hann væri gjaldgengur.
Þeir sem þreytt hafa þetta próf
hafa komið úr ýmsum áttum enda
alltaf stefna fréttastjóranna á út-
varpinu að fá menntað fólk á mörg-
um sviðum. Þar er hægt að ráða til
starfa fólk sem hefur aldrei komið
nálægt fréttamennsku en það verð-
ur að byrja á byrjunarreit í faginu
og læra það. Hjúkrunarfræðingur
er ekki ráðinn yfirmaður á lög-
fræðiskrifstofu og lögfræðingur er
ekki gerður að hjúkrunarforstjóra.
Báða væri hægt að ráða sem byrj-
endur í fréttamennsku stæðust þeir
prófið en alls ekki í starf yfir-
manns. Og eftir margra ára reynslu
gætu þeir orðið prýðilegir frétta-
stjórar.
Ef Auðun Georg Ólafsson hefur
áhuga á að vinna á fréttastofu út-
varpsins ætti hann bara að drífa sig
í næsta fréttamannapróf og ef hann
stenst það getur hann sótt um starf
næst þegar það verður auglýst.
Honum yrði áreiðanlega vel tekið.
Á fréttastofu útvarpsins er góður
starfsandi og reyndir fréttamenn
reiðubúnir að stíga í ístaðið með
nýliðum.
Enn um fagmennsku
Árni Gunnarsson og Margrét E.
Jónsdóttir fjalla um ráðningu
fréttastjóra RÚV
’Þeir sem reyna aðkveða Margréti
Indriðadóttur í kútinn
grípa gjarnan til
útúrsnúninga. Þannig
fer fyrir útvarpsstjóra
RÚV þegar hann
svarar grein hennar
um fagmennsku.‘
Árni Gunnarsson
Árni starfaði með Margréti Indriða-
dóttur í rúman áratug. Margrét starf-
aði með henni í 25 ár.
Margrét E. Jónsdóttir
NÚ ER íþróttafélagið Valur að
hefja uppbyggingu á Hlíðarenda.
Stendur til að byggja þar nýtt
íþróttahús, íbúðir og húsnæði undir
fyrirtæki. Mannvirkin munu skila Val
auknum tekjum til öflugrar starfsemi
í framtíðinni.
Háskólinn í Reykjavík er að leita
sér að framtíðarlóð.
Reykjavíkurborg og
Garðabær keppast um
að fá skólann til sín.
Metnaðurinn í Garða-
bæ er að vekja Reyk-
víkinga af værum
svefni.
Hér er hugmynd
handa ykkur:
Teiknið almenni-
legan háskóla við
íþróttasvæði Vals. Há-
skólanám og íþrótta-
iðkun fara vel saman.
Það vita stjórnendur
bestu háskóla heims,
enda er þar góð
íþróttaaðstaða lyk-
ilatriði. Sjálfur hef ég
komið í Columbia-
háskólann í New York,
það er upplifun að
koma þangað. Guð-
finna rektor hefur ef-
laust séð margan er-
lendan háskólann, og
þann metnað og keppn-
isanda sem þar svífur
yfir. Hví skyldi hún
ekki vilja reisa háskóla í samvinnu við
Valsmenn? Báðir myndu hagnast
verulega, á því er enginn vafi.
Framundan er uppbygging nýs
sjúkrahúss milli Landspítalans og
Umferðarmiðstöðvarinnar. Þar er
einnig gert ráð fyrir lóð undir há-
tæknifyrirtæki og hótel, skv. skipu-
lagshugmyndum. Ef HR hyggst
bjóða í framtíðinni upp á nám í líf-
tæknivísindum er gott að hafa þetta
hlið við hlið. Nálægð við HÍ skapar
enn meiri samkeppni, og er til góðs.
Framtíð Íslands liggur í betri mennt-
un og aðstöðu, samfélagið er að átta
sig. Í skýrslu á vegum Reykjavík-
urborgar um færslu Hringbrautar á
bls. 5 (sjá slóð neðst) má sjá teikningu
af svæðinu eins og áformað er að það
líti út. Knattspyrnuvellir, íbúðablokk
og fyrirtæki. Þetta eru byggingarnar
vinstra megin við Hringbrautina.
Valsmenn hafa lagt mikla vinnu á sig
við gerð þessara áætlana. Málið er að
það er hægt að gera miklu betur. Það
sem gert er til bráðabirgða hefur til-
hneigingu til að verða varanlegt. Há-
skóli Íslands, með um átta þúsund
nemendur, hefur afar lélega íþrótta-
aðstöðu fyrir nemendur. Þetta er árið
2005. Byggjum upp alvöru íslenskan
„háskólacampus“ undir Háskólann í
Reykjavík og gerum það
af metnaði. Stórhugur
borgar sig, nýjasta
dæmið er Laugar í
Laugardal. Við byggjum
bara einu sinni í Vatns-
mýrinni, gerum það vel
og hugsum málið til
enda.
Hver stórviðburð-
urinn rekur annan þessa
dagana í menningarlíf-
inu. Þetta eru viðburðir
á heimsmælikvarða,
sem lyfta okkur á æðra
plan í gráma hversdags-
ins. Þarna er hæfi-
leikafólk á ferð sem
gleður okkur eina kvöld-
stund. Áhrifin vara, ef
vel heppnast í nokkra
daga á eftir, hjá sumum
lengur.
Landinn nýtur þess-
ara viðburða vegna ein-
staklinga sem skipu-
leggja atburðina, þeir
eru í samkeppni um
áhorfendur og vita að
það er til stór hópur
fólks sem vill gæði og er tilbúinn að
greiða fyrir þau.
Nýbyggingar eru stórviðburðir
engu að síður. Akureyringar eru með
á nótunum, nýbúnir að halda sam-
keppni um miðbæinn og fengu 140 til-
lögur víða að úr heiminum. Betur sjá
augu en auga.
Stefnum að varanlegum stór-
viðburði að Hlíðarenda, á heims-
mælikvarða. Íslenskir námsmenn og
íþróttaiðkendur eiga það skilið, sem
og Reykvíkingar allir.
HR og Valur – íþrótta-
félag og háskóli á
heimsmælikvarða
Sigurður Anton Ólafsson
fjallar um lóð fyrir Háskóla
Reykjavíkur
Sigurður Anton
Ólafsson
’Teiknið almennilegan
háskóla við
íþróttasvæði
Vals. Háskóla-
nám og íþrótta-
iðkun fara
vel saman.‘
Höfundur er nemi í háskólanemi og
áhugamaður um betri Reykjavík.
TENGLAR
..............................................
http://www.rut.rvk.is/upload/files/
hringbraut_mars04.pdf