Morgunblaðið - 01.04.2005, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. APRÍL 2005 37
UMRÆÐAN
LISTRÆN fullkomnun næst
aldrei en hún á að vera keppikefli.
Með þrotlausri vinnu við góðar að-
stæður geta íslenskir tónlistarmenn
skilað af sér verkefnum sem mega
fá einkunnina „á heimsmæli-
kvarða“. Meirihluti þess sem við
fáum að heyra og sjá árið um kring
eru vörður á leiðinni til þessa
markmiðs. Hlutverk
íslenskra menning-
arstofnana, hvort sem
er stórs leikhúss,
Dansflokksins, Óper-
unnar eða Sinfóníu-
hljómsveitarinnar, er
a.m.k. tvíþætt. Í einn
stað er unnið mark-
visst að því að flytja
verk „á heims-
mælikvarða“ en í ann-
an stað að laða fólk að
listunum, kynna þær
og mennta fólk. Þetta
má einnig segja t.d.
um góðan kór, djass-
sveit eða poppsveit. Í þessu skyni
er árangursríkt að menning-
arstofnun, hópur eða einstaklingur
þræði illa skilgreinanlegan með-
alveg milli þess að flytja íslenskt
efni og erlent, sígilt efni og nýtt,
„kassastykki“ og nýjabrum. En að-
al listamannanna er að teygja sig
sífellt að því sem er „varla gerlegt“
eða „allt of erfitt“. Aðstæður eru
ólíkar á hverjum tíma. Um hríð
verður að rækta flutning á vinsælu
hugarfóðri og kassastykkjum til að
geta stutt við tilraunastarfsemi eða
ráðið íslenska höfunda. Síðan
breytast aðstæður og nýrækt
blómstrar. Þetta er alþekkt á frum-
býlingsárum menningarstofnana.
Þetta borgar sig
En listir, t.d. tónlist, eru fjármál
ekki síður en löng vegferð að
„heimsmælikvarðanum“. Ágúst
Einarsson prófessor hefur kannað
hagrænt gildi tónlistar og sýnt
fram á að íslensk tónlist gefur af
sér, eins og menn segja. Og vissu-
lega gæti hún gefið enn meira af
sér. Sem dæmi má nefna frekari
útrás á erlenda markaði með upp-
tökum á tónlist og margaukin til-
boð til erlendra ferðamanna á lif-
andi tónlistarflutningi, svo sem
klassískum tónleikum, óperum,
söngleikjum og íslenskri tónlist á
sumrin þegar hingað koma 80% ár-
legra gesta. Núna leggst mikill
hluti tónlistarlífsins í sumarfrí eða
dvala. Og þá kemur að hinni hlið
fjármálanna. Ef ungi, íslenski tón-
listarheimurinn á að ná enn meiri
árangri þarf meira fé, meiri fjár-
festingar og betri starfsaðstöðu.
Um 20 stórhýsi í land-
inu hýsa ágætt og
þróttmikið íþrótta-
starf. Starfið og húsin
hafa mikið for-
varnagildi, segja allir.
Tónlist hefur það líka
og síst minna. Það ber
skammsýni vott að
ekki séu hér til stærri,
sérhönnuð tónlistarhús
en Salurinn í Kópa-
vogi. Auðvitað á sam-
félagið eða félög að
leggja fé í fáein stór-
hýsi undir listir, rétt
eins og gert var þegar
menn þurftu Þjóðleikhús, Egilshöll
eða myndlistarsöfn. Tónlistin er
það ekki undanskilin. Engin hald-
bær rök mæla gegn 800-1000
manna alvöru óperusal í næsta
átaki.
Hvað má í listum?
Í þessu ljósi tel ég rangt að segja
sem svo að Sinfónían eða Óperan
eigi ekki að flytja tiltekin verk við
þær aðstæður sem stofnanirnar
búa við. Vissulega eru til verk sem
ekki er unnt að flytja en þau eru
fá. Myndum við ekki vilja heyra 9.
sinfóníu Beethovens í Þjóðleikhús-
inu, Carmina Burana í Háskólabíóí,
Aidu í Gamla bíói, Töfraflautuna í
flugskýli eða sjá og heyra Svana-
vatnið í íþróttahöll ef við hefðum
aldrei komist í tæri við verkin í lif-
andi flutningi? Auðvitað. Þannig
verður til áhugi á svona tónlist, á
óperum og á ballet, þannig þróast
listamennirnir og þannig hefja
menn þroskagöngu til að njóta
sömu verka við betri aðstæður og
jafnvel í bestu húsum heims, eða í
íslensku húsi með íslenskum lista-
mönnum. Og þannig hefja menn
gönguna að því að njóta íslenskra
verka í þessum listflokkum. Meðan
Íslenska óperan getur aðeins flutt
2-4 óperur eða söngleiki á ári með
e.t.v. 10 tapsýningum per verk er
fjölbreytni í starfsemi hennar tak-
mörkuð, hvað þá heldur möguleikar
á að vera árlega með kammer-
óperur, 1-2 íslenskar óperur og
síðbúin 20. aldar verk. Of mikil
áhersla á slíkt gerðu henni enn erf-
iðara fyrir, a.m.k. í bili. Betri að-
staða opnar aftur á móti fyrir slíkt.
Gagnrýni á íslensku óperuna hefur
ýtt af stað gagnlegum umræðum en
hún hefur oft verið of ósanngjörn.
Þó er það ekki aðalatriðið. Aðal-
atriðin eru þau að við eigum stjórn-
endur og listamenn sem eru á
réttri leið, við getum ekki gefið
þeim næg tækifæri og fjármagnið
er enn of lítið. Allt kristallast þetta
í hugsýn af veglegu tónlistarhúsi.
Ef óperuflutningur verður ekki
hafður þar inni væri það líkt og ef
aðeins væri unnt að hafa hér eitt
stórt myndlistarsafn en skipa t.d.
höggmyndalist út fyrir veggina og
reyna að koma henni fyrir „ein-
hvers staðar“. Líklega er Íslenska
óperan sú minnsta sinnar tegundar
í veröldinni. Tosca í hennar flutn-
ingi er ekki gallalaus en við eigum
hana skilið. Við eigum líka skilið að
fá að heyra nýja íslenska óperu.
Þegar best tekst til eins og t.d.
með Makbeð, La Bohéme eða
Todd, er verið að dekra okkur. Sér-
hæft óperhús, sérhæfð Sinfónía,
rímnapopp eða sérhæft Þjóðleikhús
dugar ekki ungu og smáu lista-
samfélaginu. Fjölbreytni er enn
sem komið er besta einkennið á
listmenntun á Íslandi og hún varð-
ar veginn að „heimsmælikvarð-
anum“. Þess vegna tel ég óperuna
okkar hafa verið á réttri leið, í
megindráttum.
Óperan stendur sig
Ari Trausti Guðmundsson
fjallar um tónlist ’Gagnrýni á íslenskuóperuna hefur ýtt af
stað gagnlegum um-
ræðum en hún hefur oft
verið of ósanngjörn.‘
Ari Trausti
Guðmundsson
Höfundur er leikmaður í tónlist með
áhuga á óperum og ýmiskonar músík.
HINN 13. mars fór ég á fyr-
irlestur sem haldinn var á vegum
Hugarafls og Íþrótta- og ólympíu-
sambands Íslands. Hugarafl er
hópur einstaklinga sem á við geð-
sjúkdóma að stríða en er í bata nú
og vill deila reynslu
sinni með öðrum sem
hafa áhuga á þessu
málefni. Aðalfyrirles-
ari var Ingibjörg
Jónsdóttir frá streitu-
rannsóknarstofnun
Svíþjóðar, en hún er
sérhæfð í íþrótta-
lífeðlisfræði. Hún hélt
fyrirlestur um rann-
sókn sína á tengslum
hreyfingar og þung-
lyndis. Hún fjallaði
um nýjar rannsóknir
sem staðfesta að sterk
tengsl séu á milli þess að hreyfa
sig og bættra boðefnaskipta í heila.
Minnkun á boðefnunum noradr-
enalíni og serótónini veldur þung-
lyndi hjá fólki og rannsóknir henn-
ar sýna að hreyfing styrkir
uppbyggingu heilafrumna.
Þar sem ég hef kynnst geðheil-
brigðiskerfinu vegna sjúkdóms
míns komu niðurstöður þessara
rannsókna mér ekki á óvart. Ég
hef orðið þeirrar gæfu aðnjótandi
að öðlast bata með því að byggja
mig upp með reglusemi og hreyf-
ingu. Ég á góðan vin, Svein Sveins-
son, sem rekur sjúkraþjálfunar-
stöðina Gáska, en faðir hans var
fyrrum formaður ÍSÍ. Í mínum
veikindum bauð hann mér að koma
og æfa hjá sér þegar líkamlegt og
andlegt ástand mitt var ekki upp á
marga fiska. Hann brýndi fyrir
mér hversu mikilvægt það er að
horfa fram á veginn. ,,Ekki hugsa
hvernig þú verður eftir tvo mánuði,
heldur tvö ár sagði hann ákveðinn.
Þeir sem hafa verið í
góðri æfingu vita að
hreyfing veitir and-
lega vellíðan. Í hraða
þjóðfélagsins í dag og
þeim kröfum sem við
gerum til okkar á
mörgum sviðum verð-
um við að gera okkur
grein fyrir því að við
getum ekki gengið
endalaust á orkubirgð-
ir okkar.
Minn geymir var al-
veg botnfallinn. Góð
líkamsrækt eða bara
göngutúr hvílir hugann og ekki
spillir það fyrir að gefa sér tíma í
teygjur og hugleiðslu eða spjall í
góðra vina hópi á eftir. Þetta vita
þeir sem reynt hafa. Þórólfur
Árnason var fundarstjóri og hann
talaði einmitt um vinahópinn sem
hittist í fótbolta og þá gleði og
ánægju sem menn hafa af því að
hittast og sprikla á vellinum. Ég
spila sjálfur og það veitir mér
ómælda ánægju.
Það er skorið niður í geðheil-
brigðiskerfinu og hvar þá, jú í þeim
geira sem lýtur að hreyfingu og
sjúkraþjálfun sjúklinga. Með þessu
skrifum er ég ekki að beina gagn-
rýni minni að læknastéttinni heldur
þeim sem búa til rammann utan
um þetta kerfi. Ég var sjálfur með
frábæran lækni sem hvatti mig til
hreyfingar og sem betur fer fór ég
eftir ráðleggingum hans en meira
þarf til. Einstaklingi sem hefur fót-
brotnað er ekki skipað að fara út á
hlaupabrautina þegar gifsið hefur
verið fjarlægt heldur er hann end-
urhæfður svo hann fái fyrri styrk.
Þar kemur samfélagið við sögu svo
og ábyrgð fjölskyldu og aðstand-
enda. Lyf eru nauðsynlegur hluti
af bataferlinu en ég á mjög erfitt
með að skilja af hverju fólk er ekki
endurhæft eða því gert kleift að
byggja sig upp sjálft í gegnum þær
fjölmörgu líkamsræktarstöðvar
sem til eru á landinu. Af hverju í
ósköpunum getur þetta verið?
Tíðni þunglyndis er sláandi há á
Íslandi og samkvæmt þeim tölum
sem fram komu í rannsókninni er-
um við þrisvar sinnum þunglyndari
en Færeyingar og allt að fimm
sinnum þunglyndari en Grænlend-
ingar og ekki getum við skýlt okk-
ur á bak við þá sögu að þetta hafi
með ónóga dagsbirtu að gera. Ég
fór á opinn fund hjá Samfylking-
unni fyrir um mánuði þar sem
rædd voru geðheilbrigðismál þar
sem Sigursteinn Másson, Elín
Ebba Ásmundsdóttir og Héðinn
Unnsteinsson voru á meðal fyr-
irlesara. Þar var einnig Eydís
Sveinbjarnardóttir sem er sviðs-
stjóri hjúkrunargeðsviðs Landspít-
alans og varði þar gjörðir stofn-
unarinnar og ég man eftir að hún
hóf ræðu sína á þá vegu að hún
væri þar fulltrúi „steinsteypunnar“
en í þeim orðum vísaði hún til
þeirrar gagnrýni sem komið hafði
fram á stofnunina. Hún fór með
sögu Landspítalans í geðheilbrigð-
ismálum og lauk ræðu sinni með
þeim orðum að enn væri langt í
land hvað snertir þekkingu lækn-
isfræðinnar á þessum málum og
kom með samlíkinguna um mann
sem er hálfnaður yfir straumharða
á. Ég man eftir því að frétt kom í
sjónvarpinu fyrir nokkrum árum
þess efnis að rannsóknir hefðu leitt
það í ljós að tengsl eru á milli lík-
amlegrar og andlegrar líðanar.
Þetta veit hver hugsandi maður,
meir að segja vissu menn þetta
fyrir mörgum öldum. En vita sér-
fræðingarnir það ekki í dag eða
horfa þeir bara fram hjá því vegna
þess að það þjónar ekki hags-
munum þeirra? Það sem ég tók
hins vegar eftir í glærum Eydísar
var að í samlíkingunni um að vita
bara hálfan sannleikann var ekki
mynd af nöktum manni að vaða yf-
ir ána með fullan poka af grjóti
(sem hefði gefið réttari mynd)
heldur mynd af veiðimanni með
stöng sem kannski hefur verið í
boði Actavis.
Hugarefling
Bjarni Arnarson fjallar
um fund Hugarafls ’Það er skorið niður ígeðheilbrigðiskerfinu
og hvar þá, jú í þeim
geira sem lýtur að
hreyfingu og sjúkra-
þjálfun sjúklinga.‘
Bjarni Arnarson
Höfundur er fjölskyldumaður.
AÐALFUNDUR Ungra jafn-
aðarmanna í Reykjavík, ungliða-
hreyfingar Samfylkingarinnar í
Reykjavík, var haldinn nýverið og
fundurinn samþykkti ályktun þess
efnis að Samfylkingin í Reykjavík
bjóði fram í eigin nafni í borg-
arstjórnarkosningunum sem verða
haldnar í maí eftir rúmt ár.
Samstarfið í Reykjavíkurlistanum
hefur verið farsælt en Ungir jafn-
aðarmenn í Reykjavík
telja að kominn sé tími
fyrir Samfylkinguna til
að draga sig út úr
kosningabandalaginu.
Samfylkingin er orðin
stór flokkur sem hefur
átt mikilli velgengni að
fagna í Reykjavík og
bera úrslit síðustu al-
þingiskosninga vott um
það.
Í samningaviðræðum
milli flokkanna þriggja
sem standa að Reykja-
víkurlistanum fyrir
seinustu borgarstjórn-
arkosningar varð nið-
urstaðan sú að af átta
efstu sætunum fengu
Samfylkingin, Vinstri-
hreyfingin grænt fram-
boð og Framsókn-
arflokkurinn tvö sæti
hver. Hin tvö sætin
voru skipuð fulltrúa
óháðra sem og sameig-
inlegu borgarstjóra-
efni.
Úrslit síðustu al-
þingiskosninga bera
eins og áður sagði vott
um að Samfylkingin hafi átt mikilli
velgengni að fagna í Reykjavík, en
þá fékk flokkurinn samanlagt
25.396 atkvæði í báð-
um kjördæmum
Reykjavíkur. Til sam-
anburðar fékk Sjálf-
stæðisflokkurinn
26.862 atkvæði,
Frjálslyndi flokkurinn
4.450, Framsókn-
arflokkurinn hlaut
8.384 atkvæði og
Vinstri hreyfingin –
grænt framboð 6.975.
Hefðu þessir fimm
flokkar boðið fram
lista til borgarstjórnar
og fengið sömu at-
kvæðatölu, hefðu
Samfylkingin og
Sjálfstæðisflokkurinn
fengið 6 borgarfull-
trúa kjörna en fram-
boð Frjálslynda
flokksins, Vinstri
grænna og Framsókn-
arflokksins einungis
einn borgarfulltrúa.
Til enn frekari sam-
anburðar má benda á
að Framsóknarflokk-
urinn fékk 8,3% fylgi
og einn borgarfulltrúa
kjörinn í kosningunum
árið 1990.
Frá því að R-listinn vann glæstan
kosningasigur árið 1994 hefur orðið
sú breyting að kosningabandalagið
er ekki lengur sett saman úr fjórum
smáflokkum, heldur einum stórum
og tveimur litlum. R-listinn varð til
m.a. svo það væri raunverulegt
mótvægi við Sjálfstæðisflokkinn í
borginni. Í dag er Samfylkingin það
mótvægi.
Þegar þessar staðreyndir eru
skoðaðar hljótum við jafnaðarmenn
að spyrja okkur hvort það sé for-
svaranlegt, og í anda þeirra hug-
mynda um lýðræðismál sem hinn
nýi flokkur okkar jafnaðarmanna
boðar, að afhenda smáflokkum eins
og Framsóknarflokknum og
Vinstrihreyfingunni – grænu fram-
boði sæti borgarfulltrúa á silfurfati
sem myndu að öllum líkindum falla í
hendur Samfylkingunni byði hún
fram undir eigin merkjum. Fyrir
Unga jafnaðarmenn í Reykjavík er
svarið einfalt. Samtökin telja hags-
munum bæði borgarbúa og Sam-
fylkingarinnar betur borgið með því
að flokkurinn bjóði fram undir eigin
merkjum í komandi borgarstjórn-
arkosningum.
Samfylkingin
bjóði fram undir
eigin merkjum
í Reykjavík
Hrafn Stefánsson og Magnús
Már Guðmundsson fjalla um
stöðu Samfylkingarinnar
í R-listanum
Hrafn Stefánsson
’Samtökin telja hags-munum bæði borgarbúa
og Samfylkingarinnar
betur borgið með því að
flokkurinn bjóði fram
undir eigin merkjum í
komandi borgarstjórn-
arkosningum.‘
Hrafn er formaður Ungra jafnaðar-
manna í Reykjavík og Magnús er
varaformaður Ungra jafnaðarmanna
í Reykjavík.
Magnús Már
Guðmundsson
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni