Morgunblaðið - 06.04.2005, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Upplýsingatækni
og þriðja
iðnbyltingin
í Viðskiptablaði
Morgunblaðsins
á morgun
MORGUNBLAÐINU hefur borist eftirfrandi
yfirlýsing frá lyfjafræðingum hjá Lyfjaþjón-
ustu Landspítala – háskólasjúkrahúss (áður
Lyfjasviði Landspítala – háskólasjúkrahúss).
„Nú undanfarna daga hefur verið fjallað um
stöður sviðstjóra á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi í fjölmiðlum vegna gagnrýni tólf yf-
irlækna sem draga í efa að skipurit stofnunar-
innar sé í samræmi við lög. Í svari setts
forstjóra þar sem hann lýsir þeirri skoðun að
allt sé þetta lögum samkvæmt kemur einnig
fram að hann telji spítalann uppfylla samning
stofnunarinnar og Háskóla Íslands með því að
sviðstjórarnir hafi allir akademískt hæfi svo
sem kveðið er á í samningnum.
Allt frá árinu 2002 hafa lyfjafræðingar á LSH
mátt búa við það að heyra undir sviðstjóra sem
uppfyllir ekki kröfur um akademískt hæfi, upp-
fyllir ekki lagaskilyrði um starfsmenntun, þ.e.
er ekki lyfjafræðingur heldur viðskiptafræð-
ingur, og getur með engu móti leitt þá til fag-
legrar sóknar og framfara. Hafa stjórnendur
stofnunarinnar farið hvern kollhnísinn á fætur
öðrum til að smeygja sér fram hjá bæði lands-
lögum og samningum. Fyrst með því að nota
heitið lyfjasvið um þá starfsemi sem eðli máls-
ins samkvæmt er nefnt sjúkrahúsapótek í lög-
um, einungis í þeim tilgangi að sneiða fram hjá
37. gr. lyfjalaga, og svo síðar með því að breyta
heitinu í lyfjaþjónustu LSH þegar Háskólinn
gerði athugasemdir við samningsbrot af hálfu
spítalans þar sem sviðstjórinn uppfyllti ekki
kröfur um akademískt hæfi, sbr. ályktun há-
skólaráðs frá 16. október 2003 þar sem segir:
„Fyrir liggur að LSH hefur brotið samstarfs-
samning HÍ og LSH. Háskóli Íslands sættir sig
ekki við þetta brot og fer þess formlega á leit
við Landspítala – háskólasjúkrahús að ráðning
sviðstjóra lyfjasviðs verði endurskoðuð með til-
liti til gildandi samstarfssamnings HÍ og LSH.“
Þessa síðastnefndu nafnbreytingu kallaði sett-
ur forstjóri skollaleik þegar hann kynnti hana
ásamt breytingum á sviðakerfi spítalans á opn-
um fundi með starfsmönnum.
Nú kunna að vera einhver lagaleg álitaefni í
máli þessu sem ekki fæst skorið úr nema fyrir
dómstólum, en það er fáheyrt að ætla sér að
stjórna þekkingarstofnun eins og LSH með því
að vísa starfsmönnum á dómstóla til að fá leyst
úr ágreiningi og keyra málin áfram með þeim
hætti sem stjórnendur LSH hafa gert. Há-
tæknisamfélag framtíðarinnar verður ekki
byggt upp með því að valta yfir fagþekkingu og
virða vilja hæfustu starfsmanna að vettugi. Þá
er það með ólíkindum að stjórnvöld skuli halda
áfram að skella skollaeyrum við þessu athæfi og
reyna að stinga mönnum svefnþorn með því að
vísa því frá einni stofnun til annarrar og þykjast
ekki geta svarað vegna þessa að málin séu í at-
hugun ýmist hér eða þar. Á það skal bent að
dæmt var í hliðstæðu máli í Svíþjóð þar sem
niðurstaðan var að einungis lyfjafræðingur gæti
veitt apóteki forstöðu. Þá hefur verið fjallað um
þetta mál erlendis og það vakið furðu eins og
vonlegt er um slíka forneskju frá tímum ein-
veldisins.
Í greinaflokki sem birtist í British Medical
Journal fyrir nokkrum árum var kannað hvern-
ig tekist hefði til með sameiningu spítala. Í
fjórðungi tilfella var metið svo að vel hefði tek-
ist til en í þremur fjóru hefði sameiningin mis-
heppnast á einhvern hátt, ekki síst vegna þess
að starfsmenn hefðu ekki verið hafðir með í ráð-
um. Við skorum á stjórnvöld að koma málum í
þann farveg að LSH geti orðið það framsækna
háskólasjúkrahús sem menn tala gjarna um í
hátíðarræðum, og leysi mál sjúkrahúsapóteks-
ins í samræmi við landslög með faglegar kröfur
og lýðræðislega hugsjón að leiðarljósi.
Anna Ingibjörg Gunnarsdóttir
Elín I. Jacobsen
Ellert Ág. Magnússon
Guðrún Indriðadóttir
Hulda Harðardóttir
Ingibjörg Gunnþórsdóttir
Kristján Linnet
Kristín Ingvarsdóttir
Kristín Loftsdóttir
Sigrún Valdimarsdóttir
Smári Björgvinsson
Þórir Benediktsson
Þórunn K. Guðmundsdóttir“
Af sviðstjórum og meðferð valds
AÐ MATI framkvæmdanefndar um
einkavæðingu yrði aðskilnaður
grunnnets Símans frá annarri starf-
semi afar kostnaðarsöm aðgerð og
myndi kostnaðurinn annaðhvort leiða
til hærra verðs fyrir neytendur eða til
þess að endurnýjun og uppbygging
yrði hægari. Enn fremur fengist
lægra verð fyrir Símann. Málið sé
flókið og mikil óvissa ríki um útkom-
una, álitamál væri hvað tilheyrði
grunnnetinu og engin fordæmi væru
fyrir slíkum aðskilnaði við einkavæð-
ingu í öðrum löndum.
Eins og kunnugt er mælti nefndin
með því að Síminn yrði seldur í einu
lagi, grunnnetið væri sem sagt ekki
aðskilið. Í skýrslu nefndarinnar sem
lögð var fram á föstudag er farið yfir
ýmis rök með og á móti. Hér á eftir
verður fjallað um þau helstu. Er
óhætt að segja að nefndin telur að-
skilnað grunnnetsins vera afleita
hugmynd.
Nefndin telur í fyrsta lagi víst að
aðskilnaður myndi taka langan tíma,
myndi tefja sölu Símans og ótvírætt
draga úr áhuga fjárfesta á fyrirtæk-
inu. Markaðsaðstæður virtust góðar
um þessar mundir þannig að góðar
líkur væru á að gott verð fengist fyrir
Símann en óvíst væri að svo verði eft-
ir fáein ár. Með því að selja Símann í
einu lagi væri nokkuð tryggt að
hærra verð fengist fyrir hann og þar
með hefði ríkið meiri fjármuni til að
ráðast í uppbyggingu á svæðum þar
sem fjarskiptafyrirtæki sæju sér ekki
hag í slíkri uppbyggingu.
Varðandi áhyggjur um að grunn-
netið á landsbyggðinni verði ekki
byggt upp segir að ef um svokallaða
alþjónustu væri að ræða væri hægt að
byggja upp fjarskipti með úthlutun
úr jöfnunarsjóði. Að auki hefði sam-
gönguráðherra heimild til að koma á
sértækri fjarskiptaþjónustu, m.a.
vegna byggðarsjónarmiða, og í slík-
um tilfellum semji Póst- og fjar-
skiptastofnun við fjarskiptafyrirtæki
í kjölfar útboðs.
Ríkið getur styrkt
uppbyggingu
Í skýrslunni segir að því hafi verið
haldið fram að þegar einkafélag taki
við rekstri grunnnetsins gæti það
hætt allri uppbyggingu nema þar sem
hagnaðar sé að vænta. Ef nýr eigandi
teldi að ekki væru forsendur til að
byggja upp grunnnet á tilteknum
stöðum þá þurfi að meta hvort þjón-
ustan sé þess eðlis að ríkinu beri að
styrkja hana. Í slíkum tilfellum væri
hægt að beita fyrrnefndum jöfnunar-
aðgerðum og veita fé til að bæta úr
þjónustunni. Nefndin telur ólíklegt að
nýr eigandi Símans myndi draga úr
nýtingu þeirra með því að minnka
framboð á grunnnetsþjónustu á
landsbyggðinni. Þær einingar sem
geta talist til grunnnets eru yfirleitt
dýrar í innkaupum og uppbyggingu
en ódýrar í rekstri. Aukin eftirspurn
eftir þjónustu auki notkun grunn-
netsins og því sé hvati til uppbygg-
ingar um land allt en aðskilnaður
gæti beinlínis dregið úr þessum
hvata.
Þá bendir nefndin á að af sam-
keppnisástæðum sé óheimilt að nota
hagnað af einni markaðsráðandi
starfsemi til að bæta upp aðra, óháð
eignarhaldi. Verði tap af einhverjum
þáttum grunnnetsins þyrfti hvort
sem er að grípa til aðgerða til að bæta
úr því, t.d. með því að hækka verð.
Þetta eigi við hvort sem þjónustan sé
hjá Símanum, í eigu nýrra eigenda
eða hjá sérstöku grunnnetsfyrirtæki.
Ef stofnað yrði nýtt fyrirtæki um
rekstur grunnnetsins þyrfti slíkt fyr-
irtæki að taka á sig margar kvaðir
sem Síminn losnaði við. Með því feng-
ist engin samlegð í rekstri stoðdeilda,
yfirstjórnar, aðstöðu eða annars og
því mætti búast við að grunnnets-
þjónustan yrði dýrari. Þar af leiðandi
yrðu neytendur að greiða hærra verð.
Jafn aðgangur verði tryggður
Að undanförnu hefur OgVodafone
oft kvartað undan því að Síminn sé
fljótari að afgreiða pantanir vegna
sinna viðskiptavina en viðskiptavina
keppinautanna. Þá hefur það verið
gagnrýnt hve langan tíma það taki að
fá niðurstöðu í kærumálum. Í skýrslu
nefndarinnar segir að lög eigi að
tryggja jafnan aðgang að grunnnets-
þjónustu. Nefndin telur að hægt sé að
bæta úr þessu með tiltölulega einföld-
um aðgerðum, vinnureglum og mæl-
anlegum viðmiðum og hafa viðurlög
ef ekki er farið eftir þeim.
Keppinautar Símans hafa einnig
bent á að fyrirtæki sem hafi umráð
yfir grunnnetinu geti verðlagt þá út
af markaðnum og haft óeðlilegan að-
gang að upplýsingum um markaðs-
áform þeirra. Nefndin telur að ef
þetta sé rétt hafi Samkeppnisstofnun
og Póst- og fjarskiptastofnun ýmis
úrræði til að grípa inn í og beita við-
urlögum. Raunar bendi ekkert til að
þetta sé stundað af hálfu Símans.
Samkeppni verður að ríkja
Bent hefur verið á þann möguleika
að sameina grunnnet Símans, Og-
Vodafone, Orkuveitu Reykjavíkur,
RÚV, Farice og fleiri slík í eitt lands-
net sem yrði í eigu ríkisins en þar með
yrði til tiltölulega stórt og stöndugt
félag. Nefndin bendir á hinn bóginn á
að EES-samningurinn geri ráð fyrir
samkeppni í rekstri grunnneta og því
álitamál hvort slíkt stæðist lög. Fjar-
skiptafyrirtæki víðast hvar í Evrópu
hafi verið seld úr ríkiseigu á síðustu
árum. Nefndin bendir á að þar hafi
grunnþjónusta ekki verið skilin frá
fjarskiptafyrirtækjunum. „Einhverra
hluta vegna hefur ekki þótt ástæða til
þess, það ekki þótt gerlegt, hag-
kvæmt eða einfaldlega ekki verið til
umræðu. Reyndar er ekki vitað til að
það hafi nokkurs staðar verið gert,“
segir í skýrslunni. Vandséð sé hvers
vegna slíkt ætti frekar við hér á landi.
Að lokum bendir nefndin á að GSM
dreifikerfi Símans teljist á vissan hátt
vera grunnnet þar sem önnur fjar-
skiptafyrirtæki fái aðgang að því
kerfi og þurfi því ekki að reisa sína
eigin senda um allt land. Því væri sú
krafa eðlileg að símstöðvarkerfi eða
farsímakerfi, annars staðar en á þétt-
býlustu svæðunum, yrðu talin hluti
grunnnetsins ef heildsölusjónarmið
ættu að ráða. „Ef farsímaþjónusta og
talsímaþjónusta yrðu skilin frá Sím-
anum þyrfti að kljúfa fyrirtækið lóð-
rétt á mjög tæknilega flókinn hátt en
það væri vart gerlegt vegna kostn-
aðar og umfangs,“ segir í skýrslunni.
Framkvæmdanefnd um einkavæðingu lagðist gegn
aðskilnaði grunnnetsins frá Símanum
Netið hvergi aðskilið
við einkavæðingu
Morgunblaðið/Árni Torfason
Einkavæðingarnefnd er andvíg því að skilja grunnnetið frá Símanum.
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is