Morgunblaðið - 06.04.2005, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ er full ástæða til að óska
konum til hamingju með alþjóða
kvennadaginn hinn 8. mars sl. Í
Morgunblaðinu þann
dag var sögð sé frétt
að af öllum málum í
Evrópusambandinu
væri jafnrétti
kynjanna minnst í
launamálum.
Svipuðu hefur ver-
ið haldið fram hér á
landi. Launamunur
kynjanna er víða í
hinum vestræna
heimi áætlaður um
15%.
En er launamunur
mesta kynjamisréttið,
þ.m.t. á Íslandi ?
Á Íslandi búa börn
í yfir 90% tilvika hjá
móður eftir skilnað.
Af 12.000 meðlags-
greiðendum eru um
97% karlar.
Á Íslandi greiða
feður heimsins hæstu
lágmarksmeðlög og
um einn af hverjum
þremur meðlags-
greiðendum er í van-
skilum. Þessir karl-
menn hrekjast í
neðanjarðarhag-
kerfið, þ.e. í svarta
vinnu, og það skilar engum
tekjum til hins opinbera.
Í 18. gr. Barnasáttmála Samein-
uðu þjóðanna, segir „Aðildarríki
skulu gera það sem í þeirra valdi
stendur til að tryggja að sú meg-
inregla sé virt að foreldrar beri
sameiginlega ábyrgð á að ala upp
barn og koma því til þroska…“
Hér á landi er sameiginleg forsjá
ekki sjálfkrafa við skilnað. Jafnvel
þótt foreldrar fari sameiginlega
með forsjá barns eftir skilnað, þá
hefur það foreldri sem barnið hef-
ur lögheimili hjá, oftast móðir,
stöðu forsjárforeldris og faðirinn
stöðu forsjárlauss foreldris. Sú
leið að annað foreldið greiði með-
lag styrkir þá gömlu
ímynd kynjanna að
annað foreldrið sé fyr-
irvinna (karlinn) og
hitt uppalandi (kon-
an).
Sameiginleg forsjá
á Íslandi er því fín í
orði en rýr á borði.
Sameiginlegir hags-
munir beggja foreldra
og barnsins er að báð-
ir foreldrar hafi alltaf
mikið hlutverk í lífi
barnsins. Foreldra-
jafnrétti mun leiða til
launajafnréttis, það er
þó spurning hvort
hænan eða eggið komi
fyrst.
Ef forsjárforeldri,
sem er oftast móðir,
hamlar umgengni þá
eru úrræði fá og stað-
reyndin er sú að mæð-
ur komast upp með að
hamla umgengni í
lengri eða skemmri
tíma.
Eftir standa feður
varnarlitlir og geta
þurft að búa við að
mæður hafa svert föð-
urímyndina í huga barnsins. Slíkt
er ofbeldi af hendi móður gagn-
vart barni og föður.
Til að leysa ágreiningsmál í
sifjamálum eins og úrskurð um
meðlag og umgengni, þá þarf að
leita til sýslumannsembættanna.
Samkvæmt www.syslumenn þá
starfa hjá Sýslumannsembættinu í
Reykjavík fjórtán konur í Sifja-
máladeild og enginn karl, í Kópa-
vogi fimm konur og þrír karlar, á
Akureyri ein kona.
Það kemur ekki fram hver
skiptingin er hjá Sýslumanninum í
Hafnarfirði. Það eru því oftast
konur, sem úrskurða í deilum
karls og konu. Það hefur víða
komið fram að körlum finnst þeir
mæta fordómum hjá embætt-
ismönnum, það má lesa í bókinni
Áfram foreldrar, og félagsmenn í
Félagi ábyrgra feðra upplifa slíkt
reglulega.
Ef einstaklingar kæra úrskurð
sýslumannsembættanna þá fer sú
kæra til Einkamálaskrifstofu
dómsmálaráðuneytisins og þar eru
4 af 5 starfsmönnum konur.
Einkamálaskrifstofa hefur áður
skrifað leiðbeiningar fyrir sýslu-
menn hvernig túlka eigi lög og
reglugerðir. Með áfrýjun til
Einkamálaskrifstofu verður það
embætti úrskurðaraðili í mál-
efnum á lögum sem það hefur áð-
ur túlkað.
Þetta hlýtur að vera ákaflega
óheppileg stjórnsýsla.
Sú staðhæfing að segja að
kynjamisrétti sé mest í launa-
málum stenst ekki.
Jafnrétti kynjanna er minnst í
sifjamálum, þegar kemur að forsjá
og umgengni og þar hallar á
karla.
Þeim er aftur á móti gert að
greiða heimsins hæstu lágmarks-
meðlög. Þetta er hin hliðin á
jafnréttisumræðunni sem fáir
ræða.
Jafnrétti kynjanna er
minnst í sifjamálum
Gísli Gíslason og Garðar
Baldvinsson fjalla um stöðu
forsjárlausra feðra ’Jafnrétti kynjanna er minnst í sifja-
málum en ekki í launa-
málum.‘
Gísli
Gíslason
Höfundar eru formaður og ritari
Félags ábyrgra feðra.
Garðar
Baldvinsson
UNDIRRITAÐUR skrifaði
grein í Morgunblaðið hinn 23.
mars sl. sem bar heitið „Vinnu-
brögð Umferð-
arstofu“.
Sigurður Helgason
svarar grein minni
fyrir hönd Umferð-
arstofu daginn eftir
með greininni „Hagur
almennings skiptir
mestu“.
Sigurður Helgason
segir að ég fari með
„dæmalausar rang-
færslur“. Sigurður
ætti að kynna sér
hlutina betur áður en
hann ásakar menn um
rangfærslur. Ég skil
vel afstöðu hans, en sannleikanum
verða menn sárreiðastir. Hann fer
ekki rétt með í greininni og svarið
er ekki í samræmi við grein mína.
Með þessum skrifum mínum var
ég að benda á að það er stórt gat í
því kerfi sem kallast umferðarör-
yggi á atvinnubifreiðum. Kerfið
virkar ekki vegna þess að eftirlits-
þáttinn vantar og lög og reglur ná
ekki nema til hluta af þessu kerfi,
því það vantar skilgreiningu á því
hver séu mörkin á milli atvinnu-
stétta.
Ég nefni í grein minni að Um-
ferðarstofa tali ekki um neitt ann-
að en bílbelti og notkun þeirra.
Bílbelti eru ekki forvörn heldur til
að draga úr áhrifum slysa. Um-
ferðarstofa virðist lítið sem ekkert
tala um forvarnir í sínum áróðri til
þjóðarinnar.
Sigurður Helgason talar um að
ég fullyrði að notkun bílbelta
bjargi ekki mannslífum.
Það segi ég ekki. Bílbelti geta
bæði orðið tjónvaldar
og bjargað manns-
lífum, það fer eftir að-
stæðum hverju sinni.
Að alhæfa eitthvað,
sem við vitum ekki
um, á ekki rétt á sér.
Varðandi umferð-
arfræðslu Umferð-
arstofu þá er hún
hvorki fugl né fiskur
og ég tel henni best
borgið í skólum lands-
ins því að Umferð-
arstofa leggur of
mikið upp úr kostn-
aðarhlið málsins og
almenningur er hafður að féþúfu.
Ökumenn breyttra jeppa-
bifreiða, sem gera fjallaakstur
(eða túristaakstur) að atvinnu
þurfa ekki meirapróf, þó svo að
það sé tekið fram í umferð-
arlögum, því að greiðsla fyrir
aksturinn fer ekki fram í bifreið-
inni sjálfri, heldur t.d. gegnum
annan og þriðja aðila, svo sem
ferðaskrifstofur, hótel, bílaleigur
og bílaumboð. Allir þessir aðilar
hafa notað sér þetta og aka sínum
viðskiptavinum. Máli mínu til
stuðnings þá eru til lögreglu-
skýrslur um þessi mál. Þarna er
gat í kerfinu að mínu mati.
Ég fékk álit Umferðarstofu á
sínum tíma um sérútbúnar bifreið-
ar, t.d. til fjallaferða. Umferð-
arstofa var sammála mér um að
þessi akstur jeppabifreiða ætti
einungis við fjallaferðir.
Ég bað Umferðarstofu um að-
stoð í þessu máli, hvað hefur gerst
í málinu? Ekkert. Umferðarstofa
forðast að nefna þessa hluti á
nafn.
Mikið breyttir jeppabílar koma
nánast strípaðir í skoðun og jafn-
vel ekki með stuðara, þarna er
verið að halda þyngd bílsins í lág-
marki. Eftir að þessir bílar hafa
verið skoðaðir er hlaðið á þá alls
konar aukahlutum, langt umfram
eigin þyngd bílsins. Eftirlitsþátt-
urinn er lítill sem enginn, lög og
reglur ná aðeins til hluta af þessu
kerfi sem er til staðar, en það þarf
einhvern til að framfylgja þeim. Á
meðan vísar hver á annan.
Þetta eru staðreyndir sem allir
gera sér grein fyrir nema Umferð-
arstofa og þeir sem eiga að sjá um
þessa hluti. Og því segi ég að
hagsmunaaðilar ráði því sem þeir
vilja ráða í öryggismálum á Um-
ferðarstofu.
Öryggi bifreiða – hagur
almennings skipti mestu
Jón Stefánsson fjallar um
akstur sérútbúinna bifreiða
og svarar grein Sigurðar
Helgasonar
’Eftirlitsþátturinn erlítill sem enginn, lög og
reglur ná aðeins til hluta
af þessu kerfi sem er til
staðar …‘
Jón
Stefánsson
Höfundur er leigubílstjóri.
STJÓRNVÖLDUM á hverjum
tíma ber skylda til að tryggja
þegnum sínum góð
menntunartækifæri
og lífsafkomu. Það
eru gömul sannindi
og ný. Nú standa fyr-
ir dyrum breytingar
á námsskipan í skóla-
kerfinu sem hafa
þessi sannindi að
leiðarljósi. Þær
breytingar sem
menntamálaráðherra
boðar nú byggjast í
senn á traustum
grunni sem fyrir er
og þeirri staðreynd
að á undanförnum ár-
um hafa aðstæður til
náms breyst og
möguleikar skapast
til frekari umbóta.
Á undanförnum
áratug hefur kennslu-
stundum á grunn-
skólastigi fjölgað um
2310 og um 104 á ári
á framhaldsskólastigi.
Þetta þýðir í raun, að
kennslustundum frá
grunnskóla til loka
stúdentsprófs hefur á einum ára-
tug fjölgað um 20,3% eða um tæp
3 skólaár.
Hluti þeirrar aukningar stafar
af þeim 10 skóladögum sem sveit-
arfélögin bættu við skólaár grunn-
skólans í kjarasamningum árið
2001 en jafnvel þótt við lítum fram
hjá þessum 10 dögum, hefur
kennslustundum fjölgað sem nem-
ur rétt rúmum tveimur skólaárum.
Það er því ekki að ástæðulausu að
flestir stjórnmálaflokkar hafa
styttingu námstíma á stefnuskrá
sinni og að stjórnvöld leggi nú til
endurröðun á viðfangsefnum
skólastiganna.
Fjölgun kennslustunda und-
anfarin ár hefur að mestu farið í
kennslu í íslensku, ensku, dönsku
og stærðfræði og því liggur beint
við að dreifa viðfangsefnum þess-
ara greina með öðrum hætti á
skólastigin. Með því og ef nem-
endur framhaldsskóla sitja að
meðaltali 37 kennslustundir á viku
í stað 35 og lengja kennslutíma
framhaldsskólans um viku á önn,
skapast svigrúm til að stytta
námstíma til stúdentsprófs úr 14
árum í 13, án þess að slá af þeim
kröfum sem háskólar gera til
prófsins.
Háskólar hafa gefið það út að
við undirbúning fyrir háskólanám
sé kunnátta í íslensku, ensku og
stærðfræði mikilvægust, auk góðr-
ar almennar menntunar og agaðra
vinnubragða. Í hugmyndum um
breytta námsskipan til stúdents-
prófs er lögð enn ríkari áhersla á
þessar námsgreinar.
Þegar menn halda því fram að
um skerðingu sé að ræða í þessum
greinum líta þeir ekki á skólastig-
in sem eina heild heldur einblína á
framhaldsskólastigið.
Það er hugsun sem við verðum
að láta víkja en hugsa um skóla-
göngu ungra Íslendinga sem eina
heild frá leikskóla til framhalds-
skóla, enda sækja yfir 90% þeirra
nám á öllum þremur skólastig-
unum.
Í Pisakönnunum á stærð-
fræðikunnáttu og lestri hafa ís-
lenskir 15 ára nemendur komið
ágætlega út.
Niðurstaðan hefur m.a. sýnt að
hlutfallslega fáir eru mjög getulitl-
ir eða í lægsta flokki en því miður
eru hlutfallslega fáir mjög góðir
eða í efsta flokki. Þetta bendir til
þess að bráðgerir nemendur búi
við skort á ögrandi verkefnum eða
jafnvel almennan verkefnaskort.
Samstarf nokkurra grunnskóla
og framhaldsskóla
hefur farið vaxandi
undanfarin ár þannig
að nemendur grunn-
skóla geta valið sér
tiltekna byrjunar-
áfanga í framhalds-
skóla. Flestir velja sér
byrjunaráfanga í
ensku og stærðfræði
enda er skörun náms-
efnis á milli skólastiga
þar mjög mikil. Þetta
samstarf er lofsvert
en til að tryggja að
allir nemendur sitji
við sama borð og til
að nýta tíma þeirra
betur er nauðsynlegt
að endurraða við-
fangsefnum eins og
lagt er til.
Sumir þeir sem
gagnrýnt hafa hug-
myndir um að stytta
námstíma til stúdents-
prófs benda á að nem-
endur í áfangakerfi
geti ráðið námshraða
sínum og lokið stúd-
entsprófi á þremur eða þremur og
hálfu ári samkvæmt núgildandi
aðalnámskrá og því þurfi engu að
breyta.
Það er rétt að möguleikinn er
fyrir hendi í áfangaskólum en
staðreyndin er sú að mjög fáir
nýta sér þann möguleika enda er
hann í fæstum skólum aðgengileg-
ur. Þannig hafa aðeins 30–35 nem-
endur á ári lokið stúdentsprófi á
þremur árum undanfarin ár og
130–140 á þremur og hálfu ári af
þeim liðlega 2000 sem ljúka stúd-
entsprófi á ári samkvæmt upplýs-
ingum frá Hagstofu Íslands. Einn-
ig er mögulegt samkvæmt
grunnskólalögum að ljúka grunn-
skólanámi í 9. bekk.
Aðeins sárafáir hafa nýtt sér
þann möguleika á undanförnum
árum. Leiðir að því marki eru
ekki skýrar og flestir velja að
fylgja skólafélögum sínum á annað
skólastig.
Sú breyting sem nú er boðuð
ber með sér mörg tækifæri til um-
bóta í skólastarfi landsins svo sem
bætta kennaramenntun og aukna
áherslu á endurmenntun kennara.
Hún auðveldar einnig nemendum
að komast fyrr í sérhæft nám á
háskólastigi þannig að menntun
þeirra nýtist fyrr og ævitekjur
hækki.
Auk þess tryggir hún að ís-
lenskir stúdentar geti hafið há-
skólanám á svipuðum aldri og
jafnaldrar þeirra á Evrópska efna-
hagssvæðinu og það eitt bætir
samkeppnisstöðu þeirra á erlendri
grundu.
Nú stendur yfir endurskoðun á
aðalnámskrám leikskóla, grunn-
skóla og framhaldsskóla og einnig
á námskrám starfsnámsbrauta á
framhaldsskólastigi.
Ég hvet alla, jafnt skólafólk,
stjórnmálamenn sem og aðra til að
kynna sér skýrslu starfshópa um
málefnið á vef menntamálaráðu-
neytisins www.menntamalaradu-
neyti.is og standa saman um þess-
ar þörfu breytingar á íslensku
menntakerfi. Mikilvægt er að við
vinnum öll saman af heilum hug
að þeim úrlausnarefnum sem
breytingunum fylgja.
Breytt námsskip-
an til stúdents-
prófs – aukin sam-
fella í skólastarfi
Oddný Harðardóttir fjallar
um styttingu náms til stúd-
entsprófs
Oddný
Harðardóttir
’Mikilvægt erað við vinnum
öll saman af
heilum hug að
þeim úrlausn-
arefnum sem
breytingunum
fylgja.‘
Höfundur er skólameistari Fjöl-
brautaskóla Suðurnesja.