Morgunblaðið - 06.04.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 2005 25
Evrópusambandið hefur nútækifæri til að sýna fram á aðsambandið sé ekki byggt ákristnum gildum heldur sé
um að ræða opið samfélag þar sem ekki
fari fram barátta milli ólíkra menningar-
heima heldur samræða þeirra,“ segir dr.
Haluk Günugur, lögfræðiprófessor frá
Izmir í Tyrklandi. Hann flutti erindi um
væntanlegar aðildarviðræður Tyrkja og
Evrópusambandsins í Reykjavík á
mánudag.
Günugur er tæplega sextugur og lauk
doktorsprófi í Evrópurétti í Frakklandi
1975, hann gegnir mörgum ábyrgðar-
störfum fyrir stjórn lands síns. Hann
kom hingað til lands fyrir tilstuðlan Evr-
ópusamtakanna íslensku. Sjálfur er
hann forseti hliðstæðra samtaka í landi
sínu og verður einn af helstu ráðgjöfum
stjórnvalda í Ankara í aðildarviðræðun-
um sem hefjast eiga í október.
„Helsti vandinn við aðild okkar, séð
með augum Evrópumanna, er stærð
þjóðarinnar, í Tyrklandi búa nú um 69
milljónir manna,“ segir Günugur. „Það
mun taka sambandið nokkurn tíma að
taka við svo stórri þjóð. En þar að auki
telja sumar þjóðir að tyrknesk menning
sé svo ólík því sem gerist í Evrópu og
benda á að Tyrkir séu íslamstrúar. En
staðreyndin er að Tyrkland er ekki ísl-
amskt ríki, ríkið sjálft er veraldlegt.
Engin ríkistrú er í Tyrklandi og ekki
kveðið á um neitt slíkt í stjórnarskránni.
Þessar áhyggjur margra Evrópumanna
byggjast því ekki á staðreyndum.“
– Stjórnarflokkurinn í Tyrklandi
leggur áherslu á gildi íslams. Er hætta á
að því að einhvern tíma muni aðild Tyrk-
lands valda því að sharia, lögum músl-
íma, verði smyglað inn í evrópska lög-
gjöf?
„Stjórnarflokkurinn er hlynntur ísl-
am. En ekki er um að ræða raunveru-
legan íslamistaflokk heldur miklu frem-
ur lýðræðislegan íhaldsflokk. Recep
Tayyip Erdogan forsætisráðherra og
flokkur hans fengu um 66% atkvæða í
síðustu þingkosningum sem er geysi-
lega öflugur meirihluti og gefur honum
færi á að stjórna af öryggi. Þannig hefur
honum tekist auðveldlega að fá sam-
þykkt fjölmörg lög sem voru skilyrði
þess að Tyrkland gæti hafið aðildarvið-
ræður við ESB.
Ég minni á að flokkur Erdogans á nú
samflot með kristilegum demókrata-
flokkum á þingi ESB. Hann er því ekki
íslamistaflokkur. Það er engin hætta á
því að einhvern tíma muni hefðbundinn
íslamistaflokkur ná völdum í landinu og
hætt verði að keppa að aðild. Þetta er
ekki stefna sem tekur breytingum eftir
því hvaða ríkisstjórn er við völd heldur
stefna ríkisins. Grunnurinn að tengslum
við Vesturlönd var lagður í tíð Atatürks
sem stofnaði veraldlegt lýðveldi í Tyrk-
landi 1923. Farmiðinn til Evrópu gildir
aðeins í eina átt.“
Lögregla ræðst á konur
– Fyrir nokkrum vikum börðu lög-
reglumenn fólk í kröfugöngu kvenna í
Istanbúl. Hvernig er staða mannrétt-
inda í Tyrklandi núna?
„Samtök mín sendu frá sér yfirlýs-
ingu þar sem við fordæmdum þetta at-
hæfi lögreglunnar. Þessi ganga var að
hluta til skipulögð ögrun vegna þess um
þetta leyti voru staddir í landinu helstu
talsmenn ESB þetta misserið. Sama dag
stóðu talsmenn Kúrda í Tyrklandi einn-
ig fyrir mótmælum og sumir þátttak-
endur fóru að hrópa vígorð til stuðnings
kúrdískum hryðjuverkasamtökum og
leiðtoga þeirra, Abdullah Öcalan, sem er
í fangelsi.
Því miður fóru lögreglumenn að berja
konurnar og það var ójafn leikur. Þarna
var beitt mikilli harðneskju og í engu
samræmi við tilefnið. Fulltrúar ESB
sögðu framferði af þessu tagi algerlega
óviðunandi og það er það svo sannarlega
líka fyrir mig og Evrópusamtökin okkar.
Margt var lengi aðfinnsluvert í sam-
bandi við mannréttindi í Tyrklandi en
við höfum nú tekið upp margvísleg lög á
þessu sviði til að tryggja þessi réttindi.
Við höfum síðustu tvö árin samþykkt
alla viðauka Mannréttindasáttmála Evr-
ópu og hlítum úrskurðum Mannrétt-
indadómstólsins, þar á meðal banni við
pyntingum og lögum gegn misrétti
kynjanna og spillingu. Stundum hafa þó
komið upp vandkvæði hjá okkur við að
fylgja lögunum eftir.“
Réttindi Kúrda aukin
– Lengst af var ekki viðurkennt að
11–12 milljónir Kúrda í Tyrklandi væru
sérstakt þjóðarbrot með réttindi sem
því heyra til, þeir voru sagðir vera
„Fjalla-Tyrkir“. Hver er staða þeirra
núna?
„Þeir eru tyrkneskir borgarar og
njóta fullra réttinda sem slíkir, stundum
hefur forsætisráðherra landsins og jafn-
vel forsetinn verið Kúrdi. Faðir minn er
kúrdískur, ég er hálfur Kúrdi. Tyrkir og
Kúrdar hafa ávallt lifað saman í landinu.
Fyrir átta mánuðum var leyft að nota
kúrdísku og jafnvel að kúrdíska væri
kennd í ríkisjónvarpinu. Nú eru sýndir
þættir í sjónvarpsstöðvum þar sem töluð
er kúrdíska, tsjerkassamál og fleiri mál
auk tyrkneskunnar. Nokkrir skólar hafa
verið opnaðir þar sem kennt er á kúrd-
ísku.“
– Hagvöxtur er geysimikill í Tyrk-
landi en er ekki hætta á að ýmis lög og
reglur ESB verði til að leggja hömlur á
vöxtinn?
„Framleiðsla á mann í Tyrklandi er
lág miðað við Evrópuríkin, helmingur-
inn af meðaltalinu í ESB. Samt er rétt að
minna á að aðeins fimm ESB-ríki eru nú
með meiri landsframleiðslu en við. Og
það er rétt að hagvöxturinn er víst sá
mesti í heimi núna, hann var um 9,8% í
fyrra og okkur hefur á nokkrum árum
tekist að koma verðbólgunni úr 65% á
ári í 8% í fyrra. Erlendar fjárfestingar
hafa einnig aukist en við vonumst til
þess að þær taki mikinn kipp ef aðild-
arviðræðurnar hefjast 3. október eins og
stefnt er að.
Þú spyrð um hömlur á vöxtinn. Við er-
um ekki að fara inn í ESB af efnahags-
legum ástæðum einvörðungu. Fyrst og
fremst er það af stjórnmálaástæðum.
Tyrkir hafa alveg frá tímum Atatürks
viljað lifa eins og Evrópumenn. Hann
sýndi okkur fram á að siðmenningin ætti
rætur sínar í vestrinu, ekki í austri og
meðal araba.
Aðildin hefur samt þau áhrif að við
munum fá úthlutað fé úr sameiginlegum
sjóðum ESB, meðal annars til uppbygg-
ingar atvinnuvega og til landbúnaðar.
Grikkir gengu í sambandið á níunda ára-
tugnum og þeir hafa fengið sem svarar
fimm milljörðum evra á ári úr sameig-
inlegum sjóðum ESB. Það gerir yfir 120
milljarða evra síðan 1981!“
Minni framlög en vænst var
– En er raunhæft að Tyrkland fái
framlög til landbúnaðar í samræmi við
íbúafjölda?
„Framlögin verða minni en þeir munu
láta okkur hafa eitthvað. Nýju aðildar-
löndin tíu sem bættust við eru þegar
byrjuð að fá greiðslur. Það er rétt að þau
hafa ekki fengið eins mikið og þau von-
uðu en samt talsvert. Það er rétt að
framlögin verða minnkuð, Pólverjar fá
25% af því sem þeir höfðu vonast eftir.
Við Tyrkir gerum ráð fyrir að fá minnst
10 milljarða evra á ári. Landbúnaður er
enn stór hluti efnahagsins en við aukum
stöðugt hlut annarra atvinnuvega og þá
aðallega iðnaðar. Fyrir 30 árum voru um
80% af útflutningi okkar til Evrópu
landbúnaðarafurðir en í fyrra var hlut-
fallið komið í 10%.“
– Sumir segja að Tyrkir muni aðal-
lega flytja út verkamenn til Evrópu. Er
það líklegt?
„Ég er sammála. Við erum um 70
milljónir og yfir helmingurinn af fólkinu
er undir 15 ára aldri. Í flestum Evrópu-
löndum er hins vegar stöðnun á þessu
sviði eða fólkinu fækkar. Hver á að halda
uppi eftirlaunakerfinu fyrir aldraða í
framtíðinni? Það verður unga fólkið að
gera og það er nánast ekkert af ungu
fólki í Evrópulöndunum.
Við munum flytja út unga verkamenn
til Evrópu og þeir munu borga þar
skatta og halda uppi velferðinni fyrir
gamla fólkið.“
– En síðan verða þeir líka gamlir og
gera kröfur á hendur á kerfinu.
„Það gerist einhvern tíma í framtíð-
inni. En þegar ég ræði þessi mál við tals-
menn framkvæmdastjórnar ESB í
Brussel viðurkenna þeir að ekki hafi
verið hugað að vandanum sem yrði ef
fólki færi að fækka. Þeir segja að eftir 10
eða 20 ár muni það koma okkur Tyrkj-
um til góða að þjóðin skuli vera svona
ung og þá muni verða auðveldara að
samþykkja aðild Tyrklands að sam-
bandinu.“
Günugur er að lokum spurður hvað
muni gerast ef aðild Tyrklands verði
hafnað.
„Fyrst vil ég segja að viðræðurnar
munu taka amk. sex eða sjö ár, þetta er
ekki eins og að veita Lettlandi eða
Litháen aðild. En ég er bjartsýnn. Við
verðum að gera Evrópumönnum ljóst
hve miklir möguleikar felast í aðild
landsins og sannfæra almenning í
Frakklandi og fleiri löndum um að hann
muni hagnast á því að taka okkur inn.
Við verðum að beita fortölum af öllu
tagi, reka áróður.
Það merkir ekki heimsendi ef svarið
verður nei en það væru slæm úrslit. Evr-
ópumenn væru þá að staðfesta grun-
semdir um að Evrópusambandið sé
kristinn klúbbur og Tyrkjum sé hafnað
vegna annarra trúarbragða og menning-
ar,“ sagði dr. Haluk Günugur, prófessor
í lögum við Izmir-háskóla.
Farmiðinn til
Evrópu gildir að-
eins aðra leiðina
Gert er ráð fyrir að við-
ræður um aðild Tyrk-
lands að ESB hefjist í
október. Kristján Jóns-
son ræddi við dr. Haluk
Günugur sem verður
einn af ráðgjöfum tyrk-
neskra stjórnvalda í
viðræðunum.
Morgunblaðið/Þorkell
Dr. Haluk Günugur: „Tyrkir hafa alveg
frá tímum Atatürks viljað lifa eins og
Evrópumenn. Hann sýndi okkur fram á
að siðmenningin ætti rætur sínar í
vestrinu, ekki í austri og meðal araba.“
’Ég minni á að flokkurErdogans á nú samflot
með kristilegum demó-
krataflokkum á þingi
ESB. Hann er því ekki
íslamistaflokkur.‘
kjon@mbl.is
uleysi og á síðari stigum óham-
eitt hefur til örorku. Eins og oft-
a er þeim sem síðan tekur vinn-
um og fólk fyllist fordómum í
.
u komnar aðrar stéttir sem róa
þess að verja laun sín og rétt-
u tvö árin hafa Iðngreina-
og Alþýðusamband Íslands bar-
mri baráttu gegn innflutningi á
nnuafli. Það er fyrst nú síðustu
m yfirvöld í landinu leggja
reyfingunni lið og lögreglan er
hafast gegn atvinnurekendum
nn útlendinga sem boðið er upp
un og lakar félagslegar að-
vona atriði sem mynda gróðr-
hatur á milli hópa og upp kem-
að málið fer að snúast um vörn
félagslega kerfi og réttindi.
erkalýðshreyfingarinnar
neitanlega uggvænlegt að um-
nú er í gangi hér á landi er nán-
og var í skandinavísku lönd-
un sjöunda áratugarins. Þar
n hlutina úr böndum á tuttugu
ugmynd að innflytjendur „að-
amfélaginu varð undir gagnvart
un að innflytjandi ætti rétt á því
arfa nánast eins og viðkomandi
flutt frá sínu heimalandi. Það
ldist óviðráðanlegt að koma í
ð bjóða upp á sama veður.
fna leiddi síðan af sér myndun
ópa sem þjöppuðu sér saman.
n áttuðu sig á afleiðingum þessa
gðin þau að þróa alla þjóðina til
yndis og til varð hugtakið „fjöl-
menningarsamfélag“. Þessi stefna hugnast
þeim öflum sem vilja hafa aðgang að ódýru
vinnuafli vegna þess að hún viðheldur hóp-
myndun og heftir í sjálfu sér þróun til sjálf-
sagðra mannréttinda, gagnkvæmrar virð-
ingar og jafnréttis í viðkomandi landi.
Eins og ég hef upplifað umræðuna hér á
landi eru verkalýðsleiðtogarnir þeir sem
sjá þessa hluti í réttu samhengi og fara þar
í broddi fylkingar menn eins og Guð-
mundur H. Gunnarsson hjá Rafiðn-
aðarsambandinu og Grétar Þorsteinsson
forseti ASÍ. Þeir hafa margoft talað fyrir
því að sjálfsagt sé að ráða útlendinga til
starfa hér, en auðvitað á sömu forsendum
og Íslendinga sjálfa. Sama kaup, sömu fé-
lagslegu réttindi, sömu möguleikar til fé-
lagslegrar þjónustu og sömu möguleikar til
þess að skapa fjölskyldu sinni umgjörð.
Þetta er sú sýn sem t.d. margir Svíar
telja að fara hefði átt þar í landi fyrir svo
sem eins og þrjátíu árum.
Stjórnvöld hafa enga stefnu
En íslensk stjórnvöld hafa enga stefnu,
enga framtíðarsýn varðandi þróun sam-
félagsins. Þau láta bara reka á reiðanum og
grípa aðeins inn í mál þegar ekki er lengur
stætt á öðru eins og dæmin um ólöglegan
innflutning á vinnuafli sýna.
Andvaraleysið mun til framtíðar litið
vinna íslensku samfélagi gríðarlegt tjón. Ef
ekki verður unnið að þessum málum frá
grunni og mörkuð heildstæð stefna til
framtíðar munu félagsleg vandamál vaxa í
kjölfarið og samfélagið þarf að eyða kröft-
um sínum í lausn vandamála sem urðu til
vegna heimóttarskapar, hugsunar um
skyndigróða og virðingarleysi fyrir mann-
réttindum og kjörum fólks. Það er krafa al-
mennings að ríkisstjórn Íslands hysji upp
um sig og marki heildstæða stefnu um þró-
un samfélagsins.
ma
skoðanakönnun er
firborðskennd og
ófagleg …‘
Höfundur er varaþingmaður
VG í Norðvesturkjördæmi.
umfíklum sem fjölgar stöðugt
fnamálum
andi
Morgunblaðið/Eyþór
að draga úr innlögnum á Vog um allt að 300 sjúklinga á þessu ári að sögn
yrfingssonar yfirlæknis. Mikil þörf sé eftir sem áður fyrir þjónustuna.
agna á Sjúkrahúsinu Vogi 1990–2004.