Morgunblaðið - 08.04.2005, Blaðsíða 4

4 FÖSTUDAGUR 8. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
AFKÖST við borun aðrennslis-
ganga við Kárahnjúkavirkjun
jukust á ný í síðustu viku, en þá
voru boraðir tæplega 300 metr-
ar. Mikill vatnsleki tefur enn
borun hjá Impregilo í aðgöngum
1 og 3 við Kárahnjúkavirkjun.
Þriðji risaborinn, í aðgöngum
2 við Axará, hefur verið stopp í
nokkurn tíma vegna þess að
unnið hefur verið að því að
sprengja rými á gangamótum
fyrir aftan borinn. Þeirri vinnu
er lokið og gekk vel að vinna
með borvélina í vikunni. Hún
boraði yfir 220 metra, sem telst
mjög góður framgangur. Alls
bættust tæplega 300 metrar við
heilboruðu aðrennslisgöngin,
þökk sé fyrst og fremst vél nr. 2.
Hinir borarnir tveir fóru sér
mun hægar vegna tímafrekrar
bergstyrkingar. Bergið á leið
þeirra virðist hins vegar fara
batnandi og vatnsleki minnk-
andi.
Þriðjungur fyllingarefnis er
kominn í Kárahnjúkastíflu og nú
er komið að því að fylla að tá-
veggnum, beggja vegna.
Boraði 220
metra í
vikunni
SÝSLUMAÐURINN á Selfossi hef-
ur boðað tvo menn til yfirheyrslu í
tengslum við rannsókn á máli
þriggja Letta sem voru við störf á
Stokkseyri án tilskilinna atvinnu-
leyfa. Lettarnir voru í liðinni viku
dæmdir í eins mánaðar skilorðs-
bundið fangelsi af Héraðsdómi Suð-
urlands.
Rannsóknin beinist nú m.a. að því
að upplýsa hjá hverjum þeir unnu
og á hvaða kjörum.
Tveir boðaðir
til yfirheyrslu
LÖGREGLAN á Sauðárkróki hefur
nú til rannsóknar kæru sem kona
hefur lagt fram vegna nauðgunar.
Málið er á frumstigi og fást ekki
upplýsingar um tildrög þess eða
hvort einhver hafi verið handtek-
inn í tengslum við rannsóknina.
Nauðgunarkæra
til rannsóknar
OFBELDI gegn öldruðum er vel
falið en talið er að það sé afar mis-
jafnt eftir samfélögum, aðeins 10–
20% tilfella eru tilkynnt. Opinberar
tölur varðandi það eru á bilinu 2–
10%, en engar rannsóknir eru til um
ofbeldi gegn öldruðum á Íslandi.
Þetta kom fram á námstefnu um
ofbeldi og aldraða sem efnt var til á
Akureyri í gær. Ólafur Þór Gunn-
arsson, lyf- og öldrunarlæknir á
Landspítala – háskólasjúkrahúsi,
sagði þar að léleg heilsa og skert lík-
amleg geta hins aldraða væri
áhættuþáttur varðandi ofbeldi, fólk
gæti ekki varið sig eða leitað hjálpar.
Þá gætu hegðunartruflanir og reiði í
garð þess sem annast hinn aldraða
leitt af sér ofbeldi og nefndi Ólafur
Þór að algengt væri að heilabilaðir
væru beittir ofbeldi. Eins gætu and-
leg eða líkamleg veikindi þess sem
sér um umönnun leitt af sér ofbeldi,
sem og vímuefnanotkun og eða
geðræn vandamál gerandans.
Ofbeldi birtist m.a. þannig að bið
er á að sjúklingur leiti sér hjálpar
eftir áverka, ósamræmi er í sögu
sjúklings og ættingja og frásögn oft
loðin og ólíkindaleg.
Fram kom á ráðstefnunni að of-
beldi birtist með ýmsum hætti, það
væri líkamlegt, andlegt, varðaði lyf,
vanrækslu, félagslegt eða fjárhags-
legt.
Nefndi Ólafur nokkur dæmi um
ofbeldi gegn öldruðu fólki, eitt um
tæplega 90 ára gamlan karl, sem var
illa farinn andlega og að mestu í kör.
Hann bjó heima, dóttir hans hugsaði
um hann en afþakkaði aðstoð heima-
hjúkrunar. Hann var algjörlega
ófær um að sjá um sig sjálfur en
lagðist inn á sjúkrahús vegna legu-
sára og vannæringar. Eftir tvo mán-
uði fór dóttirin fram á að hann yrði
fluttur heim á ný, enda gróinn sára
sinna. Ekki leið á löngu þar til sárin
komu aftur en við eftirgrennslan
kom í ljós að dóttirin var á bótum,
bjó í félagslegri íbúð á hans nafni og
naut góðs af bótum beggja.
Ólafur nefndi einnig dæmi um
misnotkun er varðar lyf, en aldraður
karlmaður með heilabilun og hjarta-
sjúkdóm var í umsjá sonar síns sem
sá um lyfjagjöf ásamt heima-
hjúkrun. Manninum versnaði og
varð að flytja hann á hjúkr-
unarheimili vegna hjartabilunar, en
þau einkenni hurfu á skömmum tíma
þar inni. Langþreyttur sonurinn
hafði þá haldið eftir hluta lyfjanna til
að flýta því að gamla manninum
versnaði.
Sem dæmi um andlegt ofbeldi
nefndi Ólafur dæmi af eldri manni á
elliheimili, en hann var með væga
heilabilun, slitgigt, offitu og bein-
þynningu. Hann hafði skoðanir á því
hvernig annast ætti um sig og lét
þær oft í ljós við starfsfólkið, hafði
sjálfur unnið á svipaðri stofnun áður.
Starfsfólk heimilisins tamdi sér að
svara honum, sótti hann ævinlega
síðast í mat, lét hann bíða þegar
hann hringdi bjöllu sinni, þreif hann
illa og hann gekk í óhreinum fötum,
þá var vandað um við hann og hann
stundum skammaður í heyranda
hljóði. Maðurinn var lagður í einelti
á stofnuninni. „Ég get ekki sagt að
ég hafi verið barinn en það er hægt
að meiða með fleiru en barsmíðum,“
hafði Ólafur eftir umræddum manni
sem fluttur var á aðra stofnun.
Hegðun hans breyttist ekki en
starfsfólk þar tók á málum á annan
veg.
Loks nefndi hann dæmi um fjár-
hagslega misnotkun gegn öldruðum,
eldri konu sem eignaðist sér 20 árum
yngri vin. Sá ráðlagði henni að
kaupa íbúð í útlöndum og hann
myndi sjálfur sjá um pappírsvinn-
una. Hann tók líka að sér að fara
með úr og skartgripi í viðgerð, en
hlutirnir áttu til að týnast þegar
verkstæðið var rænt. Í ljós kom þeg-
ar konan flutti á hjúkrunarheimili að
eignir upp á á annað hundrað millj-
ónir höfðu orðið að engu.
Fram kom í máli Þorsteins Pét-
urssonar, rannsóknarlögreglumanns
á Akureyri, að í málaskrá lögregl-
unnar á Akureyri væri varla að finna
mál um ofbeldi gegn öldruðum, enda
væri það ekki sér brotaflokkur. Þá
væri það ljóst að slíkt ofbeldi væri
oftast framið af ættingjum eða ná-
komnum og það því sjaldnast kært.
Nefndi Þorsteinn að lögreglan hefði
haft til meðferðar mál þar sem aldr-
aðir beittu hver annan ofbeldi og þau
mál sem helst væru kærð gerðust á
dvalarheimilum og vörðuðu einkum
meintan þjófnað.
Þorsteinn greindi frá því að á inn-
an við einu ári hefðu lögreglunni í
Reykjavík borist þrjár kærur frá
konum á áttræðisaldri um kynferð-
islega misneytingu. „Þetta er sem
betur fer mjög fátítt og er vonandi
ekki það sem við sjáum í framtíð-
inni,“ sagði Þorsteinn.
Ofbeldi gegn öldruðum er vel falið vandamál og oftast framið af ættingjum eða nákomnum
Léleg heilsa og
skert líkamleg
geta áhættuþáttur
Morgunblaðið/Kristján
Læknar verða varir við ofbeldi gagnvart öldruðum, en fullvíst er talið að
aðeins lítill hluti tilvika sé tilkynntur og vandamálið sé dulið.
Eftir Margréti Þóru Þórsdóttur
maggath@mbl.is
STURLA Böðvarsson samgöngu-
málaráðherra hefur falið Vega-
gerðinni að bjóða út öll rútusér-
leyfi á landinu. Þurfa nú
rútufyrirtækin að undirbúa sig
fyrir þá breytingu sem tekur gildi
1. janúar 2006. Ráðherra tilkynnti
um þessa ráðstöfun á aðalfundi
Samtaka ferðaþjónustunnar í gær.
Þá verður einnig boðinn út
rekstur Vestmannaeyjaferjunnar
Herjólfs frá áramótum, en miðað
verður við að ferjan fari 13 eða 14
ferðir á viku allt árið. Er það í
samræmi við óskir heimamanna,
að sögn ráðherra.
Sturla segir að reksturinn verði
færður til þess aðila sem treysti
sér í ofangreindan rekstur með
minnstum ríkisstyrkjum. Segir
hann útboðið hvetja til frekari
hagræðingar í rekstri. Þessi ráð-
stöfun mun, að sögn Sturlu, ekki
leiða af sér hækkandi fargjöld, því
þak verði sett á upphæð fargjalda.
„Rútusérleyfin eru þannig í dag að
það eru ákveðnar reglur um end-
urgreiðslur af hálfu ríkisins, þann-
ig að þetta er ríkisstyrkt starf-
semi,“ segir Sturla. „Í því ljósi
töldum við óhjákvæmilegt á
grundvelli laga að bjóða þetta út.
Sá sem verður tilbúinn að veita
þessa þjónustu á tilteknum leiðum
á lægstum ríkisstyrk fær þær. Það
verða settar mjög strangar reglur
um gerð og búnað ökutækja og
þjónustu.“
Útboð á flugi til jaðarbyggða
Einnig er í undirbúningi útboð á
flugi til jaðarbyggða, en Sturla
segir innanlandsflugið hafa verið í
afar erfiðri stöðu fyrir nokkrum
árum. „Þá var tekin ákvörðun um
að viðurkenna það að ríkisvaldið
yrði að tryggja samgöngur til til-
tekinna staða í flugi,“ segir sam-
gönguráðherra. „Dæmi um það er
Grímsey, þar sem búa 100 manns
við ágætisafkomu að öllu öðru leyti
en því að þetta er eyja sem þarf að
tengja. Grímseyingar afla heilmik-
illa gjaldeyristekna með sinni út-
gerð og fiskvinnslu auk þess sem
þetta er mikil menningarleg sér-
staða.“
Þá segir Sturla hafa verið boðið
út flug frá Akureyri til Grímseyjar
og Vopnafjarðar og einnig frá
Reykjavík til Gjögurs, Bíldudals
og Hafnar í Hornafirði. „Það að
bjóða upp á þessa þjónustu fyrir
ferðamenn er mjög mikilvægt.
Sunnanverðir Vestfirðir eru líka
oft lokaðir á veturna vegna ófærra
vega,“ segir Sturla og bætir við að
flug til Bíldudals rjúfi þá einangr-
un. „Við erum líka að byggja upp
flugvöllinn á Þingeyri, en hann er
hugsaður sem þverbraut fyrir
flugvöllinn á Ísafirði. Það mun
auka öryggið í rekstri Flugfélags,
þar sem ekki verður eins oft ófært
til Ísafjarðar. Þar með verður
hægt að lækka fargjöld.“
Sturla sagði að stjórnvöld hefðu
uppi áform um að tryggja aðgang
allra að háhraðasítengingum við
Netið, einnig í jaðarbyggðum. „Við
þurfum að sýna þann metnað að í
okkar samfélagi séu háhraðateng-
ingar sjálfsagður hlutur,“ segir
Sturla.
Samgönguráðherra á aðalfundi Samtaka ferðaþjónustunnar á Grand hóteli
Rútusérleyfi boðin út
Morgunblaðið/Eyþór
Sturla Böðvarsson segir ákveðið að
bjóða út rekstur Herjólfs á ný.
Eftir Svavar Knút Kristinsson
svavar@mbl.is
FJÖLDI fólks sótti Hafnarhúsið
heim í gær þegar Steinunn Valdís
Óskarsdóttir, borgarstjóri
Reykjavíkur, hélt upp á fertugs-
afmæli sitt. Steinunn Valdís tók á
móti gestum ásamt eiginmanni
sínum, Ólafi Haraldssyni. Meðal
gesta voru fjölskylda borg-
arstjóra, vinir og bæði pólitískir
samherjar og keppinautar.
Vel fór á með þeim Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur, fyrrverandi
borgarstjóra, og Steinunni Val-
dísi þegar þær heilsuðust í veisl-
unni.
Gestir í afmælinu færðu borg-
arstjóra gjafir og óskuðu henni
velfarnar í framtíðinni. Fram-
undan er athafnasamt ár hjá
Steinunni Valdísi en næsta vor
fara fram borgarstjórakosningar
í Reykjavík.
Borgarstjóri
fagnar afmæli
Morgunblaðið/Golli