Morgunblaðið - 12.10.2005, Blaðsíða 27

FJÖLMENNI var á tónleikum
Karólínu Eiríksdóttur í Listasafni
Íslands á laugardagskvöld. Að-
sóknin var því eftirtektarverðari í
ljósi þess að Karólína hefur æv-
inlega haldið tryggð við sína per-
sónulegu stefnu. Ólíkt þó nokkrum
starfssystkinum meðal nútíma-
tónskálda hefur hún nefnilega
aldrei hvikað frá settu framsæknu
marki með meiriháttar „eklekt-
ískum“ og vinsældavænum út-
úrdúrum. Í því sambandi ku t.d.
ágerast meðal yngstu fagurtón-
skálda í seinni tíð að leita fanga til
auðteknari rithátta heimstónlistar í
hvers konar blöndu af þjóðlögum,
djassi og rokki. Í staðinn hefur
Karólína haldið sínu kyrrláta
striki, skerpt og meitlað það sem
er hennar eigið, og látið flestar
lýðhollar pælingar lönd og leið.
Fyrir vikið eru tónverk hennar
ekki allra, og er ég varla einn um
að finnast að þau geta verið býsna
seintekin, þó að mörg vinni á hægt
og bítandi. Skýrasta dæmið var
fyrsta verk kvöldsins, Renku (8’;
1992) fyrir klarínett, fiðlu, selló og
píanó, sem mig rámar í að hafa
fyrst heyrt af hljómdiski, síðan á
tónleikum og nú loks í þriðja sinn.
Og alltaf „batnaði“ það (hafi ekki
frekar verið um innri móttökuskil-
yrði hlustandans að ræða), þannig
að nú fannst mér stykkið nánast
háklassískt, sérkennilega þokka-
fullt og fágað fram í fingurgóma.
Þá er bara eftir sá fyrirvari að
verkið hafi verið óvenjuvel flutt að
þessu sinni – nema það hafi verið
endurskoðað rækilega í millitíðinni.
Ég kýs að trúa að eyrun hafi ein-
faldlega verið þetta sein að opnast.
Na Carenza (7’) fyrir mezzosópr-
an, óbó og víólu var samið 1993
fyrir tilstilli austurrískrar tón-
fræðikonu er fékk kventónskáld
víða um heim til að semja verk við
kvæði kventrúbadúra frá miðöld-
um. Árangurinn var frumfluttur á
alþjóðlegri tónlistarhátíð kvenna í
Vín 1995, en framlag Karólínu á
Íslandi í Skálholti 2001. Þrátt fyrir
ofurfemíníska umgjörð í núverandi
ónæmisvaldandi ofræðu bar Na
Carenza af sér góðan þokka í
bráðfallegum flutningi Ásgerðar
Júníusdóttur. Seiðandi mun-
úðarsöngurinn gat stundum minnt
á spænsku fornmúsíksöngkonuna
Montserrat Figueroas, og líkt og
með íslenzku handritslögin þrjú í
tónleikalok var eins og maður end-
urupplifði ævaforna tónheima í
hnífjöfnu samvægi við nútíma
áferð.
Capriccio (7’; 1999) fyrir klarín-
ett og píanó sagði mér minna,
burtséð frá því að ágengt vellandi
stuttar hrinurnar gátu minnt á
skemmtilega hispurslaus tjáskipti
yngri borgara. Hins vegar leiddi
það (og raunar fleiri verk) mann á
sporið með tilgátu um að þó að
stefræn úrvinnsla í hefðbundnum
skilningi væri fátíð í verkum Kar-
ólínu, kæmu áferðarandstæður
(hvasst/blítt, staccato/legato
o.s.frv.) að einhverju leyti í staðinn
við formmyndun. Slíkar formein-
ingar tolla hins vegar, eftir þúsund
ára háþróun stefrænnar úrvinnslu,
enn ekki eins vel í innrættum
hlustum flestra og hitt – hvað svo
sem verða kann í kjölfar nýrri og
opnari hlustunar.
Una Sveinbjarnardóttir lék með
miklum bravúr Hugleiðingu fyrir
fiðlu [10’; 1996], er kallaði með of-
urlitlum tilvísunum sínum í miðils-
væna rithætti barokksins á svipaða
tvílifun forns og nýs og Na Car-
enza. Studdi stykkið – og umsögn
höfundar, „e.k. tilbrigði án stefs“ –
jafnframt fyrrtéða formtilgátu, er
festist frekar en hitt í tveim öðrum
verkum Karólínu næsta kvöld á
eftir í Hafnarborg (Íslenzk nútíð í
klassískum ramma). Miniatures
fyrir klarínett, fiðlu, selló og píanó
[10’; 1996] komu þarnæst, og
mynduðu fjórir stuttir kaflar þess
að sögn jafnmargar svipmyndir,
hverja með sinn karakter, enda
liðu þessi háafströktu „snappsjott“
í tónum hjá fyrr en varði í vel
samspiluðum leik fjórmenning-
anna.
Síðan frumfluttu Guðrún Hrund
Harðardóttir og Tinna Þorsteins-
dóttir Strenglag fyrir víólu og pí-
anó frá 2002. Var það næstlengsta
verk kvöldsins [11’], þríþætt með
meginhlutann umgirtan stuttum
for- og eftirspilum. Meðal eft-
irminnilegri hlustflata voru syfju-
leg niðurgliss víólunnar í prelúdí-
unni, óvænt púlshrynskeið vinstri
píanóhandar við heitar samræður
hljóðfæranna í miðju og tilrauna-
stofukennd senna þeirra í lokin
þar sem píanistinn kroppaði lítinn
þann innan hljómstokks í anda
Cages á móti ýmist staccato eða
col legno hnútuköstum víólunnar.
Glimrandi vel leikið, enda var mik-
ið klappað.
Síðasta og viðamesta atriði dag-
skrár var hið þrískipta Að iðka
gott til æru fyrir mezzosópran,
óbó, víólu, selló, sembal og kór er
efstnefndir frumfluttu í Skálholti
2001. Textar voru eftir barokk-
sálmaskáldin Hallgrím Pétursson
og Jón Þorsteinsson. Verkið
byggðist á þrem lögum úr mörgum
sem fundust fyrir nokkrum árum í
íslenzkum handritum, og færði
tónskáldið ýmist nýjar og fornar
úrvinnsluaðferðir sér í nyt. Af því
elzta mátti þannig greina ósvikna
hlutfallakeðju (próporsjónkanon) í
síðasta kafla er bar heildartitil
verksins enda tilkomumestur og
glæsilega sunginn af Kammerkór
Suðurlands. Næstur að áhrifa-
mætti var nr. 2, Hætta er stór í
heimi, með sorglega viðeigandi til-
vísun í nútíma hryðjuverkaógn og
að sama skapi magnaður fyrir sína
nærri lamandi dómsdagstign. Af-
bragðstúlkun kórs, einsöngvara og
spilenda stóðu fyllilega undir fun-
heitum viðtökum áheyrenda.
Það var sannarlega komið víða
við á þessum portretttónleikum, og
sannaðist hér sem oftar að lengi
getur Karólína Eiríksdóttir lumað
á óvæntum sjarma – þótt seintek-
inn sé.
Seintekinn sjarmi
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Listasafn Íslands
Karólína Eiríksdóttir: Kammer- og ein-
leiksverk frá 1992–2002 (Renku,
Na Carenza, Capriccio, Hugleiðing,
iniatures, Strenglag (frumfl.)) og
Að iðka gott til æru. Ásgerður Júníus-
dóttir mezzosópran, Matthías Birgir
Nardeau óbó, Ingólfur Vilhjálmsson
klarinett, Una Sveinbjarnardóttir fiðla,
Guðrún Hrund Harðardóttir víóla,
Hrafnkell Orri Egilsson selló, Tinna
Þorsteinsdóttir píanó og Guðrún Ósk-
arsdóttir semball ásamt Kammerkór
Suðurlands.
Kórstjóri: Hilmar Örn Agnarsson.
Laugardaginn 8. október kl. 17.30.
Kammertónleikar
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. OKTÓBER 2005 27
MENNING
Háskólabíói sunnudaginn 16. október
Hljómleikar hefjast kl. 20.00
Miðaverð kr. 6.900 - 5.900 - 4.900
Ath. Aðeins selt í sæti (númerað)
Miðasala á Esso:
Ártúnshöfða og Geirsgötu
www.midi.is
Einnig: anderson@visindi.is
&
kynnir
Söngvara YES
2005
ÍS
LA
N
D
S
P
R
E
N
T
Þetta var kvöld hinna hreinu tóna og tónlistar sem er
auðveld í hlustun. Stórkostleg rödd, stórkostleg sýning,
guðdómlegur Jon, guðdómleg kvöldstund. Takk, Jon.
Cengiz Varlik, Istanbul, Tyrklandi, 2. september.
Þessi sýning afhjúpar afraksturinn af andlegri þróun
Jons. Einfaldleiki, hreinn mannkærleikur, leit, tilfinning,
draumar og loks skilningur og kennsla, byggð á kærleika.
Þeir sem áttu von á háværri skrautsýningu hafa vafalaust
orðið fyrir vonbrigðum. Auk hinna stóru og eftirminn-
ilegu hápunkta á ferli Jons, svo sem „State Of Indepen-
dence“, „Change We Must“ or „The Revealing Science Of
God”, „And You And I“, „Yours Is No Disgrace“, hafði
ég sérstaka ánægju hinum svonefnda Búddasöng “This
Is“. Haltu áfram að láta þig dreyma, Jon. Við fylgjum þér.
Komdu sem fyrst aftur og segðu okkur og syngdu fyrir
okkur allar þessar dásamlegu sögur.
Peter, Búdapest, Ungverjalandi, 7. september
Hátt hlutfall Yes-söngvanna kom mér ánægjulega á
óvart. Jon er uppáhalds Yes-söngvarinn minn og ég geri
ráð fyrir að hann geri sér grein fyrir því að áhorfendur
hafi meiri áhuga á þeim hluta af söngvasafni hans. Hann
flutti minnisverðar útgáfur af „Your’s is no disgrace“,
„Wonderous Stories“, „And You and I“, „Soon“, „Your
Move“ og einnig „Owner of Lonely Heart“.
Simon Crown, Tel Aviv, Ísrael, 1. september.
4 dagar í tónleika