Morgunblaðið - 23.11.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 2005 21
MENNING
Á morgun fimmtudaginn 24. nóvember efnir Fjölskylduráð til
morgunfundar í Iðnó í Reykjavík og á Akureyri undir
yfirskriftinni: Að neyta eða njóta jólanna?
Morgunfundur í Iðnó
við Tjörnina í Reykjavík kl. 9-10
Dagskrá
• Ávarp Árna Magnússonar félagsmálaráðherra.
• Í skjól fyrir jól. Jóna Hrönn Bolladóttir, miðborgarprestur í
Reykjavík.
• Jólympíuleikarnir? Oddný Sturludóttir, rithöfundur.
• Jólaminning. Áslaug Brynjólfsdóttir, fyrrverandi
fræðslustjóri í Reykjavík.
Fundarstjóri: Drífa Sigfúsdóttir, formaður fjölskylduráðs.
Eftir fundinn verður gestum boðið að ganga til Dómkirkju þar
sem dr. Einar Sigurbjörnsson flytur hugvekju.
Á báðum fundunum býður ráðið upp á kaffi og kleinur.
Allir velkomnir.
Fjölskylduráð.
Að neyta eða
njóta jólanna?
Í gærmorgun gekkst Íslenskaóperan fyrir málþingi um fram-tíð Óperunnar. Tilefni mál-
þingsins var annars vegar samstarfs-
samningur ríkisins og Óperunnar,
sem nú er verið að leggja lokahönd á,
en hins vegar hugmyndir Gunnars I.
Birgissonar, bæjarstjóra í Kópavogi,
um byggingu óperuhúss á Borg-
arholtinu í Kópavogi, við hlið Gerð-
arsafns, Salarins, Bókasafnsins og
Náttúrufræðastofu.
Fyrstur á mælendaskrá var Tómas
H. Heiðar, formaður Vinafélags Ís-
lensku óperunnar. Tómas sagði frá
hlutverki Vinafélagsins og vék síðar
að máli málanna, húsnæðismálum
Óperunnar. Meginmarkmið Vina-
félagsins er að styðja við starfsemi
Óperunnar, en eins og fram kom í
máli Tómasar vinnur félagið að því
að auka almennan áhuga á óperu-
tónlist í víðasta skilningi.
Hann sagði athyglisvert að Kópa-
vogsbær teldi akk í því að hýsa Óper-
una og líta svo á að hún styrkti aðra
menningarstarfsemi í Borgarholtinu.
„Það kveður við nýjan tón í um-
ræðunni um húsnæðismál Óperunnar
með hugmyndum Gunnars og við
fögnum því alveg sérstaklega.“
  
Bjarni Daníelsson óperustjóri
greindi í stuttu máli frá yfirstandandi
samningagerð við ríkið. Hann sagði
að tvöföldun á ríkisframlagi til Óper-
unnar árið 2001 hefði verið sögu-
legur atburður og hefði gjörbreytt
rekstrarmöguleikum hússins, en að
enn vantaði töluvert upp á að rekstr-
artekjur dygðu til að halda úti sam-
felldri óperudagskrá. Markmiðið nú
væri að ná þjónustusamningi 2006–
2009 við ríkið með sömu upphæð og á
þessu ári með verðbótum. Ríkisfram-
lagið yrði sá fjárhagsgrunnur sem
Óperan myndi byggja sína starfsemi
að langmestu leyti á næstu fjögur ár.
Við gerð síðasta samnings hefði verið
gengið út frá því að framlög atvinnu-
fyrirtækja myndu einnig hækka tölu-
vert á samningstímanum, en í heild
hefði það ekki gengið eftir. Um hús-
næðismálin og hugmyndir Gunnars
sagði Bjarni meðal annars: „Hug-
myndir Gunnars virðast í fljótu
bragði í ágætu samræmi við framtíð-
arþarfir Óperunnar eins og við höf-
um reynt að sjá þær fyrir og reikna
þær út í krónum og aurum.“ Bjarni
sagði ljóst að ekkert yrði af óperu-
byggingunni nema ríkið tæki fullan
þátt í framkvæmdinni og tryggði um
leið rekstrargrundvöll Óperunnar í
framtíðinni. Bjarni sagði eitt
meginverkefni Óperunnar á
næstunni verða það að standa fyrir
því að stofnuð yrðu samtök menn-
ingarstofnana á Íslandi. Felix Bergs-
son, leikari og stofnandi leikhópsins
Á senunni, talaði um aðstöðu til söng-
leikjahalds á Íslandi og benti á að
stundum veldu verkefnin húsin. Það
átti við þegar hópur hans ákvað að
setja upp Kabarett, þá var hús Óper-
unnar, Gamla bíó, eina húsið sem til
greina kom, einfaldlega vegna aldurs
þess og útlits, þrátt fyrir að ljóst væri
að kostnaður við hverja sýningu yrði
meiri en tekjurnar, þar sem sæta-
fjöldi í húsinu væri of lítill. Hann
sagði þjóðina þurfa stærra hús sem
stæði undir kostnaði við sýningar.
Pálín Dögg Helgadóttir, starfs-
maður markaðs- og söludeildar Ís-
landsbanka, talaði um samspil at-
vinnulífs og menningar, og kynnti
hugmyndir bankans um samfélags-
ábyrgð og þátttöku í margvíslegum
styrkveitingum í ýmsum greinum
þjóðlífsins. Í máli hennar kom fram
að umsóknir um styrki til menning-
arsjóðs bankans hefðu þrefaldast frá
í fyrra og að í ár séu þær orðnar
meira en þúsund.
  
Þá var komið að Gunnari I. Birg-issyni bæjarstjóra. Hann greindi
frá því hvernig hugmyndir um menn-
ingartorfuna í Kópavogi urðu til og
urðu að veruleika. Hann kvaðst hafa
rætt hugmyndina um óperuhús við
menntamálaráðherra og fleiri í rík-
isstjórninni, þar á meðal bæði fyrr-
verandi og núverandi fjármálaráð-
herra. „Allt lofar þetta góðu, en er
ekki tímabært fyrr en fjármögnun
frá einkaaðilum er orðin að veru-
leika.“ Gunnar lýsti áhuga ein-
staklinga og fyrirtækja á að vera
með í óperuliðinu. Fyrirtæki sæju sér
hag í að vera með í slíku verkefni –
það væri ímyndarmál. „Sem betur
fer hafa fyrirtækin skipt um gír í
þessari umræðu. Hvers vegna á ekki
að styrkja menninguna eins og
íþróttir og annað? Menningin er part-
ur af lífi okkar og við viljum fá að
njóta hennar.“ Gunnar tók undir með
Bjarna óperustjóra um að ef fram
héldi sem horfði væri hugsanlegt að
frumsýning Íslensku óperunnar í
nýju óperuhúsi í Kópavogi, gæti orð-
ið í október 2008.
Bjarki Valtýsson menningarfræð-
ingur, sem stundar doktorsnám í
Danmörku, gerði gestum málþings-
ins grein fyrir íslenska menningar-
módelinu. Góður rómur var gerður
að erindi Bjarka, en hann sagði með-
al annars að ábyrg menningarstefna
væri fjárfesting til framtíðar, þótt
erfitt væri að fanga nákvæmlega
áhrif hennar á samfélagið. Hann
sagði ljóst að fjögurra ára kjör-
tímabil stjórnmálamanna og krafa
markaðsaflanna um skjótan gróða
ættu ekki samleið með jákvæðum
lengri tíma áhrifum menningar og
lista á samfélagið. Því væri ekki
raunhæft að byggja menning-
arstefnu einvörðungu á samspili
menningar og atvinnulífs. Hann
sagði að framlag ríkis og sveitarfé-
laga til menningar og lista myndi
alltaf gegna lykilhlutverki ef íslenska
menningarhugtakið ætti ekki að
staðna og verða einhæfni að bráð.
Gallinn væri þá sá að ríkið og sveit-
arfélögin væru ekki að standa sig
sem skyldi.
Umræður tóku við að loknum
framsöguerindum. Ljóst var að þótt
ýmsum þætti súrt í brotið að Óperan
skyldi ekki hafa fengið inni í Tónlist-
arhúsinu, þá var hugmyndum Gunn-
ars I. Birgissonar um óperuhús í
Kópavogi vel tekið.
Ímyndarspursmál fyrir
atvinnulífið að vera með
’Hugmyndir Gunnarsvirðast í fljótu bragði í
ágætu samræmi við
þarfir Óperunnar eins
og við höfum reynt að
sjá þær fyrir.‘
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Morgunblaðið/Ásdís
Húsnæðismálin voru efst á baugi á málþingi Íslensku óperunnar í gær-
morgun. Gunnar I. Birgisson, bæjarstjóri í Kópavogi, er hér í ræðustól.
begga@mbl.is
LEIKMINJASAFN Íslands opnaði
í gær sýninguna „Píputau, pjötlu-
gangur og diggadaríum“ í leiklist-
arstofu Þjóðmenningarhússins sem
helguð er ferli Lárusar Ingólfssonar
leikmunameistara. Sýningin er hald-
in í 100 ára minningu Lárusar en
hann fæddist í Reykjavík 22. júní
1905 og lést árið 1981. Á sýningunni
er að finna sýnishorn af leikbún-
ingum frá hendi Lárusar, auk sviðs-
og búningateikninga. Búningarnir
eru fengnir að láni úr leikbún-
ingasafni Þjóðleikhússins, en teikn-
ingarnar eru flestar í eigu Leik-
minjasafnsins. Þá eru á sýningunn
myndlistarverk Lárusar sem sum
hafa ekki komið fyrir almennings-
sjónir. Í sýningarskrá er jafnframt
að finna ítarlega greinargerð um ævi
og verk Lárusar eftir Ólaf J. Eng-
ilbertsson.
Óvenju fjölhæfur listamaður
Jón Viðar Jónsson, forstöðumaður
Leikminjasafns Íslands, segir
einkar viðeigandi fyrir starfsemi
safnsins að gera ferli Lárusar skil.
„Lárus var fyrsti Íslendingurinn
sem átti sér fullan starfsferil við
leikmynda- og búningagerð. Hann
hafði faglega menntun á sviðinu og
nýtti sér hana í þágu leikhússins. Þá
var hann óvenju fjölhæfur listamað-
ur, einn vinsælasti revíuleikari og
gamanvísnasöngvari þjóðarinnar um
árabil og helsti leikmynda- og bún-
ingateiknari sinnar tíðar. Leik-
minjasafnið lítur á það sem eitt af
meginhlutverkum sínum að halda
utan um gögn og heimildir um starf
leikmynda- og búningateiknara, en
því sinna önnur söfn mun síður. Því
fannst okkur sjálfsagt að heiðra
Lárus Ingólfsson með veglegri sýn-
ingu nú þegar 100 ár eru liðin frá
fæðingu hans,“ segir Jón Viðar
Jónsson.
Við opnun sýningarinnar var einn-
ig opnuð ný vefsíða Leikminjasafns-
ins, www. leikminjasafn.is. Þar verð-
ur að finna viðmiklar upplýsingar
sem Jón Viðar hefur unnið um ís-
lenska leiklistarsögu, m.a. annál
hennar frá upphafi til dagsins í dag,
auk greina um íslenskar leik-
húsbyggingar og leikhúsmenn. Á
síðunni verður einnig aðgengi að
stórum gagnabanka um starfsemi ís-
lenskra leikhúsa og leikhúsmanna.
Þar verður hægt að fletta upp verk-
efnaskrám helstu leikhúsa þjóð-
arinnar, bæði rótgróinna stofnana á
borð við Þjóðleikhúsið, Leikfélag
Reykjavíkur og Leikfélag Akureyr-
ar, og frjálsra leikhúsa s.s. Grímu og
Alþýðuleikhússins. Jón Viðar segir
að með gagnabankanum sé unnið að
því að skapa fræðilega undirstöðu
undir rannsóknir á íslenskri leiklist-
arsögu. „Skrásetningarmál íslensks
leikhúss hafa verið í molum. Stofn-
anir á borð við Þjóðleikhúsið og
Leikfélag Reykjavíkur hafa haldið
allvel utan um sína skrásetningu en
leikhóparnir og smærri leikhús sem
starfað hafa á ýmsum tímum í gegn-
um tíðina hafa hins vegar mun erf-
iðari aðstöðu til þess. Með skránni er
orðnar aðgengilegar grunnupplýs-
ingar sem eru forsenda allra fræði-
legra rannsókna á leiklistarsögu Ís-
lands. Þá er hægt að slá upp
verkefnaskrám allra listamanna sem
hafa unnið við þessar stofnanir, auk
þess sem hægt er að fletta upp eftir
verkum, þ.e. hvar og hvenær tiltekin
leikrit hafa verið leikin.,“ segir Jón
Viðar.
Skráin er enn í vinnslu og mis-
langt komin, en stefnt er að því að
hún verði uppfærð reglubundið í
framtíðinni, þannig að hún taki
smám saman yfir allt íslenskt sam-
tíðarleikhús.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Frá sýningunni „Píputau, pjötlugangur og diggadaríum“ í leiklistarstofu
Þjóðmenningarhússins en hún er helguð ferli Lárusar Ingólfssonar.
Sýning og gagna-
banki Leikminjasafns
Eftir Heiðu Jóhannsdóttur
heida@mbl.is
ÆFINGAR eru hafnar í Þjóðleik-
húsinu á Eldhúsi eftir máli eftir
Völu Þórsdóttur sem byggist á
fimm smásögum Svövu Jak-
obsdóttur. Leikstjóri er Ágústa
Skúladóttir.
Svava Jakobsdóttir hafði með
skáldsögum sínum, smásögum og
leikritum mikil áhrif á íslenskt
menningarlíf og samfélag á of-
anverðri tuttugustu öld, en með
verkum sínum miðlaði hún meðal
annars skarpri sýn á stöðu kon-
unnar í samfélaginu. Með sýning-
unni Eldhús eftir máli hyggst
Þjóðleikhúsið heiðra minningu
Svövu. Hún hefði orðið 75 ára í ár,
en lést á síðasta ári.
Þjóðleikhúsið réð Völu Þórs-
dóttur til að skrifa leikverk sem
byggir á nokkrum af þekktustu
smásögum Svövu og er nefnt eftir
einni þeirra. Einnig liggja smásög-
urnar Gefið hvort öðru, Saga
handa börnum, Krabbadýr, brúð-
kaup, andlát og Veisla undir grjót-
vegg leikverkinu til grundvallar.
Ekki er um eiginlega leikgerð að
ræða, heldur er leikverkið inn-
blásið af sagnaheimi Svövu Jak-
obsdóttur. Eldhús eftir máli er
fyrsta leikrit Völu í Þjóðleikhúsinu.
Leikarar í sýningunni eru Aino
Freyja Järvelä, sem leikur nú í
fyrsta sinn í Þjóðleikhúsinu, Kjart-
an Guðjónsson, Margrét Vilhjálms-
dóttir, María Pálsdóttir, Unnur
Ösp Stefánsdóttir og Þórunn Lár-
usdóttir. Björn Thorarensen kem-
ur nú til starfa við Þjóðleikhúsið í
fyrsta sinn sem höfundur tónlistar.
Lýsingu hannar Hörður Ágústs-
son, búninga gerir Katrín Þor-
valdsdóttir, höfundur leikmyndar
er Stígur Steinþórsson og leikstjóri
er sem fyrr segir Ágústa Skúla-
dóttir.
Frumsýnt verður á Smíðaverk-
stæðinu 28. desember nk.
Æfingar hafnar á Eldhúsi eftir máli
Vala ÞórsdóttirSvava Jakobsdóttir