Morgunblaðið - 23.11.2005, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SPAKUR maður mælti endur fyr-
ir löngu að meta mætti þjóðfélag eft-
ir því hvernig öldruðum vegnaði.
Hver virðing þeim væri sýnd og
hverrar umsýslu þeir nytu.
Það voru orð og að sönnu.
Ráðstjórnarmenn stæra sig
óspart af velgengni og
ríkidæmi íslenzku
þjóðarinnar.
Og víst er um það að
mjög margt hefir
gengið oss í haginn,
þrátt fyrir mistæka
landsstjórn.
En hvernig skyldi
matið verða á að-
stæðum ef dæmi væru
tekin af afkomu aldr-
aðra sérstaklega?
Myndi þá íslenzka
þjóðarbúið mælast í
fremstu röð? Vegnar
öldruðum eins og bezt
verður á kosið? Er
umönnun ráðamanna
þeim til handa til fyr-
irmyndar?
Þessum spurn-
ingum má svara í einni
setningu: Öll frammi-
staða ríkjandi stjórn-
valda í málefnum aldr-
aðra hefir verið til
háborinnar skammar.
Var þó ekki til neinnar fyr-
irmyndar þar áður, enda hið op-
inbera þá ekki löngum í færum um
að sinna hagsmunum aldraðra á
borð við það sem við blasir í dag.
Hvernig má það vera að tekjur
aldraðra hafa ekki fylgt verðlagi og
kaupmáttur ráðstöfunartekna þess
vegna stórum rýrnað?
Persónuafsláttur og skattleys-
ismörk hafa heldur ekki fylgt hækk-
un verðlags.
Af 100 þúsund króna rauntekjum
fyrir 15 árum greiddi viðkomandi
engan skatt. Í dag greiðir hann rúm
9%.
Og maður spyr mann: Hvernig er
farið að því að komast af með 90 –
níutíu þúsund krónur – á mánuði?
Svör gefast engin en staðreynd er
það m.a. að þriðjungur aldraðra hef-
ir ekki fjárhagslegt bolmagn til að
halda heimili og á ekki annarra kosta
völ en hrekjast á stofnanir með
auknum kostnaði fyrir hið opinbera.
Ef menn halda að þessi staða aldr-
aðra sé tilviljun þá er það misskiln-
ingur. Stefna stjórnvalda hefir síð-
asta áratuginn verið sú, að færa
fjármagnið á sem fæst-
ar hendur, og heitir ný-
frjálshyggja. Enda
mata fósarnir krókinn
og skemmta sér ótæpi-
lega. Yfirmenn banka
hrammsa til sín hundr-
uð milljóna – Íslands-
bankamaður 200 millj-
ónir í aukagetu á þrem
mánuðum og KB-stjóri
400 milljónir – og
greiða af hnyskjunum
10% fjármagns-
tekjuskatt. Að ekki sé
minnzt á gripdeild sjáv-
arauðlindarinnar.
Spurning: Hvernig í
ósköpunum má það
vera að ráðstjórn skuli
leyfa sér slíka fram-
komu við aldraða, sem
raun ber vitni? Níðast á
þeim og svíkja gerða
samninga? Hvernig
stendur á því að héðnar,
sem stunda atkvæða-
kaup með fullar hendur
fjár frá stórgróðamönnum og léns-
herrum, skuli haga sér með þessum
hætti gagnvart öldruðum?
Svarið er einfalt. Sáraeinfalt.
Þeir hafa reynslu fyrir því að aldr-
aðir Íslendingar eru trygglyndir
menn og kjósa flokkinn sinn fram í
rauðan dauðann.
Þó er vissara að treysta því ekki
alveg og þess vegna er áróður hafinn
fyrir hverjar kosningar og loforð
gefin um bót og betrun – en allt svik-
ið að kosningum loknum, eins og
reynslan sýnir.
Aldraðir eiga aðeins eitt ráð: Að
velja svikarana ekki áfram til valda.
Hversvegna?
Sverrir Hermannsson
fjallar um kjör aldraðra
Sverrir Hermannsson
’Öll frammi-staða ríkjandi
stjórnvalda í
málefnum aldr-
aðra hefir verið
til háborinnar
skammar.‘
Höfundur er fv. form.
Frjálslynda flokksins.
SÍÐASTLIÐIÐ ár var ég búsett í
París, reyndar í hinu frekar fína 16.
hverfi og því í góðri fjarlægð frá út-
hverfunum sem verst hafa orðið úti í
óeirðunum sem ríkja í Frakklandi um
þessar mundir. Þó
kynntist ég fólki sem
þar bjó, innflytjendum
sem innfæddum, og
heimsótti oftar en einu
sinni. Óeirðirnar og
kynni mín af hinu
franska samfélagi hafa
komið mér til að hugsa
um mál innflytjenda og
þá fordóma og erf-
iðleika sem þeir mæta í
sínum nýju sam-
félögum, sem virðast
vera rót reiðinnar sem
fær nú útrás í Frakk-
landi (og reyndar fleiri
löndum Evrópu). Óeirðirnar, ofbeldið
og skemmdarverkin eru á engan hátt
afsakanleg eða líðandi, en mér virðist
augljós sá dýrmæti lærdómur sem
draga má af þessum atburðum. Ís-
lendingar eru í þeirri sérstöku að-
stöðu að innflytjendur eru fáir miðað
við í mörgum nágrannalöndunum,
þótt þeim fari fjölgandi. Þess vegna
er upplagt fyrir okkur að læra af mis-
tökum annarra þjóða til þess að við
getum tekið betur á móti þeim sem
hingað flytjast og afkomendum
þeirra, til að koma í veg fyrir svipuð
vandamál og Frakkar horfast nú í
augu við. Til að svo megi verða þurfa
allir að taka höndum saman, ekki
nægir að benda á stjórnvöld eða skort
á tungumálakennslu, fordómar úti í
samfélaginu eru skaðlegri en margan
grunar, og útbreiddari en virðist við
fyrstu sýn.
Við lestur Morgunblaðsins þriðju-
daginn 8. nóvember var mér illa
brugðið. Í stórri frétt á bls. 16 sem
fjallaði um óeirðirnar var sagt frá því
að maður hefði látist af völdum sára
sinna „sem hann hlaut er ungir mús-
limar misþyrmdu honum“. Ekki get
ég séð að trúarbrögð komi málinu á
neinn hátt við í þessu samhengi, en ef
svo er, af hverju var þá ekkert minnst
á trúarbrögðin sem franska fórn-
arlambið aðhylltist? Og af hverju var
ekki útskýrt í greininni hvað trúar-
brögð koma málinu við? Haft er eftir
lögreglunni í sömu frétt að „mús-
limarnir séu beinlínis farnir að ögra
lögreglunni og beita skotvopnum“.
Aftur skar þetta í augun. Allir mús-
limar kannski? Eru þetta íslamskir
heittrúarmenn? Ef einhverjir ögra
yfirvöldum með skotvopnum er sann-
arlega ástæða til að óttast þá sem það
gera. En er þar með ástæða til að ótt-
ast múslima eða ætti
óttinn að beinast að
þeim óeirðaseggjum
sem um ræðir, óháð því
hvaða trú þeir aðhyll-
ast? Áfram hélt fréttin
og sagði frá því að
„mestu hervirkin hafa
ungu múslimarnir unn-
ið í eigin hverfum þar
sem þeir hafa brennt
bíla í eigu trúbræðra
sinna“. Enn og aftur
rak ég upp stór augu;
eru óeirðirnar trúarlegs
eðlis? Getur verið að ísl-
amskir öfgamenn séu
að snúast hver gegn öðrum?
Rétt er að í úthverfunum þaðan
sem flestir óeirðaseggirnir koma búa
margir innflytjendur, og flestir þeirra
koma frá fyrrum nýlendum Frakka í
Norður-Afríku, sem aftur eru lönd
byggð að mestu af múslimum. En er
samt rétt að gefa óeirðaseggjunum
þennan trúarlega stimpil? Að sjálf-
sögðu gefur það fréttinni meira gildi
að minnast á bakgrunn óeirðaseggj-
anna en mér finnst einum of langt
gengið þegar, í frétt um óeirðirnar,
orðið múslimar er notað þrisvar sinn-
um til að vísa til óeirðaseggjanna, en
orðin óaldaflokkar og ungmenni not-
uð aðeins einu sinni hvort í sama til-
gangi. Í þremur tilfellum var orðið
múslimar sett inn í setningu í staðinn
fyrir orð eins og óeirðaseggi eða eitt-
hvað sambærilegt. Sama dag á for-
síðu Morgunblaðsins er haft eftir de
Villepin, forsætisráðherra Frakka, að
ástæðulaust sé að ætla að ofstæk-
isfullir íslamistar eigi verulegan hlut
að máli, þótt ekki megi horfa alger-
lega framhjá þætti þeirra. Ekki get
ég skilið hvernig Morgunblaðið, sem
kemur inn um lúguna á heimili mínu
alla morgna, getur réttlætt svona
fréttaflutning sem að mínu mati felur
í sér dulda fordóma og er líklegur til
að hafa neikvæð áhrif á viðhorf fólks
til múslima og kynda undir hræðslu
við þá.
Í lok fréttarinnar beið mín ógn-
vænleg staðreynd. Svo virðist sem
57% Frakka séu sammála Sarkozy,
innanríkisráðherra Frakka, í um-
mælum hans um múslima þar sem
hann kallaði þá „lýð“. Ef fréttaflutn-
ingur og umræða er óvönduð er ef til
vill auðvelt að komast að þeirri for-
dómafullu niðurstöðu að múslimar
séu „lýður“. Víða heyri ég talað um að
innflytjendur og afkomendur þeirra
nái illa að aðlagast sínum nýju sam-
félögum, en of oft gleymist að þau
samfélög sem bjóða innflytjendur vel-
komna verða einnig að aðlagast sín-
um nýju þegnum.
Eru múslimar óeirðaseggir?
Berglind Eygló Jónsdóttir
fjallar um fréttaflutning af
óeirðunum í Frakklandi ’Ef fréttaflutningur ogumræða er óvönduð er
ef til vill auðvelt að kom-
ast að þeirri fordóma-
fullu niðurstöðu að
múslimar séu „lýður“.‘
Berglind Eygló
Jónsdóttir
Höfundur er heimspekinemi í HÍ.
SÚ ÁNÆGJULEGA þróun á sér
stað að æ fleiri ungmenni kjósa að
fermast borgaralega á vegum Sið-
menntar, félags siðrænna húmanista
á Íslandi. Í fyrsta sinn
frá því að félagið var
stofnað 1990 nær þátt-
takan yfir 100 manns
og er tæplega 120
ungmenni nú þegar
umsóknarfrestur fyrir
fermingu 2006 hefur
runnið út. Ferming-
arnámskeið félagsins
undir traustri umsjón
Jóhanns Björnssonar
kennara og heimspek-
ings er ákaflega vand-
að og tekur á þeim
fjölmörgu þáttum lífs-
ins sem gott er að
huga að þegar fullorð-
insárin eru rétt hand-
an við hornið. Mark-
mið námskeiðsins eru
m.a. að efla víðsýni,
jafnréttiskennd,
ábyrgðartilfinningu,
rökhugsun, umburð-
arlyndi og skilning á
þjóðfélaginu. Engin
trú er boðuð á nám-
skeiðinu en fjallað um
trúarhugtök og trú-
leysi í víðu samhengi.
Vegna hinnar góðu
þátttöku er líklegt að það þurfi að
halda tvær athafnir í vor. Skipulag
er í höndum Hope Knútsson, for-
manns Siðmenntar en hún er upp-
hafsmaður borgaralegrar fermingar
á Íslandi og á mikinn heiður skilinn
fyrir linnulaust og mikið óeigin-
gjarnt starf sl. 17 ár en fyrsta borg-
aralega fermingin fór fram 1989 í
Norræna húsinu.
Siðmennt er svokallað lífsskoð-
unarfélag og berst nú fyrir því að fá
lögum um skráningu á trúfélögum
breytt í þá veru að lífsskoðunarfélög
sem fjalla um siðferði og bjóða uppá
þjónustu við lífsatburði líkt og nafn-
giftir, fermingu, giftingu og greftr-
un, fái notið sömu réttinda og trú-
félög. Þau réttindi fela í sér lög-
bundna skráningu og öflun sóknar-
gjalda gegnum ríkið. Siðrænn
húmanismi er viðurkenndur til jafns
við trúfélög víða um hinn vestræna
heim og hefur m.a. náð
mjög sterkri fótfestu í
Noregi. Þar hafa lífs-
skoðunarfélög jafnan
rétt, hvort sem að þau
aðhyllast trú á yfirnátt-
úruleg fyrirbæri eða
eingöngu almenn siða-
lögmál. Það er kominn
tími til að allar lífsskoð-
anir með traustar ræt-
ur í þjóðfélaginu njóti
jafnréttis á Íslandi.
Í október sl. veitti
Siðmennt í fyrsta sinn
sérstaka húmanistavið-
urkenningu fyrir fram-
úrskarandi starfsemi í
þágu mannréttinda á
Íslandi við hátíðlega at-
höfn. Viðurkenningin
féll í skaut samtök-
unum Samtökin ’78.
Það er mikið gleðiefni
að nú hillir undir að
sam- og tvíkynhneigðir
fái jafnrétti með sam-
þykkt nýrra laga. Þó að
við búum við gott rétt-
arfar og að mestu sann-
gjarna löggjöf, má enn
bæta um betur og efla
mannréttindi hérlendis. Gott skref í
þá átt væri að rækta betur Mann-
réttindaskrifstofu Íslands og veita
henni þá fjárveitingu sem sómi væri
að en ekki það fjársvelti sem nú er í
gangi. Við verðum að halda vöku
okkar og m.a. koma fram af sann-
girni og virðingu við þá erlenda rík-
isborgara sem hingað sækja vinnu
og vilja e.t.v. stofna til búsetu hér.
Palli var einn í heiminum þar til að
hann vaknaði upp af vondum
draumi.
Metþátttaka í
borgaralegri
fermingu
Svanur Sigurbjörnsson fjallar
um borgaralega fermingu
Svanur Sigurbjörnsson
’Þó að við búumvið gott réttar-
far og að mestu
sanngjarna lög-
gjöf, má enn
bæta um betur
og efla mann-
réttindi hér-
lendis.‘
Höfundur er læknir og stjórnarmaður
í Siðmennt.