Fréttablaðið - 20.12.2003, Blaðsíða 38

Þetta eru auðvitað ólíkar bækuren það má alveg segja það að
þessi bók hlaut að koma í kjölfar-
ið,“ segir Guðni Elísson, lektor við
Háskóla Íslands og ritstjóri
greinasafnsins Áfangar í kvik-
myndafræðum, sem Forlagið gef-
ur út, þegar hann er spurður hvort
Áfangarnir komi í rökréttu fram-
haldi af hinu risavaxna greina-
safni Heimur kvikmyndanna sem
hann ritstýrði árið 1999.
Áfangar í kvikmyndafræðum
er safn 26 þýddra greina sem all-
ar hafa sætt tíðindum í sögu kvik-
myndafræðinnar. Höfundar
greinanna eru helstu hugmynda-
smiðir, leikstjórar og fræðimenn
kvikmyndasögunnar en yfir 20
þýðendur koma að verkinu og það
er ekki ofsögum sagt að þeir hafi
hér unnið þrekvirki til eflingar ís-
lenskri kvikmyndamenningu.
Klassísk kvikmyndafræði
„Það þurfti að koma bók sem
væri með klassíska kvikmynda-
fræði á boðstólum og þá greinar
sem væri kannski búið að vera að
lesa og kynna úti í heimi í hálfa
öld og lengur. Elstu greinarnar
eru frá því í kringum 1920 eins og
til dæmis greinar Eisensteins.
Hugmyndin var að gefa svolítið
gott yfirlit yfir það besta sem
skrifað hefur verið í fræðunum á
erlendum tungum.“
En eru greinasöfnin of fræði-
leg og sérhæfð fyrir hinn almenna
íslenska kvikmyndaáhugamann
að glugga í? „Nú hlýt ég auðvitað
að segja nei, en við getum samt
orðað það svo að greinarnar eru
misþungar. Þær allra rosalegustu
er á fárra færi að komast í en svo
eru líka ansi margar mjög að-
gengilegar og ef menn bara hafa
vilja til ættu þeir að geta sett sig
inn í næstum hverja einustu grein
þarna og þær opna allar sýn á
kvikmyndirnar, en því er ekki að
neita að sumar þeirra eru þung-
ar.“
Bíóþjóðin kann að lesa
Íslendingar eru annáluð bíó-
þjóð og fara manna mest í kvik-
myndahús miðað við hina sígildu
höfðatölu en eru þeir vel læsir á
myndmálið? „Já, ég held að Ís-
lendingar séu vel læsir á mynd-
mál en kannski ekkert voðalega
góðir í að túlka það sem þeir eru
að sjá, færa það í orð, skilja það
og setja í samhengi. Við höfum
ekkert sérstaklega góða sögulega
yfirsýn yfir viðfangsefnið en ég
held reyndar að Íslendingar séu
mjög flinkir að lesa kvikmyndir.
Ég finn það bara í minni kennslu
að nemendur eru oft miklu
flinkari í því að lesa í kvikmynda-
myndmál heldur en bókmenntir.
Þeir eru í rauninni þjálfaðari í því
en sjá kannski ekki alltaf hvaðan
hlutirnir koma og þá skortir oft
yfirsýn til að ná dýpt í lesturinn.“
Löngu fallnir múrar
Afþreyingarmenningin hefur
rutt sér til rúms í fræðunum und-
anfarið en þurfti hún ekki að gera
áhlaup á þykka varnarmúra
akademíunnar? „Það þurfti það ef-
laust á sínum tíma en nú þegar
þessi bók kemur út eru varnar-
veggirnir löngu brostnir. Það má í
rauninni segja að stóra holskeflan
í kvikmyndafræðunum komi upp
úr 1970 og svo á móti kemur auð-
vitað líka að þeir sem voru að
skrifa í Frakklandi á fimmta,
sjötta og kannski sjöunda áratugn-
um voru mjög önnum kafnir að
benda á listina sem býr í
Hollywoodmenningunni. Þeir voru
samt alltaf að tala um hámenningu
á einhvern máta, finna kvik-
myndahöfunda og svo framvegis.“
Öflugt þýðingastarf
Áfangar í kvikmyndafræðum
hefur að geyma lykiltexta í fræð-
unum en dregur ekki úr þörfinni
fyrir heildstætt yfirlit yfir kvik-
myndasöguna en þar kemur Bók-
menntafræðistofnun Háskólans
til skjalana. Guðni ritstýrir ritröð-
inni Þýðingar á vegum stofnunar-
innar en hún hefur gefið út sex
fræðirit í einum rykk. „Saga kvik-
myndalistarinnar eftir David
Parkinson kemur út í þessari röð
núna þannig að það eina sem á í
rauninni eftir að setja saman er
kennslubók í kvikmyndafræðum.“
Ritin í röðinni tengjast bók-
menntafræði, kvikmyndafræði,
kynjafræði, listfræði, leiklistar-
fræði, menningarfræði, miðalda-
fræði og þýðingafræði þannig að
það er af nógu að taka.
„Þetta er bara upphafið og að
þessu kemur fjöldinn allur af
fólki. Á hverri bók er einn þýð-
andi og einn ritstjóri sem ritrýnir
í rauninni þýðinguna, les hana
yfir og ber hana saman við frum-
textann. Ég geri ráð fyrir að sjö-
unda bindið komi út í vor og við
erum með styrkumsóknir fyrir
næstu sjö bækur í gangi. Eins og
ég sé þetta fyrir mér verða komn-
ir 20 titlar í þessari röð árið 2007.“
Guðni segir að útgáfa af þessu
tagi sé mjög kostnaðarsöm og sé
því háð styrkjum en þessi mikli
kostnaður hefur haft þau áhrif að
framboðið á vönduðum þýddum
fræðiritum hefur alla tíð háð Ís-
lendingum.
Skortur á þýddum fræði-
textum
„Á fræðasviðinu er ekki
hægt að fara út í dýrari vinnu og
það er ofboðslega lítið til af
þýddum fræðitextum. Það er
skemmtilegt við þessar bækur
að þær hafa gildi í dag. Það má
til dæmis nefna bókina Stríð og
kvikmyndir en lestur hennar
getur sagt okkur ýmislegt um
Íraksstríðið og það hvernig
stríði er miðlað sjónrænt. Þetta
er mikilvæg bók sem hjálpar
okkur að átta okkur á umheimi
okkar og því hvernig efni er
miðlað sjónrænt.“
Guðni dregur hagnýtt gildi
þess að vera læs á myndmál ekki
í efa og bendir á að ef fólk er
þjálfað í því að lesa myndmál lesi
það til dæmis dagblöð öðruvísi.
„Fólk les fréttir frá útlöndum
öðruvísi og ég held að það að vera
fær í því að lesa myndmál geri
þig að færari borgara. Það gerir
þig færari að búa í lýðræðisríki
og taka og melta upplýsingar. Og
svo er líka bara gaman að lesa
bókmenntir og kvikmyndir.“
thorarinn@frettabladid.is
Ég held að það að
vera fær í því að lesa mynd-
mál geri þig að færari borg-
ara. Það gerir þig færari að
búa í lýðræðisríki og taka
og melta upplýsingar.
,,
38 20. desember 2003 LAUGARDAGUR
Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands gaf á dögunum út sex þýdd fræðirit og stefnt er að því að ritin í þessum flokki verði orðin 20
talsins árið 2007. Guðni Elísson heldur utan um ritröðina en hann ritstýrir einnig Áföngum í kvikmyndafræði sem hefur að geyma fjöl-
breytt safn fræðigreina sem ættu að höfða til bíóþjóðarinnar miklu.
Bíóþjóðin er vel læs á myndmál
GUÐNI ELÍSSON
Segir kvikmyndafræðanámskeið sem kennd eru í almennri bókmenntafræði við Háskóla Íslands njóta mikilla vinsælda: „Við vonumst til
þess að geta komið á aukagrein í kvikmyndafræðum á næstu árum. Það fer í rauninni bara eftir fjárhagsstöðu Háskólans og vinsældum
slíkra greina. Ég held að það sé að minnsta kosti æskilegt að svona nám fari fram í að minnsta kosti einum háskóla í hverju þjóðríki.
Kvikmyndafræðin kemur seint inn í háskólanámið en er í sókn alls staðar.“
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA