Fréttablaðið - 20.12.2003, Blaðsíða 50

46 20. desember 2003 LAUGARDAGUR
Okkur var bara sagt að viðættum afa sem hefði búið
með ömmu minni en hefði verið
farinn áður en ég fæddist,“ seg-
ir Georgina Stefánsson, eitt
barnabarna Vilhjálms Stefáns-
sonar landkönnuðar. „Við heyrð-
um aldrei frá honum og það var
ekki talað mikið um hann dags-
daglega en pabbi sagði okkur
frá honum. Það hvíldi mikill
hetjuljómi yfir honum og ég
vissi að hann hefði farið þvers
og kruss yfir heimskautasvæðið
með ömmu. Við áttum engar
myndir af honum þannig að ég
vissi ekkert hvernig hann leit út
fyrr en ég varð eldri og komst í
bækurnar sem hann skrifaði. Þá
er mér alltaf minnisstæð mynd-
in sem birtist af honum á forsíðu
Life skömmu eftir að hann dó.
Það var mjög góð mynd,“ segir
Georgina, sem var 15 ára gömul
þegar Vilhjálmur lést árið 1962.
Skemmtilegt
að hitta ættingja
Georgína er dóttir Alex Stef-
ánssonar sem Vilhjámur eignað-
ist með inúítakonunni Fanný
Pannigablúk árið 1910. Hún er
stödd á Íslandi þessa dagana en
henni og eiginmanni hennar,
Frank Thistle, var boðið til
landsins í tengslum við útgáfu
ævisögu Vilhjálms, Frægð og
firnindi, eftir Gísla Pálsson
mannfræðing og prófessor.
Georgina býr í Inuvik í
Kanada og Ísland er fyrsta Evr-
ópulandið sem hún heimsækir
en hún hefur meðal annars not-
að tímann til að heimsækja
heimaslóðir forfeðra sinna og
hitta íslenska ættingja sína í
fyrsta sinn. Henni líst bæði vel á
land og þjóð.
„Það er alls ekki jafn kalt
hérna og ég átti von á, miklu
hlýrra en heima en ég kem það-
an úr rúmlega 30 stiga frosti.
Landslagið hérna er í góðu lagi
en mér hefur þótt skemmtileg-
ast að hitta ættingja mína. Það
hafa allir verið svo duglegir að
útskýra fyrir mér hvernig ég
tengist þeim en skyldleikinn
nær allt aftur til Jóhanns lang-
afa míns. Þau eru líka búin að
segja mér fjölmargar sögur og
hafa gefið mér myndir af afa
með ættingjum mínum hérna á
Íslandi.“
Landkönnuður á norðurslóð
Gísli Pálsson fann barnabörn
Vilhjálms í Kanada þegar hann
vann að gerð bókarinnar um ævi
og störf Vilhjálms. „Ég frétti
fyrst af þessari inúítafjölskyldu
árið 1987 og var að leita að þeim
öðru hverju en tókst ekki að
hafa uppi á þeim fyrr en
nokkrum árum seinna fyrir röð
tilviljana með aðstoð og ábend-
ingum vina og kollega vestan-
hafs. Ég var svo í Vancouver
þegar ég hitti eina af frænkum
Georginu og komst þannig loks-
ins í samband við barnabörnin.“
Gísli segir að Vilhjálmur hafi
líklega hitt ömmu Georginu á
Herschel-eyju árið 1908 eða
1909 þegar hann var að taka mál
af höfuðbeinum og skrá hlutföll-
in í líkamsbyggingu inúítanna.
„Hann ræður hana síðan sem
saumakonu en landkönnuðurnir
komust ekki af á þessum slóðum
án góðra saumakvenna þar sem
þeir dóu þá einfaldlega úr kulda.
Hún virðist svo vera komin í
einhvers konar vist hjá honum
og nokkru síðar fæðist Alex.“
Týnda fjölskyldan
Vilhjálmur yfirgaf þennan
vettvang endanlega 1918 og
kvaddi um það leyti son sinn,
sem þá var 8 ára gamall. Alex
hafði líklega haft mikið af
föður sínum að segja á þessum
árum og Vilhjálmur hefur
kennt honum að lesa og tala
ensku. Fjölskyldan virðist hins
vegar ekki hafa haft neinar
spurnir af Vilhjálmi eftir þetta.
„Það eru að vísu til vísbending-
ar um að hann hafi greitt reikn-
inga fjölskyldunnar í gegnum
Hudson Bay,“ segir Gísli, „sem
var nokkurs konar kaupfélag
norðurslóða. Hann gerði einnig
fjárhagslega upp við alla heim-
ildarmenn sína áður en hann
fór og virðist ekki hafa talað
um inúítafjölskyldu sína á
Íslandi nema bara undir það
síðasta og þá í trúnaði við nána
vini. Íslendingar hafa því lítið
vitað af þessu fólki fyrr en
kannski núna en það hefur þó
komið á daginn eftir að Georg-
ina kom hingað að nokkrir
ættingja hennar, bæði í Reykja-
vík og fyrir norðan, vissu af
þessu fólki og hafði lengi
langað að hafa samband við
frændfólk sitt vestar en vissu
ekki hvernig þeir ættu að hafa
uppi á þeim.“
Upphafið skoðað í endinum
Gísli segir að hugmyndin að
því að bjóða einu barnabarna
Vilhjálms hingað hafi komið
upp fyrir mánuði síðan. „Mér
finnst ég vera að ljúka verkefni
mínu með því að sýna einhverj-
um úr fjölskyldunni landið og
endurgjalda um leið gestrisn-
ina, fyrirgreiðsluna og aðstoð-
ina sem þau veittu mér vestra.
Þetta hefur gengið blessunar-
lega upp með aðstoð margra
góðra manna og kvenna en
þetta er kostnaðarsamt ferða-
lag. Georgina hefur svo fengið
ótrúlega hlýjar móttökur hérna.
Það er skemmtilegt hversu ætt-
ingjar hennar taka henni opn-
um örmum en hún hefur fengið
mikið af heimboðum og góðum
gjöfum.“
Búin að vera
lengi á leiðinni
Georgina segir að það hafi
lengi staðið til hjá sér að sækja
Ísland heim. „Maðurinn minn á
ættir að rekja til Skotlands og
við höfum verið að bræða það
með okkur að skoða þessi upp-
runalönd okkar. Við höfðum
alltaf hugsað okkur að gera
þetta að sumri til en Gísli
hringdi í mig í lok nóvember og
bauð mér að koma og taka þátt í
kynningu bókarinnar. Ég tók
mér smá tíma til að hugsa mál-
ið þar sem ég hafði þegar
ákveðið að eyða jólunum með
dætrum mínum. Ég ráðfærði
mig við þær og eiginmann minn
og þau voru öll sammála um að
ég ætti að drífa mig til Íslands.
Þetta er búið að vera mjög
skemmtilegt og við verðum hjá
frændfólki mínu á aðfanga-
dagskvöld og förum svo aftur
heim annan í jólum.“
thorarinn@frettabladid.is
Fyrir sanna karlmenn
Stálherraúr hert gler
chronograph dagatal
Verð kr 22.900
Karl R Guðmundsson
Austurvegur 11
Selfossi, s. 482 1433
Georgina Stefansson er barnabarn Vilhjálms Stefánssonar landkönnuðar.
Vilhjálmur kynntist ömmu Georginu í einum leiðangra sinna á
norðurslóðum. Gísli Pálsson fann afkomendur Vilhjálms í Kanada
þegar hann vann að ævisögu Vilhjálms og Georgina er því loksins
komin á slóðir hins víðförla afa síns.
Barnabarnið
sem kom inn
úr kuldanum
GEORGINA OG GÍSLI PÁLSSON
Ævisagnaritari Vilhjálms fylgdi barnabarni hans á slóðir langafa hennar og -ömmu en foreldrar Vilhjálms bjuggu á þremur bæjum í Eyja-
firði. Myndin er tekin að Kroppi, þar sem þau bjuggu áður en þau brugðu búi og fluttust vestur um haf árið 1876. Vilhjálmur fæddist
þremur árum síðar í Manitoba.
Við heyrðum aldrei
frá honum og það
var ekki talað mikið um
hann dags daglega en
pabbi sagði okkur frá hon-
um. Það hvíldi mikill hetju-
ljómi yfir honum og ég vissi
að hann hefði farið þvers
og kruss yfir heimskauta-
svæðið með ömmu.
,,
GEORGINA STEFANSSON
„Pabbi var hávaxnari og ljósari yfirlitum en gengur og gerist á okkar heimaslóðum og við
vissum að hann hefði erft þetta útlit frá afa. Pabbi sagði okkur frá Vilhjálmi þannig að við
vissum af honum þó við þekktum hann ekki neitt og sæjum hann aðeins á myndum.“