Fréttablaðið - 17.04.2004, Blaðsíða 40

28 17. apríl 2004 LAUGARDAGUR
BÓK VIKUNNAR
Mynd af ósýnilegum manni
eftir Paul Auster
Í þessari bók fjallar Auster um
föður sinn, dulan mann sem virt-
ist ætíð svo fjarlægur og eiginlega
áhugalaus um lífið. Faðirinn er
merkileg sálfræðistúdía en margt
skýrist þegar líða fer á verkið og
Auster opinberar magnaðan fjöl-
skylduharmleik. Þetta er afar
persónuleg, vel hugsuð og áhrifa-
rík bók sem fylgir lesandanum í
langan tíma eftir lesturinn
■ Bækur
Metsölulisti Bókabúða
Máls og menningar,
Eymundssonar og
Pennans
ALLAR BÆKUR
1. Da Vinci lykillinn
Dan Brown
2. Skyndibitar fyrir
sálina Barbara Berger
3. Uppeldisbókin Susan
Mortweet / Edward R.
Christophersen
4. Öxin og jörðin
Ólafur Gunnarsson
5. Villibirta Liza Marklund
6. Bókin með svörin
Carol Bolt
7. Þúsund hamingju spor JPV
8. Vetrardrottningin Boris Akúnin
9. Lífshættir fugla David Attenborough
10. Íslensk orðabók I-II Edda útgáfa
SKÁLDVERK - INNBUNDNAR
BÆKUR
1. Sálmabók Ýmsir
höfundar
2. Passíusálmar
Hallgrímur Pétursson
3. Alkemistinn Paulo
Coelho
4. Perlur í skáldskap
Laxness Halldór
Laxness
5. Steinn Steinarr -
Ljóðasafn. Steinn Steinarr
6. Ljóðasafn Tómasar
Guðmundssonar Tómas Guðmundsson
7. Glæpur og refsing Fjodor Dostojevski
8. Don Kíkóti I & II Cervantes
9. Úr Mímisbrunni Ýmsir höfundar
10. Únglingurinn í skóginum Halldór
Laxness
SKÁLDVERK - KILJUR
1. Da Vinci lykillinn
Dan Brown
2. Öxin og jörðin Ólaf-
ur Gunnarsson
3. Villibirta Liza
Marklund
4. Vetrardrottningin
Boris Akúnin
5. Svo fögur bein
Alice Sebold
6. 39 þrep til glötunar
Eiríkur Guðmundsson
7. Mynd af ósýnilegum manni Paul
Auster
8. Opnun kryppunnar Oddný Eir Ævars-
dóttir
9. Mýrin Arnaldur Indriðason
10. Grafarþögn Arnaldur Indriðason
Listinn er gerður út frá sölu
dagana 05.04.- 13.04. 2004 í
Bókabúðum Máls og menningar,
Eymundssonar og Pennans.
Ríkissjónvarpið sýnir á sunnu-dagskvöldum framhaldsmynd
frá BBC eftir sögu George Eliot,
Daniel Deronda, sem var síðasta
skáldsaga höfundarins. Mynda-
flokkurinn hefur fengið prýðis-
dóma en þykir þó ekki jafnast á
við hina djúpvitru 800 blaðsíðna
skáldsögu.
George Eliot hét réttu nafni
Mary Anne Evans og var fædd
árið 1819. Hún var alvarlegt,
feimið og viðkvæmt barn. Feimn-
in fór af henni með árunum en
hún þjáðist alla tíð af litlu sjálfs-
áliti og fékk iðulega slæm þung-
lyndisköst.
Fegurðarsmekkur manna er
misjafn og breytilegur en því
verður vart mótmælt að Eliot var
einstaklega ófríð. Rithöfundurinn
Henry James sagði víst eitthvað á
þá leið að Eliot hefði verið stór-
brotin í ófríðleika sínum. Með
þeim orðum var hann um leið að
benda á þá ríkulegu kosti sem
vógu upp á móti útlitsgöllunum.
Eliot var stálgreind, hafði fallega
framkomu og rödd sem allir heill-
uðust af. Meðal aðdáenda hennar
voru Charles Darwin og heim-
spekingurinn Herbert Spencer.
Hún heillaðist mjög af Spencer og
hefði sennilega gifst honum hefði
hann viljað. Hann sagði um hana
að hún væri „óhugnanlega
greind“.
Þoldi ekki gagnrýni
Sálufélagi hennar, og stóra ástin
í lífinu, hét George Henry Lewes,
bókmenntamaður sem skrifaði
meðal annars ævisögu þýska
skáldsins Goethe. Hann var næst-
um jafn ófríður og hún en dáður af
öllum sem kynntust honum vegna
kímnigáfu og fjörs. Hann var
kvæntur en bjó með konu sinni í
opnu hjónabandi. Þegar eiginkona
hans eignaðist nokkur börn með
elskhuga sínum sá Lewes ekkert
athugavert við að gangast við þeim
sem sínum eigin.
Eliot bjó með Lewes í óvígðri
sambúð sem samtíðarmenn þreytt-
ust ekki á að hneykslast á, allt þar
til Eliot var orðin þekkt skáldkona.
Þá tók heldur að draga úr gagnrýni
á einkalíf hennar og sómakært fólk
sem áður hafði ekki viljað heilsa
henni beið í röðum eftir að vera
kynnt fyrir henni.
Hún skrifaði undir dulnefninu
George Eliot og ávann sér gríðar-
lega hylli fyrir skáldsögur sínar
sem gerðu hana ríka. Hún var ákaf-
lega viðkvæm fyrir verkum sínum
og komst auðveldlega í uppnám
yfir gagnrýni. Sambýlismaður
hennar brá loks á það ráð að fela
alla neikvæða gagnrýni fyrir henni.
Eliot var raunsæishöfundur
með mikið sálfræðilegt innsæi og
sterka siðferðiskennd. Hún taldi að
andlegan þroska mannsins mætti
ekki síst mæla í því hversu mikla
samúð hann hefði með þjáningum
annarra. Í verkum sínum tókst hún
á við trúmál og stjórnmál auk þess
að fjalla með einkar sannfærandi
hætti um tilfinningalíf.
Frægasta verk hennar er
skáldsagan Middlemarch. Skáld-
konan Virginia Woolf sagði að það
væri ein fárra enskra skáldsagna
sem væri skrifuð fyrir fullorðið
fólk. Árið 1874 byrjaði Eliot að
vinna að síðasta verki sínu, Daniel
Deronda. Hún féll í þunglyndi við
vinnslu verksins, eins og gerðist
reyndar oftast þegar hún var að
skrifa bækur sínar.
Gyðingar í ensku samfélagi
Daniel Deronda er ástarsaga,
eins og aðrar skáldsögur Eliot, en
um leið næm rannsókn á mannleg-
um samskiptum og þroska ein-
staklingsins í gegnum þjáningu.
Sagan er einnig úttekt á þjóðfé-
lagi Viktoríutímans, ekki síst hlut-
skipti gyðinga innan þess, en þeir
mættu miklum fordómum. Í verk-
inu er að finna margt sem beint er
gegn gyðingahatri. Gyðingum er
lýst á sérlega samúðarfullan hátt
og reyndar svo mjög að sumum
þótti nóg um. Út frá bókmennta-
legu sjónarmiði má segja að falleg
mynd sögunnar af gyðingum
skapi ákveðið ójafnvægi í verk-
inu, en eins og bent hefur verið á
gerði höfundurinn það í þágu góðs
málstaðar.
Aðalkvenpersónan er Gwendo-
len Harleth, sem finnst að hún
hafi rétt á að eignast allt það besta
í lífinu, án mikillar fyrirhafnar.
Hún giftist ríkum manni sem hún
elskar ekki en telur geta veitt sér
jarðnesk gæði. Eliot leynir því
ekki að með þessu sé Gwendolen
að selja sig. Aðalkarlpersónan er
Daniel Deronda og hann er ekki
jafn athyglisverð persóna og
Gwendolen. Satt að segja virðist
hann nokkuð persónuleikalaus.
Leiðir þessara tveggja persóna
liggja saman en því verður ekki
ljóstrað upp hér hvernig fer.
Endirinn þótti þó ansi óvenjuleg-
ur á þess tíma mælikvarða.
Sambýlismaður Eliot, George
Henry Lewes, lést árið 1878. Eliot
fór ekki úr herbergi sínu í viku
eftir dauða hans og talaði ekki við
nokkurn mann. Hún mætti ekki í
jarðarförina. Árið síðar, þegar
hún var sextug, giftist hún heimil-
isvini þeirra hjóna, John Cross,
sem var tuttugu árum yngri en
hún. Hann hafði þrábeðið hennar
áður, en hún loks lét undan og ját-
aðist honum. Hún lést eftir ein-
ungis sjö mánaða hjónaband.
kolla@frettabladid.is
Leikstjórinn Anthony Minghellakvikmyndaði metsöluskáldsög-
urnar The English Patient og Cold
Mountain með góðum árangri.
Næsta kvikmynd hans verður
gerð eftir bók sem enn er ekki
búið að gefa út. Bókin nefnist The
Ninth Life of Louis Drax og höf-
undurinn er einstæð móðir í Lund-
únum. Sagan segir frá dreng sem
fellur ofan af kletti og í sjóinn á ní-
unda afmælisdegi sínum og kemst
til meðvitundar á frönsku sjúkra-
húsi. Lesandinn veit ekki fyrir víst
á hvaða hátt drengurinn féll fram
af klettinum eða hvernig honum
tókst að komast lífs af. Sagan hef-
ur vissan samhljóm með fjöl-
skyldusögu höfundarins, Liz Jen-
sen. Amma hennar lést á dularfull-
an hátt og lík hennar fannst
skammt frá klettum. Sex ára göm-
ul spurði Jensen móður sína af
hverju hún ætti enga ömmu. „Hún
stökk fram af klettum,“ svaraði
móðir hennar.
Bloomsbury gefur bókina út og
þar gera menn sér miklar vænt-
ingar um sölu. Minghella vinnur
nú að gerð handritsins og hyggst
sjálfur leikstýra myndinni, sem
Miramax framleiðir. Bókin er
fimmta bók Jensen og fyrsta bók
hennar fyrir fullorðna. Hún er
einstæð móðir með tvo syni og
segist sjálf rétt hafa átt til hnífs
og skeiðar síðustu árin. Sala kvik-
myndaréttarins á bókinni hefur
þegar gjörbreytt tilveru hennar
til hins betra. ■
ANTHONY MINGHELLA
Þessi frægi kvikmyndaleikstjóri er á leið að kvikmynda bók einstæðrar móður. Áður hefur
hann meðal annars leikstýrt Cold Mountain og The English Patient. Hér leikstýrir hann
Kristin Scott-Thomas í þeirri síðarnefndu.
Minghella veðjar
á einstæða móður
Ríkissjónvarpið sýnir um þessar mundir sjónvarps-
mynd eftir sögu George Eliot. Eliot hét réttu nafni
Mary Anne Evans og þótti stálgreind og heillandi, þó
svo að hún hefði ekki útlitið með sér.
Höfundur
Daniel
Deronda
GEORGE ELIOT
Ein þekktasta og áhrifamesta skáldkona Breta fyrr og síðar. „Óhugnanlega greind“ sagði
einn vinur hennar um hana.
DANIEL DERONDA
Síðasta skáldsaga George Eliot fjallar ekki
síst um hlutskipti gyðinga í ensku samfélagi.