Tíminn - 21.12.1972, Blaðsíða 21

JOLABLAÐ 1972
TÍMINN
21
fræðingar frá Sovétrikjunum,
Bandarikjunum, Bretlandi og
fleiri löndum. i umræðunum tóku
einnig þátt mannfræðingar, safn
fræðingar, félagsfræðingar og
fornleifafræðingar .. hlutlægni
og nákvæmni einkenndu allar
ræður og erindi á ráðstefnunni,
sem báru vott um rækilegan
undirbúning. Áheyranda gat vir-
zt, að hér væri ekki verið að fjalla
uin fjarlægar vetrarbrautir og
óþekkta heima, heldur gasleiðsl-
ur eða vegagerð.... Siðasta degi
ráðstefnunnar var varið til að
semja fyrstu áætlun mannkyns-
ins um skipulagða leit að vits-
munaverum igeimnum i þeim til-
gangi að ná sambandi við háþró-
aða menningu úti i alheiminum.
Umræður um einstaka liði þess-
arar áætlunar sannfærðu mann
enn frckar um það, hve þýðingar-
miklar afleiðingar fyrir framtið
jarðarbúa þaö gæti haft að ná
sambandi við „vitsmuni geims-
ins". Menning vor hlýtur einnig
að vera girnileg til fróðleiks i
auguin ibúa annarra vetrar-
brauta...”
Það er sem sagt ekki neinum
erfiðleikum bundið lengur að tala
skynsamlega um lif á öðrum
hnöttum. Um það, hvernig megi
hafa samband við ibúa annarra
hnatta i fjarlægum sólkerfum
gegnir öðru máli. Þar hafa
stjörnufræðingar helzt ekki viljað
tala um aðra möguleika en radio-
samband, þ.e. einhvers konar
merkjakerfi, sem sent yrði á út-
varpsbylgjum, en þar með er ekki
sagt, að þeir hafi ekki aðra mögu-
leika i huga, þótt hljótt sé farið
með það — ennþá.
Sá galli er á öllum sendingum,
sem byggjast á hraða ljóssins, að
þær eru alltof hægfara, þegar um
er að ræða hinar gifurlegu fjar-
lægðir i geimnum. En þar sem
hraði ljóssins er álitinn hinn
mesti hugsanlegi hraði, hvernig á
þá að færa rök fyrir sambandi
milli sólkerfa?
Eins og ævinlega hefur verið,
þegar eínhver hefur sagt, að nú
komumst vér ekki lengra, þá opn-
ast nýir möguleikar. Ég ætla að
nefna eitt dæmi af mýmörgum.
Um 1830 fullyrti hinn þekkti
franski heimspekingur Auguste
Comte, sem margir hafa vist
mætur á, að aldrei myndu menn
neitt geta vitað um efnafræði
stjarnanna. Maðurinn, sagði
Comte, mun aldrei komast til
stjarnanna og þess vegna munu
þærætið vera honum óráðin gáta.
Ekki liðu nema 30 ár þar til Kir-
choff tókst að útskýra litróf sólar-
ljóssins og þar með stjarnanna,
þvi að sólin er ekkert annað en
venjuleg stjarna. En út frá litrófi
sólarljóssins (stjarnanna) má
lesa úr hvaða efni stjarnan er
gerð. Um allt þetta hafa verið
skrifaðar margar bækur og er
óþarfi að rekja það nánar. Nú er
það lifið á stjörnunum, sem um er
að ræða og enn segja menn — um
það getum vér ekkert vitað.
Það er rannsóknarefni út af
fyrir sig, hve litið menn virðast
læra af reynslunni. Það er alveg
sama, þó að reynslan sýni og
sanni æ ofan i æ, hve varasamt
það er að fullyrða neitt um tak-
markanir náttúrunnar og væri
miklu fyrirgefanlegra ef menn
segðu, að möguleikum náttúrunn-
ar, og þar með mannsandans,
væru engin takmörk sett.
Og svo sannarlega á sú fullyrð-
ing manna, að ekki getum vér
neitt vitað um lif á jarðstjörnum
annarra sólkerfa eftir að verða
afsönnuð. Hefur það reyndar þeg-
ar verið gert á frábærlega
snilldarlegan hátt af dr. Helga
Pjeturss með uppgötvun hans á
lifsambandinu milli hnatta. Menn
eiga aðeins eftir að uppgötva þá
uppgötvun.
Fjarhrif
A þeim árum, er dr. Helgi
Pjeturss skrifað Nýalana, var allt
tal um fjarhrif álitið rugl og kukl.
Þótti það alls ekki samboðið vis-
indamönnum að koma nálægt
sliku. Þeir fáu, sem þó gerðu það,
hlutu af þvi hina mestu hneisu og
fyrirlitningu starfsbræðra sinna.
Nú horfir allt öðruvisi við. Arið
1969 var Alþjóðasambandi fyrir-
burðafræðinga (parasál-
fræðinga) formlega veitt inn-
ganga i Samband banda-
riskra visindafélaga (American
Association for the Advancement
of Science). Visindamenn viður-
kenna nú, að fjarhrif séu stað-
reynd og að rannsóknir á þeim
séu ekki óvisindalegar. Eru nú
rannsóknir á fjarhrifum og hvers
konar yfirvenjulegum fyrirbær-
um stundaðar af kappi við há-
skóla viða um lönd, en þó mest i
Bandarikjunum og Rússlandi.
Með viðurkenningu visinda-
manna á fjarhrifum opnuðust
nýjar leiðir. 1 nýjustu stjarn-
fræðibókum má sjá, að farið er að
ympra á þessu, að eini möguleik-
inn til raunhæfs sambands við
ibúa fjarlægra hnatta sé fjar-
hrifasamband (telepathy).
Stjörnufræðinga er farið að óra
fyrir visindum, sem dr. Helgi
Pjeturss bar fram hér á landi fyr-
ir meir en hálfri öld siðan.
Til marks um hin breyttu við
horf i þessum málum má nefna,
að er bandariski geimfarinn
Mitchell fór til tunglsins, þá gerði
hann fjarhrifatilraun með spilum
og eins það, að i rússneskum vis-
indatimaritum má lesa setningar
eins og þessa: „Visindamenn
leita eftir fólki með sérstaka
hæfileika til sambands við ibúa
annarra hnatta". Virðist mér hér
vera átt við fólk með miðilshæfi-
leika og fjarskyggnihæfileika likt
og Svedenborg hafði á mjög háu
stigi. Ótal mörg fleiri atriði mætti
nefna, sem eru eins og fyrstu dag-
boðar þess heimsskilnings, sem
vitringurinn Bruno galt fyrir með
lifi sinu, frekar en að afsverja
sannfæringu sina, en það er saga,
sem er geymd en ekki gleymd.
Hver glöggskyggn maður ætti
að geta áttað sig á þvi, að hinn
nauðsynlegi grundvöllur þess, að
samband geti fengizt milli sól-
kerfa, er þegar fenginn. 1 fyrsta
lagi, að til eru önnur sólkerfi og
það óteljandi, i öðru lagi, að sigra
má hinar gifurlegu fjarlægðir
með aðferðum, sem einu nafni
má kalla fjarhrif.
Um allt þetta þarf að skrifa
miklu ýtarlegar en hér er gerþog
býst ég fastlega við, að það geri
þeir, sem mér eru færari til þess.
Eitt liggur alveg ljóst fyrir. Ef
nógu margir menn (konur og
karlar, ungir og gamlir) fást til
að gera samstillta tilraun til fjar-
hrifasambands, má búast við
árangri, sem fer langt fram úr
vonum. Og vissulega er slik til-
raun þess virði, að hún sé reynd.
Það skortir aðeins áhugann. En
þetta áhugaleysi er eiginlega
óskiljanlegt, þegar haft er i huga,
hve hugmyndir dr. Helga eru
óviðjafnanlega skemmtilegar, ef
svo má að orði komast.
Helstefna?
1 grein þessari hef ég reynt að
sýna mönnum fram á, að það er
ekki nema sjálfsagt að veita
kenningum dr. Helga verðuga at-
hygli. Sjálfur taldi hann það al-
gjöra lifsnauðsyn, að menn upp-
götvuðu lifsambandið milli
hnatta og hvernig mætti hagnýta
það á sem beztan hátt. Reyndi
hann árum saman að vekja at-
hygli manna á þvi, að ekki stefndi
sem bezt allt lif hér á jöröu. Ætti
vart nokkrum að blandast hugur
um það nú, að vá er fyrir dyrum,
þegar hver sérfræðingurinn eftir
annan hefur látið i ljós áhyggjur
sinar um framtið jarðarbúa og
mikilhæfir visindamenn alvar-
lega varað við óbreyttri stefnu i
ýmsum lifshagsmunamálum
mannkynsins.
Þvi a"ð ekki er aðeins, að enn sé
haldið áfram ógnarlegum
styrjöldum og manndrápum, þar
sem möguleikar til algjörrar tor-
timingar eru stöðugt fyrir hendi
(sbr. ummæli Sir Lovells hér að
framan), heldur er maðurinn á
góðri leið með að trufla svo jafn-
vægi náttúrunnar að til óbóta
horfir.
Það er i rauninni óþarfi að orð-
lengja um þá stefnu, sem haldið
er til streitu hér á jörðu. Hún er,
eins og dr. Helgi fyrir löngu gerði
sér grein fyrir, sannkölluð — hel-
stefna. (Helstefna — stefna hinn-
ar vaxandi vansældar.) Það liður
varla á löngu þar til menn fallast
á, að reyna verði sérlivcrt ráð,
sem til úrbóta gæti orðið.
Ekkert er eðlilegra en að þeir,
sem lengra eru komnir i þróun,
miðli af reynslu sinni og þekk-
ingu. Vér höfum dæmin héðan af
jörðu þar sem er samband milli
þróaðra þjóða og vanþróaðra eins
og það gerist bezt. Þeir sem eru
lengra komnir i þekkingu og vis-
indum, hjálpa þeim sem
skemmra eru komnir. Menn geta
óhræddir treyst þvi, að vitrænt
samband við æðra mannkyn ann-
arra hnatta getur aðeins gott eitt
af sér leitt.
Lifstefna?
Hvað sem mönnum kann að
finnast um það, sem hér hefur
verið ritað, er rétt að benda á
eftirfarandi til ihugunar: Alveg
eins og stjörnufræðin hefði litið
komizt áfram án uppgötvunar að-
dráttarsambandsins, þá komast
rannsóknir á lifinu aldrei veru-
lega áfram, nema menn uppgötvi
lifsamband alheims, en það, ein-
mitt það að skilja eða byrja að
skilja eðli lifsins, er lang liklegast
eina leiðin til að náð verði al-
mennri farsæld hér á jörð.
Með skilningi og viðurkenningu
á lifsambandinu og staðfestingu
þess með sambandi hnatta i milli
myndi allt horfa öðruvisi við en
áður. Ef menn hugleiða þetta, þá
sjá þeir, að ekkert minna en þetta
dugir til fulls. Þróunarstefnan
myndi breytast frá helstefnu til —
lifstefnu. (Lifstefna — stefna
hinnar vaxandi farsældar.)
Ályktun
Vér höfum ekki efni á að láta
ókannaða neina þá tilgátu og/eða
tillögu, sem orðið gæti mannkyni
þessara jarðar til heilla.
1 nafni hinna nýju visinda,
Kjartan Norðdahl
Skrifað i fyrstu stjörnusam-
bandsstöð jarðarinnar.
SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA