Tíminn - 21.12.1972, Blaðsíða 69

JOLABLAÐ 1972
TÍMINN
69
Áslaug Sólbjört:
Biörn gamli á Skák
- smásaga -

Litli kofinn upp á brekkunni
ofan við þorpið hafði staðið þarna
um tugi ára, án þess að hann og
eigandi hans drægju að sér
athygli þorpsbúa, umfram annað,
sem samofið var hversdags-
leikanum. Útsýni var fagurt þar
efra og sá vitt yfir. Umhverfis
kofann var girtur túnblettur.
vaxinn þéttu lingresi. Snoturt var
allt og vel umgengið, en lét litið
yfir sér,-gætti þar fulls samræmis
við eigandann, sem þarna bjó
einn saman og lagði mikla alúð
við eign sina. Gamli Björn nefndi
heimili sitt Skák. Nafnið var
þannig til komið, að hann talaði
jafnan um skikann sinn eða
skákina, þegar hann erfði blett
þennan fyrir löngu. Snjóþungt var
þarna á vetrum. En f jarri fór þvi,
að einangrun hrjáði Björn gamla,
þótt hann væri orðinn fáförull
niður i þorpið. Lengi hafði hann
kennt börnum þorpsbúa að
þekkja stafina, og þau voru ófá
ungmennin, sem fyrst höfðu lært
aö kveða að og draga til stafs hjá
gamla manninum. Þótti takast
giftusamlega með kennsluna, og
tiðum voru nemendur hans næsta
fróð um sitt hvað, er snerti
uppbyggingu þorpsins, fornar
sögur og annað.er þjóðlegt var,
þegar þau komu i barnaskólann.
Hvern vetur fram að þeim, er hér
um getur, komu börn úr þorpinu
upp að Skák til náms. Það var þvi
eðlilegt, að troðin slóð og litil spor
lægu upp snævi þaktar brekk-
urnar. Alla tið fylgdi Björn gamli
börnunum heim á leið niður að
efstu húsunum,þætti honum veður
vafasamt. Svo þrammaði hann
þungstigur og álútur upp
brekkurnar aftur. Avallt var við-
brugðið ljúfleika hans og skap-
mildi i umgengni við börnin. Á
blettinum framan við kofann sinn
hafði Björn gamli gróðursett
grenitré, sem nú var orðið allstórt
og fallegt. Þarna stóð það sigrænt
á snjóbreiðunni þegar ekki sá á
dökkan dil i brekkunum, og var
sem það byði börnin velkomin að
Skák. Siðustu ár hafði gamli
Björn þá venju, að skreyta tréð
um hver jól með mislitum ljósa-
perum og tendraði þar ljós. Var
þetta hið fegursta jólatré og lýsti
umhverfið. Fallegt var að lita
uppeftir frá þorpinu. Höfðu
börnin mikla unun af þvi og heim-
sóttu þau gamla manninn um
jólin og glöddust með honum yfir
jólatrénu hans. Átti hann þá
jafnan eitthvað til að gleðja
börnin og sagði þeim gjarna jóla-
sögur.
Raunar þóttu ekki mikil tiðindi
og náði litt til þorpsbúa i dagsins
önn, er Björn gamli, siðla sumars
hrasaði við og lærbrotnaði kvöld
eitt, er hann var að bjástra i
brekkunni neðan við Skák. Siðan
lá hann rúmfastur á sjúkraskýli
þorpsins. Ekki hafðist brotið illa
við, en þverrandi lifsþróttur
virtist sækja á Björn gamla. Oft
litu börnin inn til hans,og voru það
gagnkvæmar ánægjustundir.
Undirbúningur jólanna var
hafinn. Fólkið i þorpinu lagði
mikla alúð i að prýða og fegra
hibýli sin fyrir komu
hátiðarinnar. Einangrun
skammdegisveðranna, gæfta-
leysi og atvinnuskortur læddi
tómleika i hugi manna. En þá
varð þessi blessuð ljóssins hátið,
boðberi birtu og kærleika, til þess
að lyfta sálarsjón þeirra i gleði
mót hækkandi sól. Fram-
taksamar konur létu sig miklu
skipta.að blær hátiðleikans næði
til allra.
Vissulega höfðu þær hug á að
gleðja Björn gamla um jólin.
Margur mátti sin nú minna með
lestrarkennslu barnanna.
,,Enginn veit hvað átt hefir fyrr
en misst hefir”, sagði Maria i
Bót, þegar hún kom að orði við
hinar konurnar hvað helzt myndi
gamla manninum til yndis gert.
Auðvitað heimsóttu þær sjúka um
jólin og færðu þeim smájóla-
gjafir, en gamli Björn var þeim
sérlega hugleikinn, núna, þegar
verka hans naut ekki lengur við.
Og hver þeirra átti frumkvæðið
voru þær ekki sammála, en allar
þó á einu máli um, að glaðastur
myndi Björn, ef þær kveiktu ljós
og létu loga um jólin á grenitrénu
hans heima á Skák. Sjálfsagt var
að nefna þetta við gamla
manninn alltént hvað rafmagnið i
perur á tréð, og ýmsir vildu eitt-
livað láta i té, ef vera mætti Birni
gamla til ánægju. En þar sem
Maria og Kristin voru i forystu
um þetta var óliklegt. að þær
drægju sig til baka með það. Þær
höfðu ekki verið fyrir að koma
verkum sinum á aðra um dagana.
Börnin i þorpinu höfðu lika uppi
ráðagerðir um eitthvað ánægju-
legt til handa Birni gamla um
jólin. Nú vaknaði áhugi þeirra
einnig á grenitrénu á Skák. Það
var svo sem ákaflega gaman
þetta með jólaljósin þar efra. Þau
voru bara alls ekki viss um,að
Birni þætti svo mikil hátiðabrigði
i þvi að sjá þetta tilsýndar. Nei.
Fyrir þeim voru Björn og jólatréð
hans sameining hátiðleikans.
Nokkur börn stóðu i hópi við
hornið á gamla fiskihúsinu.
Siðasti bjarmi dagsbirtunnar
dvinaði i fölva, er sló á gráan
steinvegginn. Rökkrið lagðist
yfir. Tungl óð i skýjum og varpaði
öðru hvoru leiftrandi geislum yfir
umhverfið. Smáskuggar þutu óð-
fluga i hliðunum og virtust i aug-
um barnanna sem lifi gæddar
kofanum áhrærði. Svo oft hafði
jólatré á Skák aukið svip hátíð-
leikans með ljósadýrð sinni þarna
i brekkunum, og gott væri, að
Björn gamli liti það nú augum
þorpsbúans. Maria i Bót og
Kristin i Malarbúð heimsóttu
Björn og færðu þetta i tal við
hann. Að venju tók hann gestum
sinum hlýlega. Hann sat upp við
herðadýnu i rúmi sinu með
gráfölvu yfirbragði. Börn beggja
kvennanna höfðu notið tilsagnar
Björns. Erindi þeirra tók hann
ekki fjarr, en sagði fátt. Töldu
þær ekki vandkvæði á að hjálpa
honum að staulast út að gluggan-
um á sjúkrastofunni, en þaðan
var gott útsýni að Skák, að hann
fengi litið ljós jólanna á heimili
sinu.
,,Mér er nú mest um vert að
gleðja blessuð börnin og njóta
jólagleöinnar 1 návist þeirra”,
sagði Björn gamli með hægð.
Nú var sem allir þorpsbúar
hefðu fengið áhuga á grenitrénu á
Skák. Skipverjar á einum fiski-
bátnum höfðu við orð, að gera sér
glaðan dag og tendra jólaljós þar
efra um hátiðina. Karvel kaup-
maður bauðst til að gefa ljósa-
verur, er dönsuðu i brekkunum
kringum Skák. Þau töluðu saman
af barnslegum áhuga og höfðu
uppi mörg áform, sem öll virtust
þó einhverjum annmörkum háð.
Að lokum sagði Linda litla, dóttir
póstþjónsins eitthvað viö telpuna,
sem stóð hjá henni — telpan
endurtók það. Nú birti yfir svip
barnanna, lausnin var fundin.
Þau litu brosleit og full launungar
hvert til annars. Skömmu siðar
hurfu þau út i myrkrið hvert heim
til sin.
Það var kominn Þorláksmessu-
dagur. Veður var stillt, en hafði
gengið á með muggueljum öðru
hverju um nóttina og frameftir
degi. Upp brekkurnar aleiðis að
Skák héldu konurnar tvær, sem
talað höfðu við gamla Björn. Þær
ösluðu rösklega snjóinn, sem var
mikill og jafnfallinn. t fylgd með
þeim var piltur, er skyldi hjálpa
við að koma fyrir jólaljósunum á
grenitrénu. Meðferðis höfðu þau
ljósaperur i öllum regnbogans
litum, gjöf frá Karvel kaup-
manni. Þau settust i fönnina og
köstuðu mæðinni.
,,Það er eins og hér sé fennt i
nýja slóð”, sagði Maria i Bót.
,,Það er ekki ótrúlegt”, anzaði
pilturinn.
Kristin i Malarbúð dustaði
snjóinn i kring um sig með
vettlingunum. „Barrnálar”,
sagði hún. Og það var rétt. t
lausam jöllinni lágu grænar
barrnálar, eins og þær hefðu fokið
af tré.
„Þetta er furðulegt núna i
logninu”, sagði Maria. Þykkt él
grúfði yfir, svo að þau sáu ekki
heim að Skák fyrr en þau komu
upp á brekkubrúnina. Kofinn var
að háll'u hulinn snjó, girðingin og
garðshliðið fennt i kaf. En hvað
um það, alla vega ætti grenitréð
að standa upp úr fönninni. —
Grenitréð? — Það var horfiö. Ný-
höggvinn stofn þess var hulinn
mjöllu, sem lagðist yfir sárið.
Nýskeð hafði efri hluti verið
numinn burt og var gersamlega
horfinn. Þau horfðu undrandi og
ráðvillt hvert á annað. Hvflikt og
annað eins, hver hafði fengið af
sér að fremja slikan verknað, og
það i nálægð hátiðarinnar?
,,Hér er vist litið fyrir okkur að
gera”, andvarpaði Maria i Bót
mæðulega.
„Vissara væri að gá heim að
kofanum”, mælti Kristin, „hvort
þar er allt með felldu”. — Þær
biðu meðan samferðarmaður
þeirra fór þangað.
„Þar er allt með felldu og ekki
hróflað við neinu”, sagði hann
eftir að hafa gengið kringum
kofann. Þau héldu heimleiðis,og
skammdegisþögnin grúfði yfir
Skák. Þegar kom niður i þorpið
staðnæmdust þær konurnar og
ræddu sin á milli. Liklega hefðu
einhverjir hreinlega stolið greni-
trénu, þótt ljótt væri að segja
svona. Trúlega einhverjir
óknyttaunglingar. Ætli hann
Björn gamli hafi ekki kennt þeim
að stauta á sinum tima. Þetta
voru þá þakkirnar. Mikið var nú
artarleysið, annað eins og þetta.
(), jæja. Þær yrðu vist að segja
Birni gamla hvernig komið væri.
En þær ætluðu ekki að hrópa
þetta út meðal þorpsbúa núna i
byrjun jólanna. — Ó, nei.
Það var byrjað að skyggja,
þegar þær kvöddu dyra á Sjúkra-
skýlinu, og báðu um að mega
aðeins lita inn til Björns. Stúlkan,
sem komið haföi fram, brosti og
sagði: „Það eru gestir inni hjá
honum" Hún benti á barnaskó,
sem var raðað snyrtilega i hornið
á forstofunni. Siðan hélt hún inn
ganginn og opnaði dyrnar á her-
bergi gamla Björns. Konurnar
tvær fóru á eftir, en stönzuðu
skyndilega og horfðu sem steini
lostnar. — Þarna inni voru
nokkur börn að koma fyrir stóru
grenitré á miðju gólfi. Þetta tré
kom þeim kunnuglega fyrir
sjónir. Ilmur af nýju greni fyllti
loftið. 1 rúmi sinu lá gamli Björn
með blik i augum og bros á vör,
glaðvær kliður barnsraddanna
virtist láta vel i eyrum hans. Þær
gengu þögular til dyra, Maria i
Bót og Kristin i Malarbúð. Þeim
var létt fyrir brjósti. Enginn
þorpsbúi hafði vanvirt helgi
jölanna. Björn gamli og börnin
höfðu sjálf búið sér sameiginlega
jólagleði. Og þannig myndu
geyma mynd hans á hátið ljóss:ii;
lijá grænu grenitré.