Tíminn - 21.12.1972, Blaðsíða 22

22
TÍMINN
JOLABLAÐ 1972

vandað
Póstsendum
nus

Asmundsson
Úra- og skartgripaverzlun
Ingólfsstræti 3
Sími 1-78-84
Gleðileg jól!
hverareyk leggja upp i veðurblið-
una, enda kemur á daginn, að
þarna sprettur hver upp úr klöpp-
inni og rennur skamma leið ofan i
Hverhyl, það er einasti staðurinn,
þar sem Norðurá er hly. Ekki er
þetta þó heppilegur baðstaður,
þvi hveravatnið er of heitt, en
straumurinn ber það svo hratt og
snöggt af leið, að það nær ekki að
gera þægilegan yl út frá sér. — Af
gefnu tilefni langar mig til að
koma þvi hér að, að ekki veiðast
soðnir laxar i Hverhyl, laxarnir
forðast hann.
Skammt ofan viö Árhver er sá
staður, er Klettkvörn heitir.
Þarna eiga veiðimenn sér klaf á
sumrin, það er trékassi, sem
rennur á hjólum eftir virstrengj-
um, en farþegar toga sig á kaðli
fram og til baka. Sá, sem ætlar þá
vesturbakkann eftir Klett
kvörn getur likrað sig utan i klett-
inum og haldið sér i keðju, sem
fest hefur verið i hann á kengjum,
en sá sem ætlar upp úr, á fram
undan hcldur ógreiða leið yfir
hrungrjót undir harmi þeim, er
grjótið hefur hrunið úr. Þarna er
betra að hafa varann á og vera
ekki lengur en þarf, þvi það er
ekki ýkja sjaldgæft, að sneið af
hamrinum hrynji, og engan hef
eg ennþá hitt, sem séð hefur ham-
, arinn hrynja og fýsir til langdval-
: ar á þessum slað. Enn hefur þetta
þó ekki orðið að slysi mér vitan-
lega. En nú er skammt eftir upp
að Myrkhyl. Svo heitir, þar sem
.áin rennur i fallegum, friðsælum
ög kolgrænum sveig undir háum
•..austurklettum, spölkorn neðan
við veiðihús SVFR, sem stendur
upp af Bjarnarkletti, en hann er
við efri mörk Myrkhyls. Frá
Myrkhyl, Bjarnarkletti.og Myrk-
hylsrennum á margur veiði-
maðurinn ljúfar endurminningai;
og séð hef ég roskna veiðimenn
sitja við Myrkhyl, veiðarfæra-
•lausa, með einskonar Mónulisu-
bros um varir en friðsæla munúð
til augna.
Upp frá Bjarnarkletti renn-
-'ur áin heldur breitt um hrið og
/ekki tiltakanlega strið, þó eru þar
• j. henni strengir og flúðir, sem
;tekur að bera meira á, þegar
' lækkar i ánni. Þar eru fljótlega
þrir klettahryggir, hver upp af
iöðrum, og nokkrir minni ofanvið,
sém ganga með reglulegu milli-
.bili þvert út i ána. Þetta heita
yBryggjur, og er fátt af örnefnum
.árinnar meira réttnefni. Bryggj-
: urnar eru veiðistaður góður, og
hef ég uppskriftir að réttum
i.v.eiðiaðferðum á Bryggjunum
-jafnmargar þeim veiðimönnum,
. sem fjölyrt hafa við mig um
■ þennan stað. Niðurstaða min af
þeim er sú, að sá, sem hefur
beppnina með sér, hann geti náð
' sér i fisk af Bryggjunum, hvernig
'sem viðrar og hvernig sem vatnið
' ér i ánni, ef hann hefur stöng,
.iinu, og einhvers konar öngul.
..Þetta fer mest eftir fiskiláni
-manna og þvi, hvaða veiðilag og
ráðferðir þeir trúa á, en eins og
■ kunnugt er, tekur laxveiði og alit,
sem henni fvleir. flestum öðrum
trúarbrögðum fram, hvað snertir
trúnað þeirra, er þau játa.
Nú tekur að æsast leikurinn, þvi
fram undan er sá staður, sem
anzi marga dreymir um, aðallega
vökudrauma, meira en hálfan
laxveiðitimann, en það er svæðið
neðan við Laxlöss. Þar úir og
grúir af veiðistöðum og svæðum
við allra hæfi (sem á annað borð
hafa elni á að veiða i Norðurá) og
skulu nú þulin nöfnin: Brotið,
Skerin, Eyrin, Gaflhylur, Kon-
ungsstrengur og Krosshola,
Klingenberg og Drottningar-
hylur. Þar að auki er svo Niku-
lásarker^ en upp af þvi er laxa-
stiginn og Kikulásarker þvi
friðað. Raunar ættu til dæmis
Drottningarhylur og Klingenberg
lika að vera friðuð, samkvæmt
ákvæði laganna um lax- og sil-
ungsveiði, að eigi megi veiða eða
styggja téða fiska nær fiskivegi
en 50 m. hið neðra en 30 metra
hið efra. En fyrir þessu er fengið
ráðherraleyfi og virðist ekki
koma að mikilli sök, enda eru
bæði Drottningari’ylur og
Klingenberg vandveiadir staðir
og ekki ýkja skemmtilegir.
Nikulásarker er — eða minnsta
kosti var — eign Stafholtskírkju,
og eru dæmi þess, að þar hafi
komið upp 60 laxar úr einum
fyrirdrætti. Heyrt hef ég þá sögu,
að sá, sem veiðina þar stundaði
fyrir kirkjuna, hafi eitt sinn
komiö á sunnudegi með
morgunveiðina, 60 laxa, niður að
Stafholti, og raðað þeim utan i
Nýja brúin hjá llaugum, og gainla brúin litlu ofar.
NORÐURÁ í BORGARFIRÐI
verðri og komu bráðlega að
annarri þverá. Sú þótti þeim ekki
mikil og óðu hana. Héldu siðan
áfram upp með Norðurá, þar til
þeir sáu að áin sú litla kom úr
kröppum gljúfrum, gáfu henni
lika nafn og kölluðu Gljúfurá. Er
þetta lika réttnefni og sýnu
skrautlegra nalna en Norðurá.
En forvitnilegast hefur þeim þótt
fallið hvita og óðu þvi Norðurá til
að komast aftur að Hvitá. Ekki er
þess getið, hvar þeir fóru yfir
ána, en i fornsögum er nokkuð
viða getið Eyjarvaðs, sem ég gæti
haldið að vau i á móts við Staf-
holtsey. Þar rennur áin allbreitt
og þvi grynnra en viða. ( Ég hefði
liklega átt að bera þetta undir
innfædda, en það verður að biða.)
Nema hvað þeir héldu áfram úpp
með Hvitá allt til þeir komu aö á,
sem rann þvers á rennsli Hvitár,
kom þá enn upp i þeim nafngjaf-
inn og þessa á kölluðu þeir Þverá.
Ekki er þess getið. að þeir færu
viðar i þessari ferð eða festu fleiri
nöfn. en þess er getið. að þeir sáu
öll vötn full af liski.
Já, löngu dauðu herrar, þið
hefðuð bara átt að fara lengra
upp með Norðurá. Þá hefði ykkur
gelizt á að lila. Raunar var laxa-
stiginn ekki kominn i Laxfoss um
þetta leyti, hvað þá elektróniskur
laxateljari, en illa er ég svikinn,
ef áin hefur ekki kraumað öll af
laxi svo sem Irá Skeifunni og upp
að Laxfossi. Og nú vitum við, að i
vissu valni gengur laxinn viðar
upp Laxfoss heldur en upp sinn
þar til gerða stiga, svo eitthvað
helur stokkið lika uppi á Svuntu
og i Grjótunum. Já, herrar minir,
ég held.að þið hefðuð átt að láta
Hvitá biða og halda áfram upp
með Norðurá.
Sagan segir lika frá þvi, að leys
ingi Skallagrims, sá er Sigmund-
ur hét, fékk land af Skallagrimi,
tunguna milli Norðurár og
Gljúfurár. Sá reisti bú að Haug-
um, en færði sig siðan þangað
sem hann kallaði að Munaðarnesi
(sumar sögur kalla það Munoðar-
nes, aðrar Munúðarnes),fyrir þvi
að þar var betra að veiða lax.
Bæir þessir eru enn báðir til, og
raunar einn enn á, þessari spildu,
þar sem er Sólheimatunga, ein-
hver eigulegasta jörð, sem ég veit
um á lslandi, og eru þó Haugar og
Munoðarnes báðar girnilegar.
Sigmundur leysingi hefur þvi
mátt vel una sinum hag og raunar
fagna þvi, að kratar voru ekki
uppi á íslandi i þann tið, hvað þá i
neinum metum.
Hreppsstjórnarlega séð eru
þessir bæir nú i Stafholtstungum.
Um það má deila, hvort þeir eigi
ekki fremurheima i Norðurárdal,
landfræðilega séð. Afturámóti
verður ekki um það deilt, að
Tungubæirnir,- Gröf, Grafarkoti
Litla-Skarð og Laxfoss séu land-
fræðilegir Noröurárdalsbæir, þá
lika fjallabilin Jafnaskarð, Múla-
kot og Stóru-Skógar. Sama er að
segja um Þverárhliðarbæinn
Veiðilæk. Ekki segi ég þetta þó i
landvinningahugleiðingum sem
Norðdælingur, heldur aðeins með
halla lands og legu i huga. Fjár-
hagslega er heldur ekki feita gelti
að flá fyrir' hreppsfélagið i áður-
nefndum jörðum, sem velflestar
eru i eigu þess, „eyðistefnu-land-
eigendaauðvalds" i Reykjavik,
sem fjölstefnu-bankastjóraauð-
vald krata á Akureyri reynir nú
að kraka sér atkvæði á að klekkja
á.
En vikjum nú frá pólitikinni,
enda þrifst .sú tik ekki á bökkum
jafn fallegrar ár og Norðurár. Viö
skulum hcldur rölta upp með ánni
og leggja til dæmis upp undir
Vaðbrekkunni, en svo heitir
brekkan niður frá orlofsheimili
BSRB i Munaðarnesi. Þar fyrir
neðan er eyri i ánni og striður
strengur undir austurbakkanum,
þetta er góður laxveiðistaður og
þangað sóítu menn sér laxinn i
sumar léið, fengu þar margir
ærið góðan l'isk og sumir marga,
þar kom , stærsti laxinn úr
Norðurá á siðasta sumri. Mörg-
um þótti þó napurt að standa
þarna, þvi þetta er i miðjum ár-
dalnum og ekki svo mikið sem
steinn, sem hægt er að skjótast
bak við til brýnna þarfa, hvaö þá
skjóls. En hvarvetna er fallegt,
þegar vel veiðist, og hver hefur
verið orðinn svo gegnloppinn við
laxveiði, að honum yrði ekki
þegar hlýtt, þegar sá vitri bleiki
lætur svo litið að kippa i agniö?
Spölkorn upp með ánni rennur
áin i hlykk utan um klettanef.
Gegnt boganum heitir Stekkur,
þar eiga finir menn sumarbú-
staði, þeir eiga lika Stekkinn, svo
það er ekki nema von. Þarna er
hinn ákjósanlegasti veiðistaður,
einkum framan af veiðitimanum.
Þegar liður á, hættir laxinn að
taka eins vel neðan til i ánni,
nema i alveg sérstöku vatni, eða
öllu heldur við sérstök skilyrði,
sem myndast af hæðarbreytingu
árborðsins. Engu að siður hefur
margur vænn komið á land fyrir
Stekk og það var friðsæll staður.
Meiri umgangur er þar nú en
áður. eftir að BSRB kom i nábýl-
ið, og ekki er mér grunlaust um,
að starfsmenn rikis og bæja og
fjölskyldur þeirra séu þar stund-
um nærgöngulli en heimamönn-
um og veiðimönnum gott þykir.
Upp frá Stekk er viða torgengt
á vestri bakkanum, og heppilegra
að feta sig eystri bakkann. Ekki
er þó gott að fara þarna yfir, en
við skulum imynda okkur, að
viðhöfum verið ferjuð. Þá liður
ekki á löngu. áður en við sjáum
Svo sogja fróðir inenn, að i önd-
verðu liafi lif kviknað i vatni eða
sjó og landvcrur þróast með þeim
liætti, að votagripir þessir hafi
skriðið á land upp og siðan
smámsaman hreyt/.t til samræm-
is við það. hve staðhætlir á landi
eru annars konar en i vatni. Oft
liefur mér flogið þessi kenning i
hug i sainliandi við það, liversu
gaman ég hef af þvi að ganga með
og liuga að vatni, raunar þvi
ineir, sein það er á meiri
hreyfingu. Brim við slriind og
rennandi vötn þykja mér cinkar
skemmtilegt sjónarspil og af-
slreitandi.
Undanfarin tvö sumur hef ég
verið að sumu leyti svo heppinn
að eiga löggilt erindi með ein-
hverri lallegustu og skemmlileg-
ustu á landsins, og jafnl'ramt
be/.tu laxveiðiánni með l'yrir-
vara Ara fróða. Þetta er að sjáll'-
sögðu Norðurá i Mýrasýslu, sú
sem kemur ofan úr Hollavörðu-
heiði og rennur niður Norðurár-
dal. en sameinast Hvitá hjá
Flóðatanga.
Ekki tel ég mér trú um, að ég
viti einhvcr býsn um ána fögru og
gjöfulu, cn ég ætla mér að reyna
að þreyja af fyrir góðlusum les-
anda um lilla stund með spjalli
um hana. Kannski er fleiri svo
fariðen mér, að uppruninn i vatn-
inu segir til sin og þeim þyki einn-
ig gaman að ganga um bakka og
grufla.
Naln sitt hel'ur áin alllengi átt.
Frá þvi scgir i Egils sögu, að
Skallagrimur fór með l'örunaut-
um sinum að kanna Borgarl'jörð.
Þeir l'élagar gengu fjörur með-
fram Borgarfirði norðanverðum,
allt til er þeir komu að ókennilega
lilri á. Þeir höfðu ekki áður séð
jökulvötn. Þótt okkur á nútima-
visu þyki jökulliturinn nær brúnu
en hvilu kölluðu landnemarnir
ána hvila og kenndu til litar:
Ilvitá. Af þessu sést, að allur
skilningur er meira og minna af-
sta'ður, værum við nú að nema ls-
land og kanna myndum við trú-
lega kalla ána Bruná eða jalnvel
Mórauðá. En hvað um það, þeir
gengu upp með vatnsfallinu allt
lil þeir komu að ármótum. þar
sem hrcin og tær á rann i þá
hvitu. Tæra áin kom úr norðri, og
var íyrir þvi kölluð Norðurá.
Ekki helur þeim litizt björgu-
lega á að vaða ána þarna, svo þeir
héldu upp með henni norðan-