Tíminn - 18.03.1973, Side 9

Sunnudagur 18. marz 1973.
TÍMINN
9
r / ''n
k. / ,.ii
forða og gæðum heyja. Gera
verður kornspá fyrir árið, þegar
ljóst er um heyjaöflun er hægt að
gera út um kaup á hráefni til
fóðurframleiðslunnar. Fóður-
birgðir verða að vera fyrir hendi
til 2-3 mánaða, og fóðurgerðin
innanlands, verður að vera
stöðug. Innflutningur á
fullunnum fóðurvörum er frjáls.
Fóðurhúsið, eða kornhlaðan,
sem risið hefur við Korngarð i
Sundahöfn, er i rauninni mikill
sigur fyrir islenzkt atvinnulif.
Hver, sem skoðar þetta mann-
virki, mun undrast sjálfvirkni og
haganlegan búnað þessa mikla
fjölmúlavils, sem hefur ótal hólf,
en litur einni stjórn. Undir korn-
stokkunum eru djúpir kjallarar
með vélum. Það vekur athygli,
hversu áhugasamir stjórnendur
eru og sarnhentir. ,,Lifi kon-
kúransinn,” sagði gamli Geir.
Þessir aðilar, SIS, Mjólkurfélag
Reykjavikur og Fóðurblandan
halda áfram stifum „kon-
kúrans”. Kornhlaðan var stóra
átakið, sem þurfti svo margar
hendur til að framkvæma, — það
var gert með samstarfi, sem á sér
ekki margar hliðstæður, — og
mættu fleiri af þvi draga nokkurn
lærdóm.
Þá vekur það og athygli, að
Kornhlaðan hefur ekki skrifstofu
og engan forstjóra. Stjórnar-
mennirnir þrir, skipa með sér
verkum. Eru formenn eitt ár i
senn, og embættin færast til ár-
lega. Sama er að segja um skrif-
stofuhaldið. Það sjá þeir um sitt
árið hver og þannig er rekstrar-
kostnaði haldið niðri i lengstu lög,
og það er farsæl stefna.
JG
Sigurður Gunnarsson verkstjóri viö stjórnborð kornhlööunnar.
reynzt einstaklega fær i starfi. Mcö stjórntöflunni er losun og vigtun
fullkomnu færibandakerfi og allt efni er vigtaö inn og út. Vogin er efst í
framtiðinni verður korninu blásiö I fóöurverksmiöjurnar, sem eru aö
Sigurður Gunnarsson hefur frá byrjun unniö viö stjórntækin og hefur
framkvæmdmeö þvi aö þrýsta á hnapp, stööin er lestuö og losuö meö
turninum, en i kjallara eru miklar vélar, sem dæla korninu. 1
risa viö hlöðuveggin.
SÖGUALDARBÆNDUR
ÁTTU 80.000 KÝR
Viö lauslega athugun blaða-
manns, kemur i ljós, að það
hefur tekiö tslendinga 800 ár
að finna það út, hvaö kýr
borða, — það er mjólkurkýr.
Það er þvi ekki úr vegi að fara
fáeinum orðum um þau mál,
til að auka skilning lesenda,
annarra en bænda, á „mat-
seðli” naupenings á tslandi
fram til vorra daga.
Fyrr á öldum byggðist naut-
gripahaldið á beit. Sumar- og
vetrarbeit. A söguöld er talið
að Islendingar hafi átt 80.000
beljur, svo það hefur munað
um þær i haganum. En þetta
voru vondar kýr. Þær mjólk-
uðu illa. A sumrum voru þær
látnar ganga inn til dala og
heiða, og þær röltu stóreygar
og raunamæddar um afréttar-
löndin. Geldneytið var'frjálst,
en kýrnar voru hafðar i selj-
um.
A vetrum gengu kýr, eins og
útigagnshrossin gera i dag, en
reynt var þó að gefa þeim á
gaddinn i aftökum.
Þetta voru eins og áður
sagði slæmar mjólkurkýr.
Heyföng voru litil sem engin,
þvi að tún voru smá og hey-
skapartæknin frumstæð. Það
var bókstaflega engin leið til
að fóðra stórgripi og geyma i
húsum vetrarlangt. Það varð
að stóla á beit.
Reynt var að bera i kýrnar
þang og fiskúrgang og stund-
um hreint sorp, ennfremur
fjalladrapa og bjarkargrein-
ar. Takmarkið með vetrar-
fóðrun nautgripa var oftast
aðeins það, að halda lifi i
skepnunum og i sem flestum
kúm, til að skila búinu arði,
þegar sumarbeitin kom og
júgrin fylltust af safarikri
mjólk, þvi nú var ekki veriö að
kjótla fóðrinu.
Samt fékk kýrin það bezta
sem til var á búinu. Geldneyt-
ið og arðuxarnir, en svo nefnd-
ust gripir, sem notaðir voru til
áburðar, urðu að lifa á guðs-
blessun einni saman i gadd-
hriðum vetrarins.
Þó er sagt, að þeir bændur
til forna, sem fáa áttu gripi,
hafi reynt að halda nyt i kúnni
með fóðri á vetrum. Menn
hafa þvi skilið samhengið hjá
kúnni. Það var aðeins skortur
á fóðri, sem réði stefnunni i
meðferð og hirðingu nautpen-
ings.
Þannig gekk það öld fram af
öld. Framfarir voru engar i
ræktun og menn dunduðu við
að halda lifi i kúnum og höfðu
enga nyt, eða sáralitla. A 19.
og 20. öld, þegar ræktun kem-
ur til sögunnar, breytist stefn-
an i einum svip. Fóður-
skammturinn er talinn tifald-
ast, ef miðað er við söguöld og
árið 1934, en þá mjólka 40.000
kýr það sama og 80.000 kýr
sögualdarbændanna. Siðan
hefur bilið enn aukizt og nú
þarf ekki nema 23.000 kýr frá
mjólkursamlögunum til að
skila sama mjólkurmagni og
„sögualdarkýrnar”.
Gera má um þróunina eftir
farandi töflu:
tala kúa
Söguöldin 80.000
1300-1500 60.000
1703... . 24.000
1900... . 16,740
1906-1915 17,880
1934.. . . 24,000
1971.. . . 35,840
nythæð kg.Mjólk alls millj. kg.
1,100 88
1,100 66
1,250 30
1,600 27
2,227 40
2,500 60
3,800 120
Við þetta má bæta, að land-
búnaðarskýrslur eru ekki til
frá söguöld, en ýmsir merkir
menn hafa reiknað þetta út.
Talan 2.500 frá 1934 mun vera
fengin frá nautgriparæktarfé
lögum, og má áætla að meðal-
nyt kúa fyrir allt landið hafi
verið nokkru lægri, eðá um
2,200 kg. 1971 er notuð meðal-
nyt i sömu félögum, og inn-
vegið mjólkurmagn 1972 var
um 110 milljón kg. Við þetta
bætist neyzlumjólk framleið-
enda og mjólk, sem fer til
kálfafóðurs, og mjólk sem fer
forgörðum.
Af þessu sést, að fram-
leiðsluaukningin er fóðri og
kjarnfóðri að þakka, ásamt
kynbótum. Eitt frumskilyrðið
til að halda afurðum i hámarki
er að tryggja, að bændur hafi
aðgang að nægu kjarnfóðri, og
þv'i verður að tryggja fóður-
framleiðsluna i landinu sjálfu.
Kornhlaðan i Sundahöfn er
stór áfangi á þeirri leið. Um
fóðurframleiðsluna hefur
margt skynsamlega verið rit-
að, en við gripum til þess að
birta úrdrátt úr grein eftir
merkan bónda, Jónas
Magnússon i Stardal, en
Framhald á bls 39
Maðnr með metaskálar. Mynd úr
kaupabálki Jónsbókarhandrits frá
14. öld.