Fréttablaðið - 06.07.2005, Blaðsíða 16

Eitt af því sem gerir Bretland að
einu byggilegasta samfélagi
veraldar er virðing Breta fyrir
sérvisku. Mönnum er talið til
tekna að vera svolítið sérstakir
en Bretar sinna raunar slíku
bókhaldi og einkunnagjöf minna
en aðrar þjóðir. Mér hafði ekki
tekist að tileinka mér þetta að-
dáunarverða lundarfar fyrir
nokkrum árum þegar ég sat ráð-
stefnu í London um baráttu
gegn fátækt. Í ræðustól var hag-
fræðingur að útskýra af mikilli
sannfæringu nýjustu kenningar
um rétt og rangt í þróunarað-
stoð. Við hlið mér sat breskur
háskólamaður sem gerði mig
hvumsa með því að raula lag á
meðan inntak hinna nýju kenn-
inga var útskýrt. Ég þekkti
hvorki lagið né textann en
heyrði að hann fjallaði um til-
hneigingu okkar mannanna til
að snúast hring eftir hring í leit
að því nýja sem aldrei finnst.
Söngmaðurinn útskýrði fyrir
mér að hann væri búinn að vera
svo lengi að rannsaka þróun og
þróunaraðstoð að hann hefði séð
að minnsta kosti fimm ósættan-
legar kenningar veða að við-
teknum sannleika og fjórar
þeirra verða síðan aftur að villu-
trú. Og nú förum við einn hring-
inn enn, sagði hann. Þetta nýja á
ráðstefnunni reyndist líka verða
að viðteknum sannindum og al-
þjóðlegum rétttrúnaði þróunar-
stofnana áður en það endaði sem
villutrú.
Baráttan gegn fátækt í heim-
inum lýtur tískustraumum eins
og flest annað í mannlífinu.
Eymd hinna fátækustu líkist
hins vegar ekki öðru. Engin
skelfing á jörðinni er eins
óskapleg. Tölur um örbirgð í
heiminum hafa stundum þau
áhrif að gera vandann fjarlæg-
an, ómannlegan og okkur óvið-
komandi. Við vitum að þrjátíu
þúsund börn munu deyja núna í
dag fyrir þær sakir einar að for-
eldrar þeirra eru bláfátækir.
Það er hins vegar aðeins þegar
við hugsum um eitt einasta af
þessum litlu börnum og ímynd-
um okkur að við eigum það sjálf
að við byrjum að skynja angist-
ina sem ríkir í lífi í milljarða
manna um alla jörð.
Ekkert starf á jörðinni kallar
á meiri alvöru en baráttan gegn
þeim óskapnaði sem hlýst af ör-
birgð milljarða manna. Sú al-
vara snýst alls ekki að öllu leyti
um útvegun meiri fjármuna til
þessarar baráttu. Hún snýr ekki
síður að því hvernig þeir pen-
ingar sem eru merktir hinum fá-
tæku eru notaðir. Ég heyrði einu
sinni reyndan sérfræðing í þró-
unaraðstoð lýsa sögu útlends og
opinbers þróunarstarfs í til-
teknu héraði með þeim hætti að
viðstaddir bókstaflega grétu af
hlátri þótt umræðuefnið hefði
varla getað verið sorglegra.
Meira en hálf öld er liðin frá
því að nokkrar ríkar þjóðir fóru
að skipuleggja þróunarstarf í
fátækum löndum sem þá voru
að fá frelsi undan aldalöngu her-
námi evrópskra nýlenduvelda.
Á þessum tíma hafa menn auð-
vitað lært heil ósköp af dapur-
legri sögu mistaka og sóunar.
Skortur á árangri hefur knúið
menn til að losa sig við tísku-
kenningar gærdagsins og finna
nýjar leiðir.
Menn hafa hins vegar enn
sem komið er dregið of lítinn
lærdóm af hinni stóru niður-
stöðu síðustu áratuga. Hún er
einfaldlega sú að nær öll þau
ríki sem hafa náð byltingar-
kenndum árangri í baráttu gegn
fátækt eiga það sameiginlegt að
hafa þegið litla eða óverulega
þróunaraðstoð og að mörg
þeirra ríkja sem mesta aðstoð
hafa fengið eru fátækari nú en
þegar aðstoðin hófst.
Skýringarnar á þessu eru allt
annað en einfaldar. Lærdómur-
inn er ekki sá að þróunaraðstoð
geti ekki komið að gagni. Það er
hins vegar alveg ljóst að mjög
stór hluti þróunaraðstoðar er til
lítils í baráttunni gegn almennri
örbirgð. Sumt af því sem hefur
komist í tísku nýverið lofar þó
góðu, til dæmis uppbygging á
lánastofnunum sem lána fátæku
fólki örsmáar upphæðir til ein-
faldra fjárfestinga.
Aukin áhersla á einfaldar
leiðir í baráttu gegn sjúkdómum
á meðal hinna fátæku virðist
skila góðum árangri á nokkrum
stöðum. Fleiri dæmi má sem
betur fer nefna. Fátækt fólk er
eðli málsins samkvæmt valda-
laust. Öðrum gengur betur að
toga til sín ávinning af þróunar-
starfi, bæði aðilum í löndum
veitenda og aðilum í löndum
þiggjenda.
Þetta er ein ástæða þess að
samtök hugsjónafólks ná oft
betri árangri en opinberar
stofnanir. Aðstoðina verður að
veita án tillits til hagsmuna og
hentugleika gefenda. Rannsókn-
ir sýna að aðstoð sem tengd er
hagsmunum í landi veitenda
skilar sjaldnast árangri. Aðstoð
skilar helst árangri þegar hún
snýst um einfalda hluti. ■
6. júlí 2005 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Borgarstjóri ætti að fá milliliðalaust umboð frá borgarbúum.
Bein kosning
borgarstjóra
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
BARÁTTAN
GEGN FÁTÆKT
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Ekkert starf á jör›inni kallar á
meiri alvöru en baráttan gegn
fleim óskapna›i sem hl‡st af
örbirg› milljar›a manna.
Yfirbur›ir hins einfalda
143 frídagar
Samkvæmt úttekt sem birtist í DV á
laugardaginn fá alþingismenn 143
daga í sumarfrí. Að auki fá þeir langt frí
um jól og páska sem kunnugt er. Að
vonum er blaðið forvitið að fregna
hvað menn geri við svona langt frí á
góðu kaupi. Kemur á daginn að ekki
liggja nærri allir þingmenn í iðjuleysi.
Á milli sólarstranda og sumarhúsa eru
sumir að undirbúa þingsályktanir og
lagafrumvarp fyrir komandi þing,
nokkrir fara um kjördæmi sín og hitta
kjósendur, aðrir skrifa blaðagreinar eða
pistla á netið, sækja
ráðstefnur
og enn aðrir
eru einhvers
staðar að
„kynna sér
málin“. Viðurkenna ber að það hljómar
svolítið dularfullt.
Líka Alþingi?
Athyglisvert er að sjá að nær allir þing-
menn hafa að undanförnu verið utan-
lands í „opinberum erindum“. Svo
heppilega vill til að margir hafa getað
sameinað þau (brýnu) erindi skemmti-
ferðum sínum utanlands. Utanferðir al-
þingismanna eru vafalaust mikilvægar.
Heimskt er heimaalið barn. En ófróðir
munu spyrja hvort þessi ferðalög
og fundahöld utan landstein-
anna séu ekki orðin helst til
viðamikil. Erum við ekki
fyrir með dýrustu ut-
anríkisþjónustu í
heimi með tilheyr-
andi silkihúfum,
flestum uppgjafarþingmönnum? Þurf-
um við líka að reka umsvifamikla utan-
ríkisstarfsemi á vegum Alþingis?
Ranglæti
Einn þingmanna, Lúðvík Bergvinsson í
Samfylkingunni, trúir DV fyrir því að
dagarnir 143 nýtist sér ekki til sumar-
leyfa. „Ég get ekki tekið mikið frí í sum-
ar“ segir hann. Ástæðan er sú að það
er svo mikið að gera í hinni launavinn-
unni hans, en þingmaðurinn situr í
bæjarstjórn Vestmannaeyja. Og svo
gerir konan hans honum þann óleik að
eiga erindi úr landi og þá þarf blessað-
ur maðurinn að eyða frídögum sínum í
að sinna börnunum sínum. Lífið getur
verið ranglátt!
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Vorið 1920 gengu Reykvíkingar til atkvæða og kusu borgarstjóra í
beinni kosningu. Knud Zimsen, sem verið hafði borgarstjóri undan-
farin sex ár, var endurkjörinn í embætti, en litlu munaði þó á hon-
um og mótframbjóðandanum Sigurði Eggerz fyrrverandi fjármála-
ráðherra. Hlaut Zimsen 1.760 atkvæði en Eggerz 1.584.
Almenn kosning borgarstjóra hefur ekki verið endurtekin. Á
þriðja áratugnum skerptust flokkslínur og stjórnmálaflokkarnir
efldust sem stofnanir. Síðan hafa þeir ráðið því hver situr í stól
borgarstjóra Reykjavíkur. Ekki er hægt að segja að sú skipan sé
órökrétt miðað við skipulag valdakerfisins í borginni eins og raun-
ar öðrum sveitarfélögum landsins. Enda var það haft á orði í að-
draganda kosninganna 1920 að ekki þýddi fyrir neinn að bjóða sig
fram til embættis borgarstjóra nema þann sem gæti tekið upp sam-
starf við þáverandi borgarfulltrúa. Þeir höfðu þá eins og nú úrslita-
orð um stjórn og rekstur borgarinnar. Kosningar til borgarstjórnar
fóru ekki fram samhliða borgarstjórakosningunni.
Fordæmið frá 1920 er hins vegar ágætt til umhugsunar nú þegar
undirbúningur borgarstjórnarkosninga vorið 2006 er að hefjast
með tilheyrandi samdrætti og ráðagerðum innan stjórnmálaflokk-
anna. Innan beggja meginfylkinga í borgarstjórn ræða menn um
hver eigi að verða leiðtogi þeirra – og þar með borgarstjóraefni – í
komandi kosningabaráttu. Einnig ræða menn hvernig standa eigi
að vali á leiðtoganum. Í Sjálfstæðisflokknum virðist sú skoðun
njóta almenns fylgis að velja eigi borgarstjóraefnið í opnu próf-
kjöri. Innan flokkanna sem standa að R-listanum hafa einstaka sér-
vitringar viðrað sömu hugmynd við litlar undirtektir. Þessa dagana
sitja forráðamenn listans á lokuðum fundum og skipast á tillögum
um völd, embætti og bitlinga. Þar verður vafalaust einnig tekin
ákvörðun um borgarstjóraembættið.
Bein kosning borgarstjóra er áhugaverð hugmynd en hún er að
sönnu óraunsæ án breytinga á sveitarstjórnarlögum. En lögum er
auðvelt að breyta ef vilji er fyrir hendi. Borgarstjóri yrði að hafa
umtalsverð völd til að réttlæta að hann væri kosinn í almennri at-
kvæðagreiðslu. Vel má hugsa sér skýra verkaskiptingu milli hans
og kjörinna borgarfulltrúa. Borgarstjóri gæti til dæmis haft synj-
unar- og stöðvunarvald á ákveðnum sviðum, verið nokkurs konar
öryggisventill, og sjálfstætt umboð til að afgreiða og ákveða ýmis
mál er snúa að einstaklingum í borginni. Ýmsan hégóma sem snýr
að tyllidögum og veislustandi mætti fela forseta borgarstjórnar, þó
ekki væri nema til að friða stjórnmálaflokkana, sem alltaf hafa
meiri áhuga á ímynd en verkum.
Því miður er ólíklegt að stjórnmálaflokkarnir taki vel í hugmynd
af þessu tagi. Forystumenn þeirra tala mikið um lýðræði en verða
órólegir þegar þeir eru teknir á orðinu. En það er staðreynd að fólk
almennt kýs einstaklinga frekar en flokka. Það vill geta séð fram-
an í þá persónu sem fer með mál þess. Andlitslausir flokkar eru
ótraustvekjandi. „Við kjósum menn en ekki flokka“ sagði í frægri
auglýsingu nokkurra nafnkunnra listamanna árið 1986. Þeir vildu
Davíð Oddsson sem borgarstjóra en voru síður hrifnir af Sjálfstæð-
isflokknum. Fullyrða má enn fremur að sigur R-listans 1994 hafi
öðru fremur ráðist af vinsældum Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
og trausti kjósenda á henni. Uppdráttarsýki listans nú stafar ekki
síst af því að hann skortir trúverðugan foringja.
Embætti borgarstjóra í Reykavík er mikilvægt trúnaðarstarf.
Það gæfi því aukið gildi og traust ef borgarstjórinn hefði milliliða-
laust umboð til verka frá borgarbúum. ■