Tíminn - 04.07.1976, Síða 11

Sunnudagur 4. júli 1976
TÍMINN
n
Enn af Listahátátið
1 New York er ágætur félags-
skapur sem heitir The Pro-
crastinator Society, eöa Félag
þeirra, sem aldrei gera þaö I
dag sem beöiö getur til morg-
uns. Tónlistargagnrýnandi
Timans er félagi I söfnuöi þess-
um, þótt ekki sé hann bilinn aö
koma þvl I verk enn þá aö veröa
sér úti um skirteini (enda væri
slikt til litils, þar sem ritari
félagsins mundi varla svara
fyrr en um siöir). En þótt
félagsmenn séu stundum seinir
til, láta þeir þó veröa af þvi aö
drifa i nauösynlegum aögeröum
fyrr eöa siöar, enda létum viö til
skarar skriöa sumariö 1968 og
fórum i mótmælagöngu gegn
striöinu viö Mexikó 1846-48, og
þeirri heimsvaldastefnu Banda-
rikjanna aö innlima Texas,
Nýja Mexikó og Kalifomlu. A
sama hátt er varla seinna
vænna aö geta þriggja hinna
ágætustu atburöa Listahátiöar,
nl. tveggja Beethoven-tónleika
Markl-strengjakvartettsins i
Bústaöakirkju, og morguntón-
leikanna aö Kjarvalsstööum 13.
júni.
Kurteis kvartett
Markl-strengjakvartettinn
frá Þýzkalandi lék 6 af kvartett-
um Beethovens i Bústaöakirkju
5. og 7. júni. Svo metnaöarfullt
Beethoven-prógramm hefur
ekki heyrzt hér siöan Adolf
Busch og félagar léku alla
kvartettana hér i lok striösins.
Þá tóku sumir músikunnendur
þennan atburö svo alvarlega aö
þeir eyddu heilum dögum i þaö
aö hlusta á þá af grammófóns-
plötum á undan til aö vera vel
undirbúnir þegar á konsertinn
kæmi.
Markl-kvartettinn spilar afar
fágaö en fremur átakalitiö.
„Hugsjón túlkunarstils hans er
hvorki köld nákvæmni né glæsi-
leiki virtúóssins, heldur áhrifa-
mikil og fingerö framsögn”,
segir i skránni. Þessi still, þótt
góöur sé, mun ekki vera I ætt viö
stil Beethovens sjálfs, þvi eins
og Carl Czerny segir i ævisögu
sinni, þá einkenndist leikur hans
af dæmalausum krafti, inn-
blæstri og leikni, og þaö svo
mjög, aö aödáendur annars
pianósnillings, Hummels (sem
spilaöi eins og Markl-kvartett-
inn), sökuöu hann um aö mis-
þyrma pianóinu. En á seinni
tónleikunum i Bústaöakirkju
geröist þaö, Markl-kvartettin-
um til dýröar, aö 2. strengur
lágfiölunnar slitnaöi vegna sér-
stakrar ólmunar Ferdinands
Erblich. Sannaöist þar enn einu
sinni, aö undir rólegu yfirboröi
hvers vióluleikara leynist Paga-
nini,sem brýztúttröllaukinn þá
sjaldan hljóöfæriö fær aö njóta
sin. Og i anda Paganinis bjarg-
aöi Erblich sér i mark og lauk
verkinu meö sóma þrátt fyrir 3
strengi og óstjórnlegt hláturs-
kast Susanne Wiech, 2. fiölu,
yfir tilburöum hans.
Félagar Markl-kvartettsins
eru annars Josef Markl og
Susanne Wieck (fiölur),
Ferdinand Erblich (lágfiöla) og
Rudolf Metzmacher (knéfiöla).
Kvartettinn var stofnaöur fyrir
10 árum, og er talinn i röö
fremstu kvartetta I Þýzkalandi.
Strokkvartettar
Beethovens
Beethoven (1770-1827) samdi
17 kvartetta, sem flokka má i
fernt: op. 18 nr. 1-6, (samdir
1798-1800), op. 59 nr. 1-3 (samdir
1806), op. 74 og 95 (1809 og 10),
og „siöustu kvartettarnir”
fimm, sem samdir voru áriö
1824-26 (op. 127, 130, 132, 133 og
135). Af þessum 17 flutti
Márkl-kvartettinn þessa sex:
op. 18 nr. 2 i G-dúr, op. 59 nr. 1 i
F-dúr og nr. 2 i e-moll, op. 95 i
f-moll,op. 130i'B-dúrog op. 135 i
F-dúr. Mikiö hefur veriö um
þessa kvartetta skrifaö af lærö-
um mönnum. Op. 18 eru þeirra
léttastir — þeir voru samdir um
svipaö leyti og 1. sinfónían. Op.
59 sýna algjöra yfirburöi hins
mikla meistara yfir alla
samtimamenn sina I tækni og
andriki — á sama tima var hann
auk þess aö semja 4. og 5.
sinfóniuna, 4. pinókonsertinn og
fiölukonsertinn.þótt oröinn væri
nær þvi heyrnarlaus. Siöustu
kvartettarnir voru samdir aö
lokinni 9. sinfóniunni. Lengi vel
(a.m.k. fram aö siöari heims-
styrjöld) voru þeir taldir erfiö-
asta músik sem vert væri aö
spila eöa hlusta á — aö þeir
væru of stórir fyrir svo smátt
format, og skrifaöir af manni
sem hafinn væri yfir (og þvi
óskiljanlegur fyrir) venjulega
menn. En þessi sjónarmiö hafa
breytzt — sumir telja þá beztu
kvartetta sem nokkurn tima
hafa veriö samdir, en hinir hafa
aldrei heyrt þeirra getiö.
Koma Márkl-kvartettsins
hingaö á vegum Kammer-
músikklúbbsins og Listahátiö-
ar, og Stradivari-kvartettsins á
vegum Tónlistarfélagsins fyrr i
vetur (Timinn 25. febrúar), eru
meöal ánægjulegustu og ágæt-
ustu tónlistarviöburöa ársins,
en jafnframt minnumst vér
þeirrar fátæktar vorrar aö eiga
engan strokkvartett á Islandi.
Morgunhljómleikar
að Kjarvalsstöðum
Efnisskrá:
Jósef Haydn: Sónata I F-dúr,
HV XV, 17
Jóhannes Brahms: Sónata i
d-moll op. 108
Anton Webern: „Vier Stiicke
fur Geige und Klavier” op. 7
Serge Prokoffjeff: Sónata op.
94.
Sunnudagsmorguninn 13. júni
kl. 10:30 héldu Rudolf Bamert,
fiðlari frá Sviss, og tirsúla G.
Ingólfsson (pianó) kammerkon-
sert aö Kjarvalsstööum, sem
frá sjónarmiði tónlistargagn-
rýnanda Timans var einn hinn
allra ánægjulegasti á Lista-
hátiöinni. Tónleikar þessir
munuekkihafa veriö taldir ,,viö
alþýöu hæfi” (hvað er, þegar
jafnvel þarf aö peppa upp La
Valse eftir Ravel meö frúaleik-
fimi?) og voru þvi litt auglýstir,
auk þess sem tlmasetningin var
beinlinis móögandi fyrir alla
hlutaöeigandi. Enda komu
miklu færri en skyldi — harö-
snúnustu tónlistarvinir, og
gagnrýnendur blaöanna.
Þessir tónleikar voru ágætir
fyrir margra hluta sakir. Efnis-
skráin var vönduö og vel saman
sett og myndaöi heild þótt verk-
in fjögur séu eins ólik og veröa
má. Báöir hljóöfæraleikarar
léku afar skemmtilega og af
fagmannlegu öryggi, enda er
afrekaskrá þeirra, sem tiunduö
var itónleikaskrá, milulöng. Þá
fannst undirrituöum afar hress-
andiaðheyra svo karlmannlega
spilaö á fiölu, þvi I hinu islenzka
kvennaveldi nútimans gefast til
þess fá tækifæri. I Webern,
„meistara hins þrefalda pian-
issimós”, voru búkhljóö
Kjarvalsstaöa áberandi eins og
jafnan þegar mikiö liggur viö,
þótt eldii næöi þaö að spilla
stemningunni. Kom hér á dag-
inn, eins og oft áöur, aö
kammermúsik er drottning tón-
listarinnar.
2.7. SigurðurSteinþórsson.
Aðalfundur
Þörungavinnslunnar:
20 millión kr. tap
— skortur á
heitu vatni
aðalörsökin
ASK-Reykjavik. — Fyrirsjáan-
legt er stórtap á rekstri Þörunga-
vinnslunnar þaö sem af er árinu,
vegna skorts á jaröhita, sagöi
Steingrimur Hermannsson al-
þingismaöur, er Timinn ræddi viö
hann eftir nýafstaðinn aöalfund
fyrirtækisins. — Gripa veröur til
mjög róttækra aögeröa, ef þau
mál eiga aö komast i lag. Þaö
liggur beinast fyrir aö bora nýja
holu, en ekki er útséö um hvenær
það getur átt sér staö.
A aðalfundinum kom fram, aö
það vantar um 20 milljónir á
breytilegan kostnaö svo aö endar
nái saman. Verksmiöjan starfar
nú meö fullum afköstum, og eru
til birgöir af þangi viö hana, en
ekki er unnt að þurrka hráefnið
vegna skorts á heitu vatni, eins og
fyrr sagði.
I fyrra voru boraöar tvær holur
við þangverksmiðjuna, og var
gertráö fyrir, að þar yröi hægt aö
fá yfir 40 sek./ltr., en I sumar
kom I ljós, aö innrennsli er tak-
markaö i holunar þannig aö ein-
ungis fást 25 til 26 sek/ltr.
— Þaö hefur enga þýöingu aö
leggja i aukinn kostnað viö útveg-
un meira hráefnis, þvi að heita
vatnið er ekki nægilegt til að
þurrka þaö sem fæst meö þessum
tiltölulega takmörkuöu afköstum.
Þetta er aö minu mati langsam-
lega alvarlegasta vandamálið
þetta sumar. Heitavatnsskortur-
inn hefur þaö i för meö sér, að
reksturinn er algjörlega vonlaus,
nema viö fáum verulega aukn-
ingu á heitu vatni. Tapreksturinn
I sumar er fyrst og fremst vegna
skorts á jaröhita. Hins vegar hafa
sérfræðingar sagt, aö þaö megi fá
nóg heitt vatn á svæöinu, þvi að
uppstreymi á þvi á hverum hefur
ekkert minnkað. En þaö er bara
surningin hvenær hægt er að fá
bor. Hann getur komið i haust, —
en þarf aö koma sem fyrst.
Þá sagöi Steingrimur, aö það
heföi valdiö áhyggjum aö afköst
sláttuprammanna væru ekki eins
mikil og áætlaö heföi veriö i upp-
hafi. Gert var ráö fyrir, aö þau
yröu 15 tonn á dag en raunin heföi
veriö sú, aö ekki næöist nema
rúmlega ti'u tonn. Þetta orsak-
aðist einkum vegna þess, að
þangöflun væri ákafl. breytileg
milli svæöa. Þegar fariö er að slá
i stórum stil og litiö er aö fá, þá er
oft um tvennt aö ræða.
Prammarnir geta þá flutt. sig á
nýtt svæöi, sem oft kann aö vera i
Fró happdráetti
Framsóknarflokksins
Dregiö var I Happdrætti
Framsóknarflokksins 16. þ.m.
og eru vinningsnúmerin inn-
sigluö á skrifstofu borgarfógeta
næstu daga á meöan skil eru
aö berast frá umboösmönnum
og öörum, sem hafa miöa og
eiga eftir aö gera skii.
Unglingar óskast til
innheimtustarfa í nokkra
daga. Happdrætti Fram-
sóknarflokksins, Rauöarár-
stig 18.
mikilli fjarlægö eöa haldiö er á-
fram á lakari svæöum i nágrenn-
inu, en eölilega falla afköstin þá
mikið niður. Einnig sagöi Stein-
grimur, að mun meiri bilanir
heföu oröiö á prömmunum en tal-
iö var aö þyrfti aö vera.
— Viö erum hins vegar bjart-
sýnir á framtið verksmiöjunnar,
og þegar hafa verið geröar áætl-
anir um aö auka hráe&iisöflun-
ina. Afköst prammanna er hægt
að auka með þvi aö setja fleiri
vaktir á þá. Núna er t.d. ekki
slegið i kringum stórstreymiö, en
við erum meö þaö i huga, að fara
aö ná þara af mun meira dýpi.
Einnig er fyrirhugaö að fara út i
viðtækan handskurö á þangi.
Aöspuröur sagöi Steingrimur,
aö það væri siður en svo aö þang-
vinnslan og öflunin hræddi t.d.
æöarfuglinn. Tekjur væru meiri
af honum nú en i fyrra. Þá heföi
verksmiöjan ekki áhrif á selinn,
nema þá heizt úseli sem er tiltölu-
lega styggur. En eins og kunnugt
er, þá eru tekjur af honum hverf-
andi litlar. — Við reynum eins og
hægt er að haga öfluninni þannig
að hún trufli sem minnst allt lif á
svæöinu,sagöiSteingrimur. Hvaö
varöar þangið sjálft, þá kvaö
Steingrimur rannsóknir sýna, aö
það endurnýjaöi sig á nokkru
skemmri tima en áætlaö var, en
upph&flega var gert ráð fyrir 3-4
árum.
— Þaö er ljóst, aö starfsemi
verksmiöjunnar hefur ákaflega
jákvæð áhrif á alla byggöaþróun
á svæöinu. Hún hefur hleypt
nýju lifi i þróunina þarna. Ungir
menn sækja eftir vinnu viö verk-
smiðjuna i' stað þess aö flytjast á
brott. Þessi rekstur er þvi mjög
jákvæður, hvernig sem á málið er
litiö. En skorturinn á heitu vatni
kom okkur algerlega á óvart, og
það er fyrst og fremst honum að
kenna þetta 20 milljón króna tap.
Það er aftur á móti eðlilegt, að
nýtt fyrirtæki, sem byggir á al-
gerlega nýjum framleiösluað-
ferðum, eigi i ýmsum byrjunar-
örðugleikum, sagi Steingrimur
Hermannsson að lokum.