Réttur - 01.06.1915, Blaðsíða 39

- 45 -
að beygja sig dýpra fyrir en áður hafði tíðkast. Þröngsýnt
séreðli, er setti einstaklinginn og einstaklingshaginn öllu
öðru ofar, var þá sterkasta afltaugin í andlegu lífi Norð-
manna. Og þessi hugsunarháttur var ákaflega eðlilegur þá.
Náttúruskilyrðin í Noregi höfðu alið hann og nært frá elztu
tímum. Snarbrött og líttkleif fjöll margslitu bygðina sund-
ur. Alþjóðarbygðin varð því strjál og ervitt um samgöng-
ur milli einstakra sveita og héraða. Jafnvel heimilin urðu
einangruð og út úr skotin. Allt saman þetta knúði einstakl-
inginn til þess að sjá sjálfum sér sem bezt íarborða í stór-
viðrum Iífsbaráttunnar. Þar var hver maður líkt staddur og
einstaklingur á báti úti í roki og ósjó. Samvinna og sam-
hjálp var torveld, og allt hjálpaðist að því að gera hugann
fráhverfan þeim efnum. Þessar ástæður þroskuðu séreðlið
og hvöttu einstaklinginn til sóknar og varnar án tillits til
annara út í frá. Og þetta var orsökin til þess, að margir
af slíkum mönnum námu hér land. Hér hugðust þeir
mundu geta varðveitt séreðli sitt, og það tókst líka furð-
anlega alla landnámsöldina og langt fram á söguöld, án
þess að galiar þessa hugsunarháttar kæmu mjög tilfinnan-
lega í ljós. En svo var það heldur ekki lengur. Hagsmuna-
hvatir einstaklingsins og allsherjar-lögverndin tóku að rek-
ast á, og því meir ber á þessum árekstrum eftir því sem
lengra líður fram í tímann, eins og eðlilegt er. En þá kem-
ur líka útlenda konungsvaldið til sögunnar og gerist sjálf-
kjörinn dómari í þrætumálunum. Og það tekur löggjafa-
ráðin og lögstjórnarvaldið í sínar hendur. Hagsmunahvatir
einstaklingsins breytast, — þær takmarkast og færast inn á
við. Og nú er stuttlega á það að líta, hvernig þjóð vorri
farnast í þessu tilliti á hnignunaröldum þeim, sem yfir
landið gengu.
Landnámsmenn frá Noregi komu hér að óbygðu landi.
Hér hittu þeir fyrir sér sviplík náttúruskilyrði eins og þeir
höfðu átt að venjast heima. Landið var fjöllótt og ervitt
um samgöngur allar, einkum á Iandi. ,Og landskostir vóru
ekki betri en svo, að óhugsandi var, að bygðin gæti orðið
þétt og samstæð. Einstaklingurinn, eða hvert einstakt heim-