Réttur - 01.06.1915, Blaðsíða 15

- 21
og réttlæti. Þetta eru svo gífurlegar mótsagnir, að manni
hlýtur ósjálfrátt að koma í hug, hvort mannkynið sé orðið
ært og gersneytt öllu mannviti.
Og þó getum vér ekki annað en dáðst að þeim mönn-
um, sem óðfúsir bjóða sig fram til þessarar óhæfu, því
það er auðsætt, að þeir gera það af sannfæringu um
rjettmæti síns málstaðar. Þeir fórna lífi sínu fyrir það, sem
þeir telja rétt. Væri þetta eigi svo, þá hefði enginn kraftur,
enginn harðstjóri getað'* keyrt allar þessar millíónir manna
svo að segja út í opinn dauðann; til þess þurfti fyrst að
gera þeim sjónhverfingar, ranghverfa hinum helgustu hug-
sjónum þeirra: réttlæti, föðurlandsást, þjóðrækni og jafnvel
guðshugmyndinni sjálfri.
Hið hryllilegasta við þetta stríð er því, þrátt fyrir alt,
ekki það, að einstaklingarnir þyrpast óðfúsir á vígvöllinn,
þvert á móti, það er einmitt vottur um siðferðislegan þrótt
og kjarna þeirra, sjálfsfórnunarfýsi þeirra. Hið hryllilegasta
er, að ástand þessarar marglofuðu menningar vorrar, mann-
félagsins, ef félag skyldi kalla, skuli knýja mennina til slíkra
heimsku og hermdarverka, skuli krefjast slíkra villimanna-
fórnfæringa af þeim, gera þeim þær sjónhverfingar, að slíkt
sé nauðsyn réttlætisins vegna, eða til þess, að koma reglu
á notkun jarðarkringlunnar handa mannskepnunum, af því
engin önnur aðferð sé til þess, mönnunum samboðnari
eða viturlegri.
Auðvitað trúa allir aðilar stríðsins því fastlega, að þeir
einir berjist fyrir réttu máli, andstæðingarnir séu ofbeldis-
og ránsmenn, sem réttmætt sé að drepa alveg eins og ó-
friðhelg rándýr, refi og höggorma. Stríðið er ömurlegur
vottur þess, hversu réttlætishugsjónin er reikul og óskýr
í sálum mannanna. Sami verknaður er ekki dæmdur eins
af öllum, eða hver sem hann fremur. Frakkinn sem hættir
lífi sínu eða fórnar því til þess, að tæla Þjóðverja í ein-
hverja gildruna, svo að auðvelt sé að drepa sem flestar
þúsundir þeirra í senn, og mölva og brenna sem mest af
þeirra dýrustu mannvirkjum, hann er tignaður sem þjóð-
hetja meðal Frakka, en Pjóðverjar telja hann auðvitað varg