Réttur - 01.06.1915, Page 40

- 46 -
ili, varð að sjá sér farborða eftir beztu föngum. Og ráðin
vóru ekki þau að leita samvinnu eða samhjálpar annara,
heldur baslast af með þá orku, sem einstaklingurinn eða
heimilið í heild sinni gat í té látið. Pessvegna varð íslenzka
heimilið eins og nokkurskonar sjálfstætt smáríki, sem oft
átti í erjum og fjandskap við önnur heimili. Og í stað
þess að hafa samvörzlu á nytjalandi og samgæzlu á bú-
peningi, var róið að því öllum árum að stía heimilunum
sundur svo sem mest mátti verða. Forn lög um ágang bú-
fjár kveða svo á, að grannar skuli skyldir til að girða á
landamærum og slíta með þeim hætti skilyrðin til samvinnu
milli heimilanna í vörzlu og fjárgæzlu. Og þegar þjóð vor
var svo djúpt sokkin í eymd og ómensku, að viðhald
landamerkjagarða var orðið mönnum um megn, svo garð-
arnir iágu falinir, vörðu menn óðal sitt með hundum óg
hver sigaði frá sér — á annan.
Um þetta eru dæmin deginum Ijósari, bæði fyrr og síðar.
Hvert heimili fyrir sig hefir þurft að eiga fullkomin fram-
leiðslutæki, svo sem amboð (auðvitað), smiðju, reipi, hesta,
hjólbörur o. m. fl. til þess að vera svo vel sjálfbjarga í
öilu, sem auðið er. Og um afurðir heimilisins er það að
segja, að lengstum var farið með þær til kaupmannsins
beiða leið, og hann réð jafnan verðlaginu eftir eigin geð-
þótta og skamtaði úr hnefa það, sem á móti var látið af
erlendum varningi. Og þó sagði Skúli mönnum það t. d.,
að verzlunin væri hlutdræg og þyrfti að breytast svo, að
ágóðinn rynni til landsmanna sjálfra.
Orétt væri reyndar að bera á móti því, að ekki hefði
breyzt til batnaðar í þessum efnum á seinni tímum. F*ær
menningarstefnur hafa nú rutt sér til rúms víðsvegar um
heiminn til hagsmunabóta löndum og lyðum, að undarlegt
mætti virðast, ef öldugráð þeirra hefði þó ekki borizt hing-
að til vor norður á hala veraldar.
Pað er nú sannast að segja, að hinn andlegi jarðvegur
vor — hugsunarháttur íslenzku þjóðarinnar — var ekki vel
undir það búinn frá umliðnum öldum, að í hann væri sáð
frækornum samvinnu og samhjálpar. Pó fara að sjást þau