Réttur - 01.06.1915, Page 42

- 48 -
átti að efla almenna samhjálp og styðja fátæklinginn til
efnalegs sjálfstæðis, — þó ekki yrði fyrr en löngujseinna,
samkvæmt eðli iandbúnaðarins, — þurfti það að eiga góða
og greiða lánsstofnun, sem hjálpað gæti gegn fullri trygg-
ingu, þegar í nauðirnar rak. En þetta gekk lengi erviðlega
og gengur jafnvel enn í þeim kaupfélögum, sem góð eru
talin.
Eins og kunnugt er, vóru kaupfélögin hér á landi aðal-
lega pöntunarféiög. Þau keyptu vörur erlendis eftir pönt-
unum félagsmanna og afhentu þær svo með innkaupsverði
-f- farmgjaldi og öðrum kostnaði. íslenzkar afurðir — og
ekki nema sumar — seldu þau á ábyrgð eigenda. Allt var
því sífeld áhætta. Frá sjónarmiði kaupfélagsstefnunnar var
þetta rétt. En heppilegt reyndist það ekki, þegar samkepni
kaupmanna kom til sögunnar. F*á hurfu margir frá, sem áð-
ur vóru öruggir taldir. Hér þýðir ekki að tala um stefnu-
svik, eins og sumir telja. Petta var rás viðburðanna, sem
ekki varð móti spornað með þeim samvinnutækjum, sem
handbær hafa verið til þessa.
Pegar líður fram um aldamótin, tekur að brydda á fleiri
tilraunum til viðskiftabóta í samvinnuáttina. Pá rísa upp
félög, sem með samtökum hafa það fyrir mark og mið að
koma innlendum afurðum í hæst verð með sem fæstum
milliliðum. Petta eru rjómabu og sláturhús. Og árangurinn
er yfirleitt óneitanlega góður, það sem hann nær. En mikið
skortir á, að samvinnuhreyfingar þessar hafi náð almenn-
um tökum. Þessvegna eru hér ðþrjótandi verkefni fyrir
höndum. —
F*að er ekki ýkjalangt síðan að gagngerðar samvinnu-
hreyfingar fóru að ryðja sér til rúms hjá stærri og þétt-
býlli þjóðum en oss. Vitanlegra erum vér skemmra á veg
komnir í þessum efnum heldur en margar þeirra. En svif-
rúmið, sem þjóð vor hefir fengið til þroska, er ekki orðið
langt enn þá eða breitt. Pví er tæplega við miklu að búast
að baki. Nú skal þá að því vikið, hvernig samvinnuskil-
yrðin eru í samtíð og framtíð.
Pess er áður getið, að náttúruskilyrðin á lantfi hér