Réttur - 01.07.1930, Blaðsíða 26

242 MARXISMINN [Rjettur
bás. Þessir framleiðsluhættir, er áður voru þróunarmyndir fram-
leiðsluaflanna, breytast nú í fjötra á þau.
Tímabil þjóðfélagsbyltinga hefst. Þegar atvinnugrundvöllur-
inn breytist, veltist öll hin geysilega yfirbygging um, ýmist
hratt eða hægt. Þegar rannsaka á slíkar byltingar, verður alltaf
að gera skarpan greinarmun á hinni efnislegu byltingu at-
vinnu- og framleiðsluskipulagsins, sem rekja má á náttúrufræði-
legan hátt — og' hinsvegar á þeim lagalegu, pólitísku, trúarlegu,
listalegu og- heimspekilegu myndum, í stuttu máli þeim hug-
mynda-kerfum, sem þjóðfélagsmótsetningarnar birtast í hjá
mönnunum, — þeim myndum, er baráttan, sem af árekstrinum
leiðir, tekui' á sig. Eins og einstaklingur verður lítt dæmdur af
því sem hann sjálfur heldur um sig', jafnlítt verður slíkt tíma-
bil dæmt eftir þess eigin vitund, heldur verður að skýra þessa
vitund út frá mótsetningum hins efnalega lífs — út frá þeirri
andstöðu, sem fyrir hendi er milli félagslegra framleiðsluafla og
framleiðsjuhátta.... I stórum dráttum mætti auðkenna »asiat-
íska«, gríska og rómverska, ' lénsaldar- og borgaralega fram-
leiðsluhætti sem stígandi þróunarbil félagslegra framleiðslu- og
búnaðarhátta. Hið borgaralega framleiðsluskipulag' er síðasta
mynd félagslegrar framleiðslu, er felur í sér mótsetningu«.
Hin efnislega söguskoðun, eða öllu heldur það, að
efnishyggjan seilist inn á svið þjóðfélagslegra fyrir-
brigða, hefir afmáð þá tvo aðalgalla, er auðkennt hafa
fyrri söguskoðanir og kenningar. Þær hafa, er bezt
hefir látið, aðeins rannsakað hugsjónalegar hvatir
sögulegrar starfsemi mannanna, án þess að rannsaka
hvaðan þessar hvatir séu runnar, — án þess að skilja
hið hlutlæga lögmálssamræmi í þróunarkerfi félags-
legra fyrirbrigða, — án þess að sjá, að orsakir þessara
fyrirbrigða felast í þróunarstigi efnalegrar fram-
leiðslu. í öðru lagi sést hinum fyrri sögukenningum
algerlega yfir verk eða gildi lýðsins, þar sem efnislega
söguskoðunin hins vegar gerir í fyrsta skifti fært að
rannsaka með náttúrufræðilegri nákvæmni félagsleg
lífsskilyrði fjöldans og breytingar þeirra. Félagsfræði
og söguritun fyrir daga Marx höfðu, er bezt lét, skilað
ófullgerðu samsafni óúrunninna staðreynda og lýsingu
einstakra hliða sögulegra fyrirbrigða. Marx vísaði veg-