Réttur - 01.07.1930, Blaðsíða 30
246 MARXISMINN [Rjettur
mannlegri þörf, í öðru lagi hlutur, sem hægt er að láta
í skiftum fyrir annað. Nytsemi hlutar gerir hann að
notagildi. Skiftigildi (eða aðeins gildi) allra hluta er
hlutfall, þar sem ákveðinni tölu af notagildum einnar
tegundar er skift gegn ákveðnum fjölda af notagildum
annarar (tegundar). Dagleg reýnsla sýnir í milljóna-
og milljarða tali dæmi slíkra viðskifta. Þar er skifzt á
vörum, er hafa svo ólík notagildi, að vart er saman að
jaína. En hvað er nú sameiginlegt þessum hlutum, er
í ákveðnu kerfi félagslegra sambanda eru jafnir á met-
um? Það, sem sameiginlegt er, er það, að þeir eru
framleiddir með vinnu. Þegar mennirnir skiftast á af-
urðum, leggja þeir að jöfnu hinar ólíkustu tegundir
vinnu. Vöruframleiðsla er kerfi félagslegra sambanda,
þar sem einstakir framleiðendur skapa ólíkar afurðir
(félagsleg verkaskifting) og þessar afurðir eru lagðar
að jöfnu við vöruskifti. Það, sem allri vöru er sameig-
inlegt, er eigi það, að hún hafi í sér fólgna hlutkennda
vinnu einhverrar, ákveðinnar framleiðslugreinar, eða
einhverja ákveðna vinnu, heldur allmenna mannlega
vinnu, mannlegt erfiði yfirleitt. Sameiginlegt vinnuafl
ákveðins þjóðfélags, sem kemur fram sem verðmætis-
heild allra vara, er eitt og sama mannlega vinnuaflið.
Milljarðir dæma um vöruskifti sanna það. Samkvæmt
þessu er hver einstök vara aðeins ákveðinn hluti fé-
lagslega nauðsynlegs vinnutíma. Verðmætið ákveðst af
því hve mikil félagsleg vinna er nauðsynleg, eða af
þeim félagslega vinnutíma, sem þarf til að skapa vissa
vöru eða ákveðið notagildi.
»Þegar mennirnir skiftast á ólíkum afurðum og leggja verð-
mæti þeirra að jöfnu, þá leggja þeir að jöfnu mannlegt erfiði,
hinar ólíkustu tegundir vinnu.
Þeir vita það eigi, en þeir gei-a það«.
Verðmæti er samband milli tveggja aðila, eins og
gamall þjóðmegunarfræðingur hefir sagt. Iiann hefði
aðeins átt að bæta við, að þetta samband væri hulið af