Réttur - 01.07.1930, Side 38

254
MARXISMINN
[Rjettur
lagslegt meðaltal og heildarlögmál með gagnkvæmum
einstaklings undantekningum á báða bóga.
Vöxturinn á framleiðslugetu Vinnunnar merkir
skjótari aukningu hins fasta auðmagns i hlutfalli við
hið breytilega. En þar sem verðmætisaukinn er aðeins
framleiddur af hinu breytilega auðmagni, er það skilj-
anlegt, að ágóðinn (hlutfallið milli verðmætisaukans og
alls auðmagnsins, en eigi aðeins hins breytilega hluta
þess) vilji þá lækka. Marx skýrir rækilega þessa til-
hneigingu og fjölmörg fyrirbrigði, er dylja hana eða
vinna gegn henni.
í stað þess að dvelja við að segja ger frá hinurn mjög
svo skemmtilega kafla 3. bindis, er fjallar um okurs-,
verzlunar- og peningaauðmagn, hverfum vér að því
sem mikilvægara er, kenningunni um jarörentuna.
Framleiðsluverð landbúnaðarafurða ákveðst, sam-
kvæmt takmörkun jarðsvæðanna, sem í auðvaldslönd;
um eru undantekningarlaust setin einstökum eigend-
um, af framleiðslukostnaði, ekki á meðaljörð, heldur á
verstu jörðum og eigi af miðlungsskilyrðum til að
flytja vörurnar á markaðinn heldur af þeim verstu.
Mismunarrentan er munurinn á þessu verði og fram-
leiðsluverði á betri jörðum (eða við betri flutnings-
skilyrði). Þegar Marx skýrði mismunarrentuna svo
rækilega og benti á að hún var sprottin af mismunandi
frjósemi einstakra jarða og mismun þess auðmagns, er
lagt er í jörðina, af-hjúpaði hann algerlega villu Ricar-
dos (sjá einnig »Kenningar um verðmætisaukanncc, þar
sem gagnrýnin á Rodbertus, er sérlega athyglisverð) að
mismunarrentan skapist aðeins við breyting betri
jarða í verri. Þvert á móti verður venjulega alveg öfug
breyting. Vissar tegundir jarðvegs breytast í aðrar,
vegna framfara búnaðar, tækni, vexti borganna o. s.
frv. Djúptæk villa er hin fræga »setning um minkandi
jarðarafurðir,« sem reynir að velta göllum, takmörkun-
um og mótsetningum auðvaldsstefnunnar yfir á nátt-