Réttur - 01.01.1933, Page 26

kreppuna, heldur stórþjóðirnar, sem bera þyngri sök
en við á henni og undanfarinni heimsstyrjöld. En við
höfum rankað við okkur og séð, að það er ekki allt
jafn-glæsilegt og við hugðum fyrir nokkrum árum.
Og það verður ekki betur séð en við höfum naumast
verið vitandi vits um það, sem gerðist. Við bárumst
hraðfleygt með straumnum, en vissum ekki, hvert
stefndi. Við bárumst þetta í senn viljugir, nauðugir,
líkt og við höfum sveiflast með af ljóðum Einars
Benediktssonar, viljugir, nauðugir. Við vissum ekki,
hvert þau báru okkur, en þau voru heillandi.
Það tímabil, sem æfi Einars Benediktssonar spenn-
ir yfir, hefir vélamenningin og kapitalisminn unnið
glæsilegustu sigra sína. Kapphlaup einstaklinga og
þjóða um auð, völd og lönd varð tryllingslegt. Hug-
vitsgáfa mannanna blossaði, hver uppfinningin rak
aðra. Hvert afl var spennt til hins ýtrasta. Kenning-
in um ofurmennið fékk sterkan byr í seglin. Kjör-
orð aldarinnar urðu einstaklingsframtak og frjáls
samkeppni, en það útlagðist: sá stærri skyldi svelgja
hinn minni, sá ríki kúga þann fátækari. Því til sönn-
unar var vitnað í þróunarkenning Darwins. Einn ein-
staklingur þóttist kjörinn sökum máttar og valds til
að ráða yfir öðrum, ein þjóðin til að drottna yfir
annari. Stórfyrirtæki sölsaði hið smærra undir sig,
en varð síðan gleypt af öðru enn stærra, unz öll
saman lenda í gapanda náhvelisgin nokkurra risa-
fyrirtækja, verzlunarhringa og stórbanka. Sam-
keppnin varð heiftugri og heiftugri, unz logaði upp
úr í heimsstyrjöldinni miklu. Og samtímis voru þjóð-
irnar orðnar svo gagnsýrðar af kappi og metnaði og
valdagirni, að þær lögðu út í stríð með óstjórnleg-
um fögnuði. Sjálf alþýðan, undir forustu jafnaðar-
manna, sem sýkzt höfðu af gerlum kapitalismans, lét
tæla sig út í samkeppnisbaráttu auðvaldshringanna.
Þeir drottnuðu ekki heldur eingöngu yfir framleiðslu
og vinnu, heldur réðu jafnframt á öllum leiðum, sem
26