Réttur - 01.01.1933, Page 27

lágu inn að hugum og hjörtum, .að ættjarðarástinni
ógleymdri. Kapitalisminn skapaði ekki aðeins verzl-
unarhringa og bankakerfi, heldur hugmyndahringa
og trúarkerfi. Hugmyndin svaraði hér eins og endra-
nær til veruleikans. Og sá, sem átti valdið yfir veru-
leikanum, átti það einnig yfir hugmyndinni. Kapi-
talisminn eignaðist sinn hugmyndaheim.
í ljósi þessarar þróunar, eins og hún birtist úti í
heiminum, er fyrst hægt að eignast skilning á tím-
unum hér heima. Það væri auðvelt að sýna, að í
smáum stíl gerist hér hið sama. Þjóðin sogast inn í
flóðbylgjuna, sem yfir gengur, og verður gagntekin
af sama kappinu og aðrar þjóðir. I lífi hennar og at-
vinnuháttum verða meiri byltingar en dæmi eru til
áður. Hún spennir í öllum skilningi bogann hærra
en nokkru sinni fyr. Það hleypur í hana djörfung og
metnaður, og hún sést lítt fyrir. En hér hefst jafn-
framt þáttur Einars Benediktssonar. Þroskabraut
hans og þjóðarinnar liggja í sömu stefnu og innan
sömu takmarka, og svo nátengt er skáldið þjóð
sinni, að framsókn hennar og öfgahneigðir speglast
í kvæðum hans allt þetta tímabil, og það má með
sanni segja, að Einar sé ósk af ósk þjóðarinnar.
Þetta verður allt ljóst við nokkra athugun. Bæði
þjóðin og Einar hefjast þetta skeið á öldu kapital-
ismans. Stefna beggja og möguleikar markast af
hinni íslenzku aðstöðu. Sveiflurnar í lífi beggja eru
snöggar, frá veruleika til draums, frá vantrausti
til ofmetnaðar.
Um 1890, þegar Einar kemur fyrst fram sem
skáld, er ástandið með þjóðinni ekki glæsilegt. Fyrsta
ávarp Einars til hennar hljóðar þannig: Þú fólk með
eymd í arf. Og ennfremur segir hann:
Vér höfum land og óðal fyrir augum,
útsogið, kvalið, dautt úr öllum taugum.
Hann bregður í „Sögum og kvæðum“ upp tveimur
átakanlegum myndum úr íslenzku þjóðlífi á þeim
27