Réttur - 01.01.1967, Page 27

þjóðin hefur enn þá vafasömu sérstöðu meðal
sjálfstæðra menningarþjóða að eiga ekkert
Listasafn, enda þótt listamenn hennar hafi
verið ósparir á listsköpun og hafi jafnvel lagt
hinu ósýnilega safni til vænar fjárfúlgur. Við-
reisnarstjórnin hefur ekki séð ástæðu til að
breyta þessari staðreynd, enda þótt hún státi
af því að stjórna fyrir hönd þjóðar sem fram-
leiðir meiri verðmæti per capita en allar aðr-
ar, að tveim undanskildum. Er það í góðu sam-
ræmi við afstöðu hennar til íslenzkrar menn-
ingar að öðru leyti.
TVEIR KOSTIR
Allar þessar ófullnægðu sameiginlegu þarf-
ir eiga sér vitanlega langan aðdraganda; þær
hafa verið að þróast og skerpast á undanförn-
um áratugum, samfara vexti Reykjavíkur og
annarra kaupstaða. Það væri fjarstæða að
halda því fram að viðreisnarstjórnin ein eigi
sök á því hvernig komið er. En ábyrgð henn-
ar er þeim mun þyngri sem hún hefur látið hin-
ar ófullnægðu almannaþarfir hrannazt upp á
tímum einstaks góðæris, samfara hinum öra
vexti þéttbýlisins í Reykjavík og nágrenni og
samfara vaxandi tæknimenningu sem kallar
óhjákvæmilega á aukin ríkisafskipti. Hefði
hún kosið að koma til móts við hinar nýju og
vaxandi almannaþarfir þá hefði hún orðið að
takmarka umsvif einkabraskaranna og skerða
frelsi auðmagnsins. Það er einmitt hið gagn-
stæða sem viðreisnin hefur gert. Hún hefur,
eins og að framan greinir, gefið verzlunar-
auðvaldinu lausan tauminn og veitt því stærri
hlut af þjóðartekjunum en eðlilegt getur tal-
izt jafnvel frá sjónarmiði kapitalísks þjóðar-
búskapar. Þetta verzlunarvald spyr ekki að-
eins um hverjar séu hinar raunverulegu þarfir
landsmanna er geri þeim lífið bæði auðugra
og mannlegra sé þeim fullnægt; það vekur
einnig — með auglýsingaáróðri sínum — ýms-
ar gerviþarfir sem fólk lætur telja sér trú um
að fullnægja þurfi til þess að það geti talizt
„nútimalegt" og í samræmi við „kröfur tím-
ans.“ Verzlunarfrjálsræðið margrómaða er
m. ö. o. frelsi til handa heildsölum og kaupa-
héðnum til þess að þeir geti óhindrað skil-
yrðisbundið neytendurna til að fá fullnægt
þeim þörfum sem gróðahvöt seljandans og hé-
gómagirnd kaupandans skapar. Á þennan læ-
víslega hátt tekst verzlunarauðvaldinu að herða
sleitulaust á einkaneyzlunni og svelgja undir
27