Réttur - 01.07.1973, Side 55

komanda stjórnarskrá, er veiti Alþingi fullt
löggjafarvald og fjárforneði, og að öðru leyti
sé löguð eftir ofannefndu frumvarpi sem
framast má verðaAukavaratillagan fjallaði
um nauðsyn þjóðfundar 1874 „með sam-
þykktaratkvæði" og verði fyrir hann lagt
stjórnarskrárfrumvarp með hliðsjón af til-
lögum þingsins. Var þessi tillaga í fullu sam-
ræmi við varatillögu Þingvallafundar. Eins
og fyrr var að vikið varð ekki af för sendi-
nefndar á konungsfund, en líklega til að
koma til móts við þá hugmynd var Jóni Sig-
urðssyni sérstaklega falið af nokkrum þing-
mönnum að fylgja málunum eftir í Kaup-
mannahöfn.
Þótt þingmenn væru nokkru bljúgari í til-
lögugerð sinni, svo sem birtist í aðalvaratil-
lögunni, en gera hefði mátt ráð fyrir, sýnist
mér þó fráleitt að halda því fram, eins og
sézt hefur á prenti, að þeir hafi afsalað sér
öllu ákvörðunarvaldi í hendur konungs. Þeir
höfðu svo sannarlega sett fram skýrt afmark-
aðar tillögur og stóðu fastir á sínum gamla
grundvelli, sem Jón Sigurðsson hafði lagt í
öndverðu, þótt þeir vildu láta á það reyna
með nokkuð almennu orðalagi, hvort kon-
ungur vildi ekki á hátíðarárinu koma til móts
við sjónarmið þeirra á þann hátt, er þeir gætu
við unað. Þeir höfðu áfram í hendi sér að
vísa öllum afarkostum á bug, engu var af-
salað í þeim efnum.
Eg held, að tæplega sé unnt að neita því,
að allsterk áhrif frá Þingvallafundinum 1873
hafi borizt inn í þingsalinn um sumarið.
Stjórnarskrárnefndin á þinginu lýsti því líka
beinlínis yfir, að hún legði frumvarpið frá
1867 til grundvallar „í samrœmi við undir-
stöðuatriði fundarins við Oxará.” Benda má
hér á ummæli Skafta Jósepssonar ritstjóra í
blaðinu Norðlingi þremur árum eftir fund-
inn um gildi hans í stjórnarskrárbaráttunni,
en Skafti var þar einn fulltrúa: „Það efast
Jón Sigurðsson á Gautlöndum
— „undarlegt, að eigi mætti kalla
Islendinga sérstakt þjóðfélag" —
víst enginn um að einbeittur hugur sá og
kjarkur, er kom fram hjá Þingvallafundar-
mönnum 1873 hafi átt töluverðan þátt í því,
að stjómarskráin nýja varð þó eigi verri en
hún er.” Það má sjálfsagt vera endalaust
deiluefni, að hve miklu leyti þessi ummæli
hafi við rök að styðjast. Hitt er þó víst, að
þótt heitustu frelsisóskir Islendinga væru
draumsýn ein á þessum tíma, þá hafði Þing-
vallafundurinn 1873 vísað veginn fram á
við og leitt glöggt í Ijós, hvers krafizt mundi,
er stundir líða, — að íslendingar muni ekki
linna kröfum sínum, fyrr en fullt og óskorað
frelsi sé fengið. Að réttri öld liðinni er vart
199