Réttur - 01.04.1982, Blaðsíða 9

,,íalmcetti sínu banna lögin jafnt rík-
um sem snauðum að sofa undir brúm,
betla ágötum úti eða stela brauði. ”1
Þessi lýsing á jafnrétti og mannréttindum
gaf franski rithöfundurinn Anatole France í
lok 19. aldar. Lýsingin á einnig vel við það
svonefnda „frelsi” sem einkennir alþjóða-
samskipti á öld heimsvaldastefnu. Mikil-
hæfar alþjóðastofnanir og þjóðríki skrá ákv-
æði um jafnrétti í mannréttindaskrár, en
heimsvaldastefnan á 20. öld er ákvarðandi
um, hverjir eiga að sofa undir brúm eða betla
á götum úti.
Fyrirbærið heimsvaldastefna
Rétt er að kanna hvað sagnfræðingar
leggja almennt í hugtakið heimsvaldastefna,
þ.e. imperíalisma. Athugum fáein dæmi:
1. í fyrsta lagi er það notað um stefnu
stórvelda, sem leitast við að ná
„heimsyfirráðum”.
2. í öðru lagi í merkingunni söguskeiðið
1870-1914, þegar evrópsku stórveldin
og Bandaríkin lögðu undir veldi sitt
lönd í fjarlægum heimsálfum.
3. í þriðja lagi skilgreining ýmissa marx-
ista og fl. um að imperíalisminn sé
auðvaldsskipulag á þróunarskeiði ein-
okunar og hringamyndunar, þar sem
skapast hefur fjármálaauðvald (Fin-
antzkapital) er leggur áherslu á út-
flutning fjármagns.
Það hefur einkennt umræðu um heims-
valdastefnu hin síðari ár að hagrænar skýr-
ingar hafa setið í fyrirrúmi. Það markast
einkum af áhrifum þriggja fræðimanna er
skrifuðu klassísk verk um heimsvaldastefn-
una. Fyrst er að nefna rit enska hagfræðings-
ins John A. Hobson ,,— Imperialism A
Study” (1902), rit austurríkismannsins
Rudolf Hilfreding, ,,Das Finantskapital.
Eine Studie der jiingsten Entwicklung des
Kapitalismus.” Á þeirra rannsóknum byggði
Lenín rit sitt, „Heimsvaldastefnan, hæsta
stig auðvaldsins” (1917). Hjá þessum
mönnum er að finna hina klassísku greiningu
á fyrirbærinu imperíalisma, einmitt skráða
þegar skiptingu heimsins milli hinna heims-
valdssinnuðu stórvelda var að ljúka.
l.andbúnaAarverkamenn i NA-Brasiliu yfirgefa sveilina í vnn um betra mannlíf í borginni.
73