Réttur - 01.10.1982, Blaðsíða 9

aðrar blaðagreinar hans út á vegum Menn-
ingasjóðs.
f»að var hart að Sverrir skyldi ekki vera
gerður prófessor í íslenskri sögu við Há-
skóla íslands og þannig gert fært að vinna
stórvirki í íslenskri sagnfræði. í staðinn er
þessi snillingur dæmdur til þess að lifa af
dönskukennslu mestalla ævi sína. — Það
er engu betra af ríkri íslenskri þjóð
nútímans að fara þannig með snillinga
sína en það var af þeirri fátæku þjóð 19.
aldar að drepa Sigurð Breiðtjörð úr hor.
En íslenskt afturhald hefur löngum
verið álíka lítilsiglt andlega og það var
illvígt stjórnmálalega í viðskiptum við
alþýðu landsins.
Trúað gæti ég þó að augu eins harðsvír-
aðasta afturhaldsleiðtogans og voldugasta
í menntamálum á vissu skeiði ævi hans
hafi opnast þó seint væri fyrir því hvers
íslensk sagnfræði var látin fara á mis. Ég
veit að eftir að Jónas frá Hriflu las þá
sígildu grein, er Sverrir reit um liann
sjötugan, þá bauð Jónas þaðan í frá Sverri
til veitinga á hótel Sögu annan hvorn
sunnudag, m.a. til þess að reyna að leiða
hann í sinn sannleika um íslenska sögu á
20. öld. f*á sá Jónas frá Hriflu hvílíkan
lista- og vísindamann sagnfræðingurinn
Sverrir Kristjánsson hafði að geyma.
Máske hefur Jónas frá Hriflu rennt
grun í það á síðustu árum ævi sinnar, að
giftusamlegra hefði það verið fyrir ísland
og hann sjálfan að halda þeirri stefnu, er
hann markaði í Skinfaxa 1911: að skapa
sem nánast samstarf vinnandi stétta lands-
ins gegn auðvaldi, innanlands og utan, —
heldur en að gefa sig á vald hins illa anda
amerísks auðvalds og Hitler-sinnuðum
and-kommúnisma þess. Að minnsta kosti
var það svo, er ég hitti hann í síðasta sinn,
og það var heima hjá Þórarni Þórarins-
syni ritstjóra og konu hans, að þá var
honum svo gersamlega horfinn kalinn til
kommúnista að hann bað mig skrifa grein
um þann mann, er honum var kærastur
flestra með þessum orðum: „Einar, þið
verðið endilega að skrifa um hann Guðjón
frá Böggvisstöðum. Hann hefði orðið
mikill bolsi, ef hann hefði lifað.“
En Sverrir lét ekki þar við sitja að sýna
helstu menn 20. aldar í réttu ljósi eins
þótt andstæðingar væru.
Hann grefur og upp hvað bestu forvíg-
ismenn sjálfstæðisbaráttunnar 1908 og
1918 hugsuðu út af hættunni á því að
erlent stórveldi ágirntist ísland og inn-
limaði, ef danskir drottnar réðu hér enn.
Tilvitnanir hans í orð Guðmundar Björns-
sonar landlæknis, þess ágæta en of-
gleymda manns, bls. 93 og Bjarna frá
Vogi á bls. 98, sýna hve vel þessir menn
sáu hættuna í fyrra stríði, — og mættu
margir af því læra, er blindast létu f því
síðara — og eru steinblindir nú. — Al-
kunna er hvernig danskir kóngar reyndu
að selja ísland á miðöldum, en Bretar
vildu ekki kaupa vegna þess hve uppreisn-
argjarnir íslendingar voru — og hefur
minningin um það ef til vill vakað fyrir
rit: :jóra „Times“, er hann reit í leiðara
blaðs síns í júlí 1941 að Ameríkanar
myndu fá sig fullsadda af fslendingum,
þeir tækju frelsi sitt svo alvarlega. — En
þá hafði bandaríska hervaldið notað sér
neyð og einangrun Breta m.a. til þess að
knýja þá til að selja ísland út af bresku
áhrifasvæði inn á bandarískt. — íslend-
ingar eiga hins vegar enn eftir að sanna
til fulls aðvörun Times-ritstjórans þó 99
ára herstöðvakröfunni hafi verið hafnað,
en henni gengu Bretar að í amerískum
nýlendum sínum þá.
En Sverrir uppgötvaði hins vegar og
201