Réttur - 01.10.1982, Blaðsíða 43

laust leitt til vantrúar alþýðufólks á því,
að verkalýðsbarátta og atkvæðastuðning-
ur við A-flokkana svonefndu geti verið
raunhæf leið til kjarabóta og betra þjóð-
félags.
í kosningum 1979 jókst fylgi íhalds-
flokkanna, Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks, á nýjan leik en Alþýðubandalagið
tapaði fylgi. Þannig náðu íhaldsöflin á ný
til sín því pólitíska valdi, sem hinar
félagslegu og hugmyndafræðilegu aðstæð-
ur í þjóðfélaginu gáfu til kynna. í fram-
haldi af því var það sérstök tilviljun, sem
þakka má persónulegri valdastreitu innan
Sjálfstæðisflokksins og einstæðs skorts
formanns hans á forystuhæfileikum, að
ekki var mynduð hér hreinræktuð íhalds-
stjórn. Þess í stað hefur síðan 1980 ríkt í
landinu ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen,
sem er undarleg blanda íhaldssamra og
verkalýðssinnaðra sjónarmiða. I þessu
pólitíska millibilsástandi, ef svo má að
orði komast, hafa samtök launafólks því
miður ekki haft mátt til að ná til sín
frumkvæðinu um mörkun kjaramálastefn-
unnar frá atvinnurekendum. Þeim hefur
ekki tekist að komast út úr þeirri hug-
myndafræðilegu kreppu, sem að ofan var
lýst. Hin pólitíska og efnahagslega fram-
vinda í nágrannalöndunum sýnir, að þar
hefur hin auðvaldssinnaða efnahagshug-
myndafræði náð sterkri fótfestu í hugum
kjósenda. Sömu sögu má eflaust segja hér
á landi. A.m.k. hefur hér ekki linnt áróðri
hagsmunasamtaka atvinnurekenda í þess-
um málum. Þar sem verkalýðshreyfingin
og stjórnmálasamtök hennar hafa ekki
verið þess umkomin að koma á framfæri
trúverðugri efnahagshugmyndafræði af
sinni hálfu hefur henni ekki tekist að afla
þess stuðnings almennra félagsmanna
sinna, sem hefði gert henni kleift að fylgja
kjarakröfum sínum eftir í verki.
Framvinda efnahags- og kjaramála á
áttunda áratugnum er í ótrúlega ríkum
mæli spegilmynd þeirrar félags-pólitísku
framvindu, sem nú hefur verið rakin.
Á árunum 1970-74 bötnuðu lífskjör
vinnandi fólks hröðum skrefum. Sé miðað
við kauptaxta verkamanna og iðnaðar-
manna annars vegar og vísitölu fram-
færslukostnaðar hins vegar jókst kaup-
máttur kauptaxta launþega að jafnaði um
nálægt 6% árlega á þessum 4 árum og var
árið 1974 orðin 28% hærri en hann var
1970. Skyndileg þáttaskil urðu í þessum
efnum árið 1975. Umræddur kaupmáttur
var þá lækkaður um nær 12% á einu ári.
Jafnframt tók að mestu fyrir frekari aukn-
ingu kaupmáttar. Á árunum 1976-81
jókst kaupmáttur launataxta verkamanna
og iðnaðarmanna aðeins um 1% á ári að
jafnaði, en sé miðað við grunnárið 1974
var meðalsamdráttur kaupmáttar á tíma-
bilinu 1% á ári. Frá sjónarmiði launþega
hefur því heldur lítið farið fyrir efnahags-
legum framförum síðastliðin 7 ár. Þróun
kaupmáttar kauptaxta verkarnanna og
iðnaðarmanna er nánar lýst í línuriti 1.
Frá reikningslegu sjónarmiði má rekja
hina óhagstæðu kaupmáttarþróun síðan
1974, til tveggja atriða. Annars vegar
þess, að aukning þjóðartekna á vinnandi
mann hefur orðið mun hægari en áður.
Hins vegar þess, að kauptaxtar hafa á
þessu tímabili dregist aftur úr aukningu
þjóðartekna.
Á árunum 1970-74 uxu þjóðartekjur á
hvern vinnandi mann óvenju hratt eða um
rúm 5% á ári. Kaupmáttur kauptaxta
fylgdi þessum vexti allnáið og jókst reynd-
ar heldur hraðar, þegar á tímabilið í heild
er litið. Síðan 1975 hefur hagvöxtur á
mann hins vegar verið afar hægur. Þjóðar-
tekjur á hvern vinnandi mann hafa á þessu
tímabili vaxið um vel innan við 2% á ári
235