Réttur - 01.10.1982, Blaðsíða 27

Ekki munu guðsorðabækurnar hafa
þótt mjög skemmtileg lesning í Kákasus-
dölum, enda var þess nú stutt að bíða að
farið væri að prenta bækur sem tjáðu
ósviknar hugsanir og tilfinningar þjóðar-
innar. Mamsyraty Temyrbolat (1843—98)
og Ketákkaty Kosta (1859—1906) eru
fyrstu skáldin sem nafngreind eru og
eitthvað er til eftir. Sá fyrri hrökklaðist til
Tyrklands eftir ósigur Sjamyls um 1860,
og kvað því lítið að honum í ossetisku
menningarlífi; kvæði þau sem fundist hafa
eftir hann komast fyrir í lófastóru kveri.
Hann yrkir þar m.a. mjög átakanlega um
ferð sína og annara flóttamanna suður
yfir Svartahaf og aðkomuna í nýja land-
inu. Aftur á móti má telja Kosta frum-
kvöðul þjóðlegra bókmennta, og kvæða-
kver hans íron fándyr (Hörpu Osseta-
lands) upphaf veraldlegs ritmáls. Kvæðin
eru flest hver hryggðarfull og klökk,
skáldið er einmana hjá ókunnugum þjóð-
um, og honum leiðist eftir fjöllunum
heima, hann lætur sér annt um örlög
ættlands síns, og það er í honum dapurleg-
ur grunur um stuttleika lífsins. Nokkrum
árum eldri en Kosta var Gádiaty Seka
(1855-1915); hann hefur samið smásögur
úr ossetisku þjóðlífi, tregafullar harma-
sögur sagðar af miskunnarlausu raunsæi,
og þó um leið unaðsamlegar lýsingar á
náttúru og þjóðlífi í Kákasusfjöllum.
Ekki veit ég hvað bókaskrá íslendinga
var orðin löng í byrjun 13du aldar, 2—3
mannsöldrum eftir að sú þrifnaðarsýsla
var hafin að færa í letur íslenskt mál; í
Grundriss der iranischen Philologie sem
út kom á árunum 1895-1904, undirstöðu-
riti í írönskum fræðum, eru taldar upp
eitthvað 23 bækur sem til voru prentaðar
á ossetisku árið 1903, fæstar miklir
doðrantar. En nú fjölgar þeim að vísu
óðum sem tekst að fá gefin út kver. Af
Kosta.
auknum viðskiptum við Rússa leiddi
bætta þekkingu, margháttaða nýbreytingu
í andlegu lífi, meiri kynni við útlenskar
þjóðir, fjölbreyttari hugsanir og fjörugra
menningarlíf. Nýjar bókmenntagreinir
voru teknar upp eftir dæmi Rússa og
annarra Evrópuþjóða, fyrstu tímaritin
komu út og reynt var að efna til sjónleika-
halds. Ýmislegt smávægi var þýtt, og að
vísu ekki allt af betra endanum, t.a.m.
komust Ossetar nú í kynni við nokkur
æfintýri H.C. Andersens. En reyndar
grunar mig að nýjungar og tilraunir sem
þá voru uppi á baugi í rússneskum
skáldskap, hafi stundum farið fyrir ofan
garð og neðan hjá ossetiskum dalaskáld-
219