Réttur - 01.10.1982, Blaðsíða 22

okkar sem um þau efni hirðum á annað
borð. Samúðin með lítilmagnanum, þjóð
sem fer halloka fyrir ofureflinu, kemur
tíðum í bága við andlega ráðvendni og
þekkingu okkar á sögulegum sannindum.
Höfundur þessara lína hefur verið að
brjóta heilann um málefni smáþjóða
síðan hann var á æskualdri, og er enn
jafnhvikull í skoðunum og hann var fyrir
40 árum. Pjóðernisrómantík hefur alla tíð
verið fastur fylgifiskur bolsévismans, þó
framkvæmdinni hafi verið ábótavant í
mörgu og kenningin misbrestasöm; marg-
ir liðsmenn bolsévíka hafa litið þjóðernis-
mál smáum augum og verið áfram um að
gera allar þjóðir að einni sem fyrst, og er
það ekki nema vorkunnarmál. Af þjóð-
ernisrómantíkinni leiðir nesjamennsku,
útúrboruhátt og andlega lítilþægni; eða
við lendum í staðfestulausum kosmópólit-
isma og menningarlegum tómleika þar
sem við erum svo sem ekki neitt í neinu;
og þurfa lesendur þessara lína hvorugs
langt að leita.
Nú er engum blöðum um það að fletta
að um daga sofétstjórnarinnar hefur
feikilegt verk verið unnið til þess að efla
bæði verklega og andlega menningu
þeirra smáþjóða sem henni lúta. Margar
þessara þjóða hafa verið hafnar úr örbirgð
og siðleysi og eru nú velmenntað bjarg-
álnafólk. Þetta verk hefur að ólitlu lcyti
verið unnið að tilbeina Rússa og kostn-
aðurinn komið niður á þeim; skrítlur sem
sagðar eru um óráðsíu og óhyggilegar
fjárfestingar í Sofétríkjunum, eru oft og
tíðum til sannindamerkis um það að
yfirvöldin eru að reyna að styrkja ein-
hverja smáþjóðina nteð bættum atvinnu-
vegum innanhéraðs og eru þá ekki alltaf
að sýta í það þó fyrirtækin hefðu orðið
ábatasamari annars staðar; og mætti hér
tilgreina mörg dæmi úr Kákasuslöndum.
Ekki hef ég í tvímælum að ungir rússnesk-
ir hugsjónamenn hafi í fyrri daga stundum
verið fullbráðlátir við það að efla þjóðlega
menningu hjá fólki sem enn var ekki farið
að átta sig á því að það væri þjóð, gott
hvort því var neitt um þetta þjóðerni
gefið; og má líklega skemmta sér við
sögur af því einnegin. Ossetiskur rithöf-
undur Dzjanaity ívan að nafni (ívan
Dzjanaev, eða Níger eins og hann kallaði
sig), segir einhvers staðar frá vandræðum
sínum þar sem hann kom ungur og
kappsamur barnakennari í afskekktan dal
til þess að kenna samlöndum sínum að
lesa og skrifa móðurmálið; dalbyggjar
tóku að vísu fegnir við uppfræðslunni, en
vildu að hún færi fram á rússnesku því
það tungumál væri gagnsamlegt að kunna
á bók; ossetiska væri aftur á móti
sveitamannamál til einkanota i heima-
húsum og óþarfi að bókfesta hana.
En í miðjum framförunum hafa vita-
skuld ótalleg gömul verðmæti farið for-
göröum, sum hver ekki einungis sjálf-
krafa, eða eru á stuttum tíma orðin að
safngripum. Sá sem frá blautu barnsbeini
hefur vanist fornum sveitamannadönsum
á völlunum fyrir utan þorpið heima, er
vísastur til þess að láta sér fátt um finnast
þegar hann horfir á langskólagengna
atvinnudansara stíga alanskan ballett í
þjóðleikhúsinu. Af iðnbyltingunni leiðir
að fólk hnappast saman í bæjunum, oft
margar ólíkar þjóðir í sama bæ; er ekki
hagkvæmast að allir tali sama málið?
Hvað á að gera í litlum barnaskóla þar
sem eru sex óskyld þjóðerni saman í
bekk, er ekki hyggilegast að láta kennsl-
una fara fram á rússnesku (dæmi frá
Kabarðíu; hér heimtuðu foreldrarnir að
rússneska yrði kennslumál, aftur reyndi
skólastjórnin að halda í hugsjónir þjóð-
214