Réttur - 01.10.1982, Blaðsíða 26

fornu sáttmálsgoði Aría, en hann varð
snemma sólargoð með írönskum þjóðum.
Samt sem áður er Soslan talinn með
köppum eins og aðrir Nartar en ekki
goðum (sem sé ekki haft um hann neitt
orð sem hægt sé að segja að merki „goð“,
frekar en t.a.m. um Starkað og Gretti hjá
okkur). Hann er nærri því ódauðlegur,
því ungur var hann hertur við eld og reyk
og verður síðan ekki grand unnið nema
lagi sé komið á annan fótinn; að þessu
leyti svipar honum til Akkillesar, og til
Sigurðar Fáfnisbana hjá Þjóðverjum.
Syrdon gegnir líku verkefni hjá Nörtum
og Loki í fornum fræðum norrænum.
Hann er undirförull strákur og brögðótt-
ur, og meinsamlegur í hverju eina, en
ekki óskemmtilegur allt fyrir það. Fantar
af þessu tagi virðast vera til í trúarbrögð-
um og kappasögum víða um heim; vísast
mannfélagið þarfnist einhvers pörupilts
sem hægt sé að kenna um allar vammir
og skammir, og svo þau vandræði sem
okkur stafa einlægt af vélum og harm-
brögðum tálsamra hugvitsmanna. Syrdon
er ráðbani Soslans, og berst það að með
svo líkum hætti og andlát Baldurs að ekki
getur verið tilviljun. Hvorttveggja vígsag-
an er goðsaga — mýþa — a.m.k. fyrir
öndverðu, rótföst í fornum átrúnaði og
nátengd guðrækilegum hátíðum, svo far-
andminni, þvílíkt sem við erum vön úr
þjóðsögum og æfintýrum, kemur hér ekki
til greina. Skyldar sögur eru reyndar til í
indverskum kappaljóðum og víðar.
Úrvali úr Nartasögum hefur Georges
Dumézil snarað á frönsku (Le Livre des
héros, París 1965), en hann hefur auk þess
ritað feikimargt uin þessi fræði; að öðru
leyti er fátt vestrænna heimilda sem hægt
sé að vísa á.
Nartasögur eru oftlega fjörugar að
orðafari, kerskiinálar og nokkuð stórkarla-
legar, en þó sumar móðugar og angur-
samlegar, svo sem andlátssaga Soslans, að
frásagnarblæ líklega ekki ósvipaðar þeim
fræðum sem móar á í fornaldarsögum
Norðurlanda. Ossetiskum skáldum og
rithöfundum eru þessar sögur nú á dögum
tíð yrkisefni og óþrotlegur brunnur lík-
ingamáls og dæmisagna þegar betur þykir
fara að tala óeiginlegum orðum.
Fyrsta bók sem vitað er um að hafi verið
prentuð á ossetisku, er barnalærdóms-
kver sem gefið var út í Moskvu árið 1798;
öngvar menjar eru til um eldri bækur
óprentaðar. Á 19du öld var snarað nokkr-
um guðsorðabókum til notkunar við grísk-
kaþólska messu, og komu sumar þeirra á
prenti; margar hafa þó legið í ryki í
bókasöfnum alit fram á þennan dag, en
nú hefur georgiska vísindafélagið í Tvílýsi
beitt sérfyrirþví aðelstu handritin a.m.k.
verði gefin út um síðir. Rússneskir
lærdómsmenn fóru nú einnig smátt og
smátt að gefa gætur að ossetiskum
fræðum. Hafist var handa um það að festa
á bókfell munnmælasögur, orðskviði og
gömul kvæði, fremur þó vísindunum til
gagns en landsmönnum sjálfum til gleði.
Tungumálið var rannsakað og ættir þess
raktar að þeirrar tíðar hætti — skyldleik-
inn við persnesku lá snemma í augum
uppi; um önnur írönsk mál var fátt vitað.
Sumt þessara vísinda kemur okkur seinni
mönnum kynlega fyrir sjónir sem þykj-
umst vera gætnari og tortryggari en þá
var títt; fornleifafræði og söguleg málfræði
voru þá enn milli vits og ára, og að sama
skapi auðvelt að geta í eyðurnar sem þær
voru fleiri. Pá kom t.a.m. upp sá kvittur
að Asir þeir sem fyrr getur, ættfeður
Osseta, væru öngvir aðrir en okkar fornu
goð /Esir; í þá daga þótti það vera til
sannindamerkis um skyldleika orða að
þau hljóðuðu líkt.