Réttur - 01.01.1975, Side 49

byltingarþróun og stéttastríði hins síðasta tíma-
skeiðs í lifi kapítalismans. Lenín lagði alltaf á-
herslu á, að byltingin 1917 væri ekki gerleg án
þess að kunna góð skil á reynslu Parísarkomm-
únunnar og byltingarinnar I Rússlandi 1905 og hag-
nýta hana rétt. Hversu fe kna miklu ríkari reynslu
höfum við öðlast nú. Og það gildir jafnt nú og þá,
að það er ekki hægt að gera sér rétta grein fyrir
stjórnlist okkar tíma nema með því að hagnýta
sér vel og draga réttar ályktanir af allri þessari
reynslu, ekki aðeins reynslu rússnesku og kín-
versku byltinganna, heldur allri byltingarbaráttu
áranna eftir striðið, I Víetnam, Indónesíu, Kongó,
Ghana, Brasilíu, Chile, Portúgal og portúgölsku ný-
lendunum og síðast en ekki síst reynslu hinnar
sigursælu byltingar á Kúbu.
Það er augljóst af því, sem ég hef nú sagt, að
forsendur mínar til þess a,ð gera þessu máli
nokkur skil eru harla fátæklegar og niðurstöðurnar
eru að sjálfsögðu jafntakmarkaðar og forsendurnar.
Ég held að þetta gildi jafnt um okkur alla.
Fram til þessa hafa allar sósíalískar byltingar
verið tengdar ósigri yfirráðastétta í styrjöldum að
undanskilinni byltingunni á Kúbu. Nú verður hvort-
tveggja að gerast til þess að mannkynið megi
lifa: Að komið verði I veg fyrir nýja heimsstyrjöld
og sósíalísk bylting sigri. Hið mikla vandamál er að
sameina þetta tvennt, leysa af hendi þetta tví-
þætta verkefni.
Þá er fyrst að athuga hina margræddu og marg-
umdeildu spurningu, hvort leiðin til sósíalismans
geti hugsanlega orðið tiltölulega friðsamleg og á
vegum borgaralegs þingræðis.
Er þá fyrst að geta þess, að fjarri fer þvi, að
það sé eitthvert fráhvarf frá marxismanum að gera
ráð fyrir, að I sumum löndum muni verða unnt að
fara þingræðisleiðina og I því felist munurinn é
sósíaldemókrötum og kommúnistum. Þjóðfélags-
byltingin hlýtur að lokum að verða jafndjúptæk og
gagnger, þó að unnt reynist að fara þá le'ð. Það
breytir engu um skoðanir byltingarmanna á þró-
unarlögmálum auðvaldsins, nauðsyn stéttabarátt-
unnar, hlutverki hins sósialíska rikisvalds, gerð
flokksins o. s. frv. Marxistar hafa alla tíð getað
hugsað sér þann möguleika við viss skilyrð:. Marx
og Engels litu svo á, að tiltölulega friðsamleg
þingræðisleið væri ekki með öllu ófær í vissum
löndum. Þe'r áttu þá fyrst og fremst við England,
sem þá hafði ekki herveldisstjórnarfar eða há-
þróað stéttarríkisvald eins og átti sér stað á meg-
inlandinu. Þetta var á áttunda tug 19. aldar. Á þessu
varð síðan breyting. Allstaðar í löndum auðvaldsins
tók ríkisvaldið á sig mynd síðkapítal smans, varð
að háþróuðu stéttarvaldi. Lenín og aðrir marxískir
byltmgarmenn þessa tímabils gerðu því ráð fyrir
að valdþeiting yrði nauðsynleg í flestum löndum
he'ms. Eigi að síður sagði Lenín: „Verkalýðsstéttin
mundi að sjálfsögðu heldur kjósa að taka völdin
á friðsamlegan hátt". (I ritgerðinni: Eine ruckláufige
Richtung in der russischen Sozialdemokrat e).
Þessi sama ósk var látin I Ijós bæði I stefnuskrá
Sósíalistaflokksins frá 1938 og I yfirlýsingu hans
um ,,Leið Islands tl sósíalismans" 1963, með mikl-
um fyrirvörum þó um tiltök þess að fara þessa
leið. Sumir hafa talið þetta hina verstu „endur-
skoðunarstefnu". Ef svo er, þá hefur Lenín líka
verið „endurskoðunarsinni" og ekki betri.
Nú hefur þvi h'nsvegar verið lýst yfir af flestum
kommúnistaflokkum heims, að þeir telji að I mörg-
um löndum sé friðsamleg og þingræðisleg leið
til valdatöku alþýðunnar hugsanleg og í sumum
löndum mjög líkleg. Kommúnistaflokkar Vestur-
evrópu hafa lagt á þetta mikla áherslu. Þessi stefna
var samþykkt é XX. þ'ngi Kommúnistaflokks Sovét-
rikjanna og aftur I yfirlýsingu kommúnistaflokka
sósíalísku landanna árið 1957, og er rétt að minn-
ast þess, að Kommúnistaflokkur Kína átti líka hlut
að þeirri samþykkt og réði talsvert miklu um orða-
lag hennar.
Þá er spurning'n: Hvað hefur breytst? Það sem
á árunum milli styrjaldanna var talið harla fráleitt,
er nú tekið upp sem stefnumið kommúnistaflokka I
Evrópu og víðar. Voru fullgild rök og fullgildar
forsendur fyrir þessari ályktun?
Rök'n fyrir þessari ályktun eru fyrst og fremst
þær breytingar á styrkleikahlutföllum stéttanna og
samfylking sósíalískra hreyfinga og annarra and-
imperíalískra afla, sem ég hef reynt að gera nokkra
grein fyrir hér á undan. En fleiri stoðum var rennt
undir hana. Er þá fyrst að nefna, að gert var ráð
fyrir mikilli framþróun og stórbættum lífskjörum I
sósíalísku löndunum meðan enn mundi síga á ó-
gæfuhlið í auðvaldslöndunum. Þetta mundi hafa
mikið aðdráttarafl fyrir alþýðuna í löndum kapítal-
ismans. Þá var á það bent, að í mörgum auðvalds-
löndum séu miklar horfur á því, að unnt verði að
sameina me rihluta þjóðanna I baráttu gegn hinum
drottnandi einokunaröflum auðvaldsins á lýðræðis-
grundvelli.
Þetta var mikil bjartsýni. Og sumt af því hefur
49