Morgunblaðið - 07.02.2006, Blaðsíða 16

16 ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
HVERS vegna hefur orðið svo mikið uppþot
vegna birtingar dagblaða á myndum af Múham-
eð, spámanni múslíma? Menn eru ekki á eitt
sáttir um svarið og reyndar að verða ljóst að
margt í senn hefur ýtt undir deilurnar. En þótt
nokkrir tugir þúsunda taki þátt í mótmælum og
nokkur hundruð manna sameinist um að brenna
sendiráð og hóti morðum er ekki rétt fullyrða að
þorri 1.300 milljóna múslíma í heiminum sé sátt-
ur við það hve mikil heift er hlaupin í sum trú-
systkin þeirra. Vandinn er að mest ber á þeim
sem grípa til ofbeldis, hinir láta lítið fara fyrir
sér. Þeir vita líka að sums staðar er lífs-
hættulegt að andmæla ofstækinu.
Stundum stafar reiðin af misskilningi eða
mistökum. Jyllands-Posten, sem birti hinar al-
ræmdu teikningar í september í fyrra, segir að
Margrét Danadrottning sé orðin skotspónn
harmþrunginna múslíma, þannig hafi þátttak-
endur í mótmælum í Damaskus borið myndir af
henni í líki belju. Orsökin mun vera að í nýrri
ævisögu Margrétar er haft eftir henni að brýnt
sé að Danir verði virkari í samræðum við tals-
menn íslams (d. at vi giver islam et modspil).
Sumt af því sem íslamskir heittrúarmenn boði
sé þó þess eðlis að ekki eigi að sýna því umburð-
arlyndi, hún nefnir andúð þeirra á lýðræði.
Ummælin birtust í breska blaðinu The Daily
Telegraph í fyrra en ranglega var haft eftir
Margréti að sýna yrði íslam „andstöðu“ (e. op-
position), að sögn Jyllands-Posten. Arabíska
dagblaðið Al-Hayat vitnaði í breska blaðið og
síðan hefur ranga þýðingin birst víða í araba-
ríkjum. Segja þarlendir fréttaskýrendur að ekki
sé skrítið að Danir hati íslam þegar drottningin
taki ofangreinda afstöðu.
Aðrir benda á að myndirnar hafi verið not-
aðar sem átylla af hálfu ýmissa aðila sem fiski
nú í gruggugu vatni. Einræðisstjórnir og harð-
stjórar eru fremur regla en undantekning í
arabaríkjum og þar eru menn þjálfaðir í að mis-
nota sér trúna í þágu eigin hagsmuna. Og harð-
línumenn í Íran nota teikningarnar sem sönnun
þess að vestrænar þjóðir fyrirlíti íslam og alla
múslíma. Deilurnar um kjarnorkuvopnatilraun-
ir Írana hverfa í skuggann af teikningunum en
einnig vonast ráðamenn í Teheran til þess að
múslímar styðji nú í auknum mæli Íran sem
sætir þrýstingi af hálfu Vesturveldanna vegna
vopnadeilunnar.
Mótmæli með heimild stjórnar Assads
Sýrlensk stjórnvöld hafa um hríð átt í vök að
verjast á alþjóðavettvangi en Bashar Assad for-
seti er úr minnihlutahópi alavíta sem margir
múslímar líta tortryggnisaugum og telja vera
trúleysingja. Lögreglumenn gerðu ekkert til að
hindra árásir á sendiráð Dana og fleiri þjóða í
Damaskus og segja stjórnmálaskýrendur að
enginn vafi leiki á því að þeir hafi fengið skipun
um að grípa ekki inn. Er líklegt að Assad hafi
viljað koma sér í mjúkinn hjá heittrúarmönnum
og gefa í skyn að hann sé dyggur vörður íslams.
Mótmælendurnir, sem gengu hvað harðast
fram á Gaza gegn Dönum og öðrum Evr-
ópuþjóðum, voru úr röðum Fatah-hreyfing-
arinnar sem missti óvænt völdin í hendur
keppinautanna í Hamas í kosningunum nýver-
ið. Fatah-menn eru enn fullir örvæntingar
vegna úrslitanna og eru sagðir hafa notað tæki-
færið til að safna liði og sanna að þeir gætu látið
til sína taka. Teikningarnar hafi verið kærkom-
in átylla.
Líbanar eru sem fyrr margir sannfærðir um
að Sýrlendingar, sem réðu þar lögum og lofum
áratugum saman með aðstoð hernámsliðs, séu
enn að reyna að efna til ófriðar og hafi ýtt undir
óeirðirnar gegn Dönum í Beirút. Sé það ætlun
Assads að etja saman múslímum og kristnum,
sem eru um þriðjungur Líbana, í von um að aft-
ur hefjist borgarastyrjöld og Sýrlendingar geti
á ný sent her til landsins.
„Það var eins og þeim [óeirðunum í Damask-
us] væri ætlað að vera kennslustund fyrir suma
Líbana og þeim sagt að feta í fótsporin,“ sagði
forsætisráðherra Líbanons, súnní-múslíminn
Fuad Saniora.
Undirróður egypskra ráðamanna
Athyglisvert er að velta fyrir sér hlut
egypskra ráðamanna sem hafa setið undir
ámæli vestrænna ríkja fyrir að koma ekki á
raunverulegu lýðræði. Breski fréttamaðurinn
John Simpson hjá BBC bendir á að það hafi
fyrst og fremst verið hinn prúðmannlegi utan-
ríkisráðherra Egyptalands, Ahmed Abu Gheit,
sem hafi ýtt undir deilurnar, ekki Osama bin
Laden og hans menn. Teikningarnar birtust í
danska blaðinu í lok september. „Þegar í nóv-
ember var hann [Gheit] farinn að mótmæla
vegna teikninganna og kalla þær móðganir,“
segir Simpson. Hann segir að Gheit hafi minnt á
teikningarnar á ýmsum alþjóðlegum fundum og
að lokum hafi almenningur í löndum múslíma
farið að veita málinu athygli.
Sumum Egyptum líst þó ekki á blikuna. Rit-
stjóri Soutelomma, óháðs blaðs í Kaíró, for-
dæmdi þá sem hafa hafnað öllum afsök-
unarbeiðnum Dana. „Hvers vegna viljum við
meira af þessu? Viljum við að Danir verði músl-
ímar? Viljið þið leggja Danmörku undir ykkur
eða viljið þið að hermdarverkamenn ráðist á
saklaust fólk og drepi það?“ spurði blaðið.
Fiskað í gruggugu vatni
Menn deila enn um ástæðurnar fyrir því að teikningarnar af
Múhameð spámanni hafa valdið svo mikilli ókyrrð. Kristján
Jónsson kynnti sér skrif fjölmiðla og stjórnmálaskýrenda.
AP
Margrét Þórhildur Danadrottning. Hún er nú
í sumum múslímalöndum talin vera óvinur ísl-
ams. Ástæðan er að sögn Jyllands-Posten þýð-
ingarvilla í bresku dagblaði.
kjon@mbl.is
’Og harðlínumenn í Íran notateikningarnar sem sönnun
þess að vestrænar þjóðir fyr-
irlíti íslam og alla múslíma.‘
OFT ER bent á að í lögum og
hefðum íslams sé bannað að
gera myndir af Múhameð á
þeirri forsendu að hann hafi
aðeins verið maður eins og
aðrir menn en ekki Guð. Guð
sé einn og aðeins einn.
Markmiðið með mynda-
banninu er af sama toga og í
borðorðunum en þar segir
Guð Ísraelsmönnum að þeir
skuli „engar líkneskjur gjöra
þér né nokkrar myndir eftir
því, sem er á himnum uppi,
eður því, sem er á jörðu niðri,
eður því sem er í vötnunum
undir jörðinni“. Hættan er
talin sú að menn fari þá að til-
biðja skurðgoð en ekki hinn
eina, sanna Guð. Kirkjunnar
menn ákváðu á fyrstu öldum
kristninnar að ákvæðið ætti
ekki við um Krist þar sem
Guð hefði í honum birst sem
maður, „orðið varð hold“.
Engar myndir eru af fólki í
moskum múslíma og heldur
ekki í sýnagógum (bæna-
húsum gyðinga). En bannið
við að gera myndir af Mú-
hameð hefur ekki alltaf verið
virt til fullnustu í löndum ísl-
ams eða menn hafa farið í
kringum það. Til er fjöldi
handrita frá miðöldum, eink-
um frá Íran og Tyrklandi, þar
sem Múhameð er sýndur. En
algengast mun þó vera að
sýna hann án andlits, í stað
þess er hvít eyða. Sjítar, sem
eru um 10% allra múslíma,
flestir í Íran, hika ekki við að
veifa myndum af sínum helg-
ustu mönnum að Múhameð
frátöldum.
Af þessu virðist ljóst að það
sem mest hefur sært marga
getur varla verið myndbirt-
ingin sem slík heldur hitt að
sumar af myndunum í Jyl-
lands-Posten voru beinlínis
skopmyndir eða ýttu undir þá
skoðun að múslímar væru upp
til hópa hryðjuverkamenn.
Engar
myndir
en …
AÐ minnsta kosti fimm manns biðu í
gær bana í Afganistan í mótmælum
sem tengdust birtingu dagblaða á
Vesturlöndum á skopmyndum af Mú-
hameð spámanni. Fjórtán ára dreng-
ur dó ennfremur í átökum í Sómalíu,
er tengdust birtingu myndanna, og
einn beið bana í Líbanon á sunnudag
er hann stökk út um glugga á brenn-
andi húsi.
Óánægja í múslímalöndum vegna
skopmyndanna virðist magnast með
degi hverjum og var bensínsprengj-
um m.a. varpað að danska sendi-
ráðinu í Teheran í Íran í gær og mót-
mæli voru mun víðar; í Indlandi,
Taílandi, Indónesíu og á Gaza-svæð-
inu í Palestínu.
Mótmæli voru víða í Afganistan og
kom til átaka á nokkrum stöðum, m.a.
við Bagram-herstöðina sem Banda-
ríkjamenn reka, hún er um klukku-
stundarakstur frá Kabúl. Þar biðu
tveir bana og þrettán særðust þegar
nokkrir mótmælendur skiptust á
skotum við lögregluna, en alls tóku
um fimm þúsund manns þátt í mót-
mælunum að sögn AFP.
Breska útvarpið, BBC, hafði síðan
eftir Hamraz Ningarhari, héraðs-
stjóra í Laghman, að þrír hefðu dáið í
mótmælum þar. Hrópuðu mótmæl-
endurnir „niður með Danmörku“ og
„niður með Frakkland“ og kröfðust
þess að allir franskir og danskir
stjórnarerindrekar, sem og hermenn,
sem nú þjóna með sveitum Atlants-
hafsbandalagsins í Afganistan, færu
þegar frá landinu.
Um helgina gerðu mótmælendur
árás á sendiráð Danmerkur í Sýr-
landi og Líbanon en það var, sem
kunnugt er, danska blaðið Jyllands-
Posten sem fyrst birti skopmyndirn-
ar af spámanninum. Eru dauðsföllin í
gær hins vegar þau fyrstu frá því að
spenna fór að magnast vegna mynd-
birtinganna.
Dagblöð víða í Evrópu hafa end-
urbirt skopteikningarnar í nafni tján-
ingarfrelsis. Engu að síður hafa mót-
mælendur fyrst og fremst beint
mótmælum sínum gegn Dönum og
Norðmönnum, en norska blaðið Mag-
azinet birti myndirnar næst á eftir
JyllandsPosten. Danska blaðið hefur
m.a. varið sig með því að segja að ekki
sé sanngjarnt að gera íslam hærra
undir höfði en öðrum trúarbrögðum,
múslímar verði að taka því eins og
aðrir að skopteiknurum sé ekkert
heilagt. En teiknarinn Christoffer
Zieler hefur að sögn Dagbladet í Nor-
egi skýrt frá því að hann hafi árið
2003 sent Jyllands-Posten nokkrar
teikningar þar sem gert er gys að
Jesú Kristi og upprisunni. Blaðið hafi
hafnað teikningunum.
„Ég tel ekki að lesendur Jyllands-
Posten muni ekki skemmta sér yfir
teikningunum,“ skrifaði þáverandi
ritstjóri sunnudagsútgáfu blaðsins,
Jens Kaiser, í tölvupóstsvari til Ziel-
ers. „Reyndar held ég að þær myndu
valda miklum hávaða. Þess vegna vil
ég ekki nota þær.“
Dönsk stjórnvöld vara fólk við
ferðalögum til múslímalanda
Einn maður dó í mótmælum í Sóm-
alíu, sem fyrr segir, og einn í Líb-
anon. Tilkynnti Hassan Sabeh, innan-
ríkisráðherra Líbanons, afsögn sína
eftir að hafa sætt gagnrýni vegna of-
beldisins í Beirút í fyrradag.
Hundruð manna mótmæltu við
danska sendiráðið í Jakarta í Indóne-
síu og fór fólkið fram á afsökunar-
beiðni danskra yfirvalda. Masoud
Mir-Kazemi, viðskiptaráðherra Ír-
ans, tilkynnti að öllum viðskiptum við
Danmörku væri hætt vegna birtinga
skopmyndanna.
Dönsk stjórnvöld birtu í gær lista
yfir fjórtán múslímaríki, sem þau
mælast til að danskir ríkisborgarar
heimsæki ekki við núverandi aðstæð-
ur, og þá hafa flugfélögin SAS og
Sterling bæði hætt við flug til
Egyptalands.
Sterling, sem er í eigu FL Group,
sagði að hætt yrði við allt flug á milli
Kaupmannahafnar og Kaíró eftir 11.
febrúar um óákveðinn tíma.
Skrifstofur franska dagblaðsins
France Soir voru rýmdar eftir að
sprengjuhótun barst þeim, að sögn
eins blaðamanns þess. France Soir
birti í síðustu viku skopmyndirnar 12
af Múhameð, fyrst blaða utan Dan-
merkur og Noregs. Ritstjóri pólsks
dagblaðs baðst í gær afsökunar á því
að hafa birt teikningarnar.
Fimm biðu bana í
mótmælum í Afganistan
Reuters
Palestínumaður, með grímu fyrir andlitinu, heldur á logandi, dönskum fána við Fæðingarkirkjuna í Betlehem í gær.
Enn mikil reiði í
múslímalöndum
vegna skopmynda
af Múhameð
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is