Morgunblaðið - 07.02.2006, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í BLAÐINU föstudaginn 27. jan-
úar og svo aftur í Fréttablaðinu 30.
janúar er fjallað um rannsókn um
geðheilbrigðismál, sem unnin var af
dr. Páli Biering í sam-
vinnu við Geðhjálp og
Rauða krossinn.
Þar kemur fram að
það sé víða skortur, og
kemur mér það svo
sem ekkert á óvart, að
það sé skortur á eft-
irfylgni og bara skort-
ur á ýmsum sviðum í
geðheilbrigðisþjónust-
unni.
Því að svona rann-
sókn, eða „Gæðaeft-
irlitskönnun“ eins og
það var kallað, var
framkvæmd og unnin
af meðlimum Hugarafls sumarið
2004. Þá, eins og nú, kom fram að
það er margt sem má betur gera í
sambandi við geðheilbrigðisþjón-
ustuna á Íslandi og þar kom líka
fram að það er margt gott sem er
verið að gera nú þegar.
Á þessum jákvæðu punktum, og
neikvæðum, sem komu út í gæðaeft-
irlitskönnun Hugarafls, er þegar
byrjað að byggja og nota til að bæta
þjónustuna enn frekar og þetta veit
Sveinn Magnússon framkvæmda-
stjóri Geðhjálpar.
Mér finnst það skammarlegt þeg-
ar fólk, sem veit hvað er að gerast í
þessum málum, kemur fram í fjöl-
miðlum, volandi og vælandi um allt
sem neikvætt er, „það vantar þetta,
það vantar hitt,“ án þess að benda
nokkuð á það jákvæða sem er þegar
verið að gera.
Vissulega er skortur á eftirfylgni í
geðheilbrigðiþjónustunni en víða er
eftirfylgni til staðar og ég bendi t.d. á
verkefnið „Geðheilsa–Eftirfylgd/
Iðjuþjálfun“ sem Auður Axelsdóttir,
iðjuþjálfi, fer fyrir í Bolholti 4. Þetta
verkefni er nú að hefja sitt þriðja
starfsár, það hófst sem tilraunar-
verkefni til tveggja ára en er nú búið
að festa sig í sessi þriðja árið sökum
góðs árangurs og eftirspurnar.
Þarna hefur m.a. verið lögð áhersla á
að þróa þjónustuna í takt við þarfir
notenda og aðstandenda þeirra.
Ég veit líka um marga aðila sem
sinna eftirfylgni af einhverju tagi og
margt starfsfólk í geðheilbrigð-
isþjónustunni sem tekur tillit til
skoðana sjúklinga og aðstandenda
þeirra og gefur þeim
svigrúm til að tjá til-
finningar sínar.
Á þessari þjónustu,
sem og fleiri jákvæðum
punktum, ætla ég í
samvinnu við fagaðila,
notendur og aðstand-
endur þeirra, að byggja
á til að bæta þjón-
ustuna enn frekar.
Auðvitað hef ég nei-
kvæðu punktana til
hliðsjónar til að sjá
hvað betur má fara, en
ég ætla þó ekkert að
vera að auglýsa þá fyrr
en ég veit hvernig ég get lagfært þá.
Þar sem ég fór seint að láta að mér
kveða í því sem betur má fara í geð-
heilbrigðisþjónustunni, þá langar
mig til að forvitnast um það sem á
undan er gengið.
Ég rakst á blaðagrein um lands-
söfnun sem Geðhjálp efndi til laug-
ardaginn 2. mars 2002. Þar segir
m.a. að verja eigi söfnunarfénu til
nýrra meðferðarúrræða og upp-
byggingar starfa fyrir fólk með geð-
raskanir. Forráðamenn Geðhjálpar
sögðu að þeir myndu vel sætta sig
við 70 til 80 milljónir króna úr söfn-
uninni til að hrinda þeim verkefnum
af stað sem talin eru brýnust. Með
söfnuninni var ætlunin að ganga til
samstarfs við þá aðila sem hafa boðið
upp á úrræði fyrir geðsjúka. Sig-
ursteinn Másson sagði á fundi með
fréttamönnum að ekki stæði til að
nota söfnunarféð í steinsteypu held-
ur að styrkja þau úrræði sem væru
fyrir hendi, m.a. á Reykjalundi og
endurvekja starfsemi Bergiðjunnar.
Stefnt væri að því að fá einstaklinga
með persónulega reynslu til að að-
stoða við eftirmeðferðir, líkt og gert
væri í áfengismeðferð. Hann sagði
einnig að Geðhjálp lofaði því að af-
rakstur söfnunarinnar yrði gerður
sýnilegur alla leið.
Sveinn Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Geðhjálpar, sagði að
áhersla yrði einnig lögð á að skapa
störf við hæfi geðsjúkra þannig að
um leið yrði nauðsyn á virkni og hlut-
verki einstaklingsins höfð að leið-
arljósi.
Nú veit ég að það safnaðist alla-
vega 17,1 milljón og mig langar til að
vita „hvernig hefur gengið að styrkja
þau úrræði sem voru fyrir, að fá ein-
staklinga með persónulega reynslu
til að aðstoða við eftirmeðferðir og að
skapa störf við hæfi geðsjúkra“?
Að lokum langar mig til að segja
frá því að fyrir um 17 árum greindist
ég með geðhvarfasýki, eða bara geð-
hvörf eins og það kallast í dag. Þegar
ég greindist með þennan sjúkdóm
hélt ég, í alvöru talað, að ég væri sá
eini sem væri svona veikur og að ég
væri í algjörum minnihluta.
Fljótlega komst ég þó að því ég
var í miklum meirihluta því að meiri-
hluti þjóðarinnar á víst bara við ein-
hvern krankleika að stríða.
En eftir því sem segir í „Frétta-
blaðinu“ mánudaginn. 30. janúar þá
er ég bara í minnihluta, því að ég er
jú í sambúð og það sem meira er, ég
er í sambúð með geðsjúkri mann-
eskju.
Ég er kannski það „lítill“ að aðilar
sem gera svona rannsóknir á geðbat-
teríinu hafa ekki einu sinni fyrir því
að spyrja mig hvað mér finnst um
þjónustuna.
Nei, væntanlega er ég bara einn af
fjölmörgum geðsjúkum ein-
staklingum í þjóðfélaginu sem spjara
sig þokkalega og líta björtum augum
á bæði jákvæðar og neikvæðar stað-
reyndir um þjónustuna. Því að ég,
eins og þessir fjölmörgu, ætla mér að
læra af því sem aflaga fer og ég ætla
mér að gera betur.
Horfum á það sem vel er gert og
tökum á því sem betur má fara
Bergþór Grétar Böðvarsson
fjallar um geðheilbrigðis-
þjónustu ’Vissulega er skortur áeftirfylgni í geðheilbrigð-
isþjónustunni en víða er
eftirfylgni til staðar…‘
Bergþór Grétar
Böðvarsson
Höfundur er fjölskyldumaður og
nemandi á 3. önn í Hringsjá, starfs-
þjálfun fatlaðra.
AÐ undanförnu hafa risið úfar
milli almennings í íslömskum ríkj-
um og blaðamanna á Vesturlöndum,
einkanlega á Norðurlöndum.
Ástæðan er birting
skopmynda af Mú-
hameð spámanni, sem
smána trúarvitund
áhangenda íslams.
Viðbrögð þeirra hafa
falist í mótmælum og
kröfum um að danskar
og norskar vörur verði
sniðgengnar. Öfga-
menn hafa einnig nýtt
sér þessa reiði og
veist að Norðmönnum
og Dönum, einkum
eftir að norrænir
blaðamenn svöruðu
mótmælunum með því að end-
urbirta hinar móðgandi myndir. Nú
síðast hefur jafnvel orðið vart
morðhótana í garð Dana og Norð-
manna.
Öll erum við væntanlega sam-
mála um að fordæma morðhótanir
eða aðrar hótanir í garð þeirra sem
birtu myndirnar eða í garð sam-
landa þeirra. Við erum líka vænt-
anlega öll sammála um að standa
gegn kröfum um ritskoðun og verja
rétt fjölmiðla til að birta hvað sem
þeim þóknast. Það sem mesta at-
hygli vekur í þessu sambandi er
hins vegar að fjölmiðlamenn á Vest-
urlöndum virðast ekki greina á milli
ritskoðunar og mótmæla og túlka
viðbrögð almennings í hinum ísl-
amska heimi sem árás á málfrelsi
vestrænna fjölmiðlamanna.
Hér hefur eitthvað skolast til. Við
höfum öll víðtækt frelsi til orða og
athafna, en það frelsi er ekki án
ábyrgðar. Við getum öll ullað fram-
an í fólk, híað á minni
máttar og móðgað fólk
með margvíslegum
öðrum hætti, án þess
að ganga svo langt að
gerast brotleg við lög.
Við getum líka hæðst
að hópi fólks vegna
trúarbragða – líkt og
hinir dönsku skop-
teiknarar – en þurfum
þá að sæta ábyrgð
samkvæmt almennum
hegningarlögum. Við
getum hins vegar ekki
ætlast til þess að þeir
sem verða fyrir dónaskap okkar
taki honum þegjandi og þakklátir, í
nafni málfrelsis okkar og virðingar
fyrir grundvallargildum Vest-
urlanda. Af hverju má almenningur
í hinum íslamska heimi ekki mót-
mæla móðgunum, sem sannarlega
fela í sér að trúarbrögð þeirra eru
tengd við óhæfuverk og morð á sak-
lausu fólki? Hvers vegna er mál-
frelsi þeirra einskis virði? Að hverj-
um á almenningur í þessum löndum
að beina mótmælum sínum, ef ekki
að þjóðartáknum þeirra landa sem
búa við blaðamennsku af þessum
toga? Fáránleiki málsins verður
enn ljósari þegar við horfum til ný-
legrar hliðstæðu hér á landi. Nú ný-
verið gekk dagblaðið DV loks fram
af þorra fólks í framsetningu frétta
sinna og uppskar almenna reiði.
Viðbrögð þáverandi ritstjóra ein-
kenndust reyndar af sömu smá-
mennskunni og forherðingunni og
nú einkennir viðbrögð ritstjóra
dönsku blaðanna. En dettur ein-
hverjum heilvita manni í hug að
þær þúsundir Íslendinga sem sner-
ust gegn sóðaskap og siðferð-
isbresti DV hafi verið að leggja til
atlögu við málfrelsi ritstjóranna?
Grundvallargildi Vesturlanda fela
í sér frelsi með ábyrgð, en ekki
heimild til að smána aðra án
ábyrgðar. Það er þyngra en tárum
taki ef siðferðisvitund hinna skoð-
anamyndandi afla í vestrænum
samfélögum er orðin svo menguð af
tómhyggju og sérgæsku að menn
sjá ekki muninn á málfrelsi og
dónaskap. Það skyldi þó aldrei vera
að siðferðisvitund brottrekinna rit-
stjóra DV sé útbreiddari en flestir
vildu vera láta?
Mannasiðir eða málfrelsi?
Árni Páll Árnason fjallar um
viðbrögð við birtingu skop-
mynda af Múhameð spámanni ’Við getum hins vegarekki ætlast til þess að
þeir sem verða fyrir
dónaskap okkar taki hon-
um þegjandi og þakk-
látir …‘
Höfundur er lögfræðingur.
Árni Páll Árnason
ÞINGMENN VG
hafa gengið fram fyrir
skjöldu á Alþingi síð-
ustu daga og reynt að
hindra áform rík-
isstjórnarinnar um að
liðka fyrir nauðsyn-
legum rannsóknum á
orkuauðlindum lands-
ins, með því að halda
uppi málþófi í um-
ræðum um frumvarpi
til laga rannsóknir og
nýtingu á auðlindum í
jörðu. Við framsókn-
armenn höfum haft að
leiðarljósi skynsamlega
nýtingu á þessari auð-
lind okkar Íslendinga
með það að markmiði að
efla atvinnulífið, ekki
síst í hinum dreifðu
byggðum.
Villigötur Vinstri
grænna
Ef stjórnvöld vilja á
annað borð nýta orku-
auðlindir landsins er
nauðsynlegt að ýtarleg-
ar rannsóknir hafi farið
fram til þess að hægt sé
að leggja mat á hvað sé
skynsamlegt í þeim efn-
um og hvað ekki. Frum-
varp iðnaðarráðherra
um rannsóknir og nýt-
ingu á auðlindum í jörðu
er einmitt gott verkfæri til slíks mats.
Þingmenn VG eru á móti slíkum
rannsóknum, eins og fram hefur
komið í máli þeirra á Alþingi, og al-
gjörlega á móti áframhaldandi upp-
byggingu orkufreks iðnaðar hér á
landi.
Framsóknarmenn hafa lagt mikla
áherslu á uppbyggingu stóriðju á
Norðurlandi í framtíðinni. Vinstri
grænir eru á móti slíkri atvinnu-
uppbyggingu. Óumdeilt er að slík
uppbygging hefur haft
gríðarlega jákvæð áhrif
á hagvöxt, kaupmátt-
araukningu og sterka
stöðu þjóðarbúsins á
síðustu árum. Hagfræð-
ingar hafa staðfest það
mörgum sinnum. Þá eru
ótalin framfaraskeið
þeirra samfélaga þar
sem framkvæmdirnar
eru í gangi og nærtækt
er að nefna Miðaust-
urland í því samhengi.
Við viljum halda áfram á
þessari braut framfara.
Þó er mikilægt í því
samhengi að varðveita
stöðugleikann og ekki
verður teflt á tvær
hættur í því samhengi.
Öfgar VG
Línurnar eru skýr-
ar. VG hefur verið á
móti markaðsvæðingu
ríkisfyrirtækja, sem
hafa skilað þjóð-
arbúinu gríðarlegum
fjármunum á und-
anförnum árum og eru
jafnframt á móti upp-
byggingu orkufreks
iðnaðar. Afturhalds-
samur og öfgafullur
stjórnmálaflokkur sem
er á móti skattalækk-
unum, atvinnu-
uppbyggingu og framförum í ís-
lensku efnahagslífi á ekki erindi í
íslensk stjórnmál. Nær öllum fram-
förum sem ríkisstjórnin hefur leitt á
síðustu árum hafa Vinstri grænir ver-
ið andsnúnir, það er óumdeilt.
Skýrar línur
Birkir J. Jónsson
fjallar um stjórnmál
Birkir Jón Jónsson
’Afturhalds-samur og öfga-
fullur stjórn-
málaflokkur sem
er á móti skatta-
lækkunum, at-
vinnuuppbygg-
ingu og
framförum í ís-
lensku efnahags-
lífi á ekki erindi í
íslensk stjórn-
mál. ‘
Höfundur er formaður
iðnaðarnefndar Alþingis.
Á ÍSLANDI hefur ríkt gott sam-
komulag um mikilvægi menntunar.
Við höfum viljað að börnin okkar
nytu góðrar og gagn-
legrar menntunar og
að loknu almennu
námi ættu allir þess
kost að læra það sem
hugur og geta standa
til. Árum í skyldunámi
hefur fjölgað og nú
þykir stúdentspróf
sjálfsagður liður í al-
mennri menntun en
ekki eingöngu að-
göngumiði að há-
skólanámi fyrir fáa út-
valda, eins og áður var.
En nú virðist yf-
irvöldum menntamála
þykja nóg komið. Nú á
að grípa í taumana og
draga úr almennri
menntun með því að
skerða nám til stúd-
entsprófs og fækka
menntaskólaárunum
úr fjórum í þrjú. Því er
haldið fram að sparn-
aður sé alls ekki
ástæða skerðing-
arinnar. En hver er þá ástæðan?
Helst hefur verið nefnt að okkar
unglingar séu að jafnaði ári eldri
þegar þeir ljúka stúdentsprófi en
unglingar í löndunum í kringum okk-
ur. Það er að vísu rétt í mörgum til-
fellum en þar með er ekki öll sagan
sögð. Það gleymist nefnilega að láta
þess getið að það ár vinna íslensk
ungmenni upp í framhaldsnámi sínu.
Íslenskir verkfræðingar, læknar,
viðskiptafræðingar og yfirleitt þeir
sem ljúka sérnámi eftir stúdentspróf
eru ekki ári eldri en þeir sem ljúka
sama námi í svokölluðum sam-
anburðarlöndum okkar. Ástæður
þess geta vitaskuld verið margar og
flóknar, en góð grunnmenntun er
vafalaust ein þeirra.
Menntun hefur alltaf verið mik-
ilvæg og velmegun
þjóðar helst gjarnan í
hendur við mennt-
unarstig hennar. Senni-
lega hefur þó almenn
menntun aldrei verið
mikilvægari en einmitt
nú á tímum hnattvæð-
ingar. Um það eru flest-
ir sammála. Og smáþjóð
eins og við Íslendingar
hefur alls ekki efni á
öðru en að veita börn-
um sínum bestu hugs-
anlegu menntun.
Auðvitað þarf stöð-
ugt að endurskoða
menntakerfið, jafnt
framhaldsskólann sem
aðra hluta þess. Ég
held því ekki fram að
íslenski framhalds-
skólinn sé fullkominn.
Fjarri því. En hann
batnar örugglega ekki
með því að draga úr
náminu sem þar fer
fram.
Ég trúi því ekki að mennta-
málaráðherra þyki íslenskir stúd-
entar of mikið menntaðir. Þvert á
móti hljóta allir að fagna því að ís-
lenskir stúdentar séu síst eftirbátar
stúdenta annarra þjóða. Og mér
þykir það dapurlegt ef eftirminnileg-
asta framlag menntamálaráðherra
til menntunar í landinu verður að
minnka almenna menntun og lækka
menntunarstig þjóðarinnar.
Verjum almenna
menntun
Ragnhildur Richter
fjallar um menntun
Ragnhildur Richter
’Menntun hefuralltaf verið mik-
ilvæg og velmeg-
un þjóðar helst
gjarnan í hendur
við menntunar-
stig hennar. ‘
Höfundur er íslenskufræðingur
og kennari í MH.