Morgunblaðið - 10.02.2006, Side 26

HJÓNABANDIÐ hefur marga
kosti í för með sér ef marka má
upplýsingar á vef bandarísku
sjúkrastofnunarinnar Mayo clinic
www.mayoclinic.com. Meðal
þeirra eru minni líkur á sjúkdóm-
um, lengra líf og meiri vellíðan.
Ástæðurnar eru m.a. fjárhags-
legur stöðugleiki og sterkt stuðn-
ingsnet.
Tölfræðin sýnir að fólk sem er
hamingjusamlega gift lifir lengur
en einhleypir jafnaldrar. Hjarta-
sjúkdómar og krabbamein er
einnig sjaldgæfara hjá giftu fólki.
Rannsókn frá Harvard-
háskólanum leiddi í ljós að giftar
konur eiga 20% síður á hættu en
einhleypar að deyja úr hjartasjúk-
dómum, sjálfsmorði eða lifr-
arsjúkdómum. Giftir karlar fá enn
meira út úr hjónabandinu og eiga
tvisvar til þrisvar sinnum síður á
hættu að látast af áðurnefndum
orsökum.
Minni streita
Áhrif streitu á heilsuna eru vel
þekkt og áhrif hjónabandsins á
heilsuna eru m.a. talin þau að
hjónin höndla streitu sem lið bet-
ur að jafnaði en einhleypir. Dag-
leg verkefni deilast á tvo en þeg-
ar maður þarf einn að sjá um allt
veldur það streitu.
Ýmsir þættir hjónabandsins eru
streitulækkandi eins og að tveir
afla meiri tekna en einn og stuðn-
ingsnetið er stærra hjá tveimur
en einum. Ennfremur hafa rann-
sóknir sýnt að lífsstíll gifts fólks
er heilbrigðari og er talið að það
sé vegna sameiginlegrar ábyrgð-
ar og ábyrgðar gagnvart mak-
anum. Reykingamenn í hópi gifts
fólks eru t.d. mun færri en í hópi
einhleypra.
Jákvæð áhrif hjónabandsins eru
ekki algild og eiga t.d. ekki við ef
hjónabandið er óheilbrigt eða
hjónin óhamingjusöm. Þá geta
þau átt við þunglyndi að stríða
eða mikla streitu.
 HJÓNABAND
Hamingjusamlega
gift fólk lifir lengur
Reuters
Þegar hjón ná að deila gleði og sorg og takast á við lífið saman virðist þeim einnig ganga betur að halda heilsu.
Daglegtlíf
febrúar
SJÚKLINGAR sem fara í aðgerðir
vegna ristil- og endaþarms-
krabbameins þurfa mikla hjúkrun
bæði líkamlega og tilfinningalega. Í
lokaorðum meistaraprófsritgerðar
sinnar segir hjúkrunarfræðing-
urinn Þórdís Katrín Þorsteinsdóttir
m.a. að hjúkrunarfræðingar ættu
að ganga fremstir í flokki við að
hlúa að tilfinningalegri líðan skjól-
stæðinga sinna og nýta sér góð
tengsl sem oft myndast við sjúk-
linga.
„Ef vel er gert eflist skjólstæð-
ingurinn til sjálfsþroska, starfs-
ánægja hjúkrunarfræðingsins
eykst, dvalartími styttist og minni
líkur verða á endurinnlögnum. Með
því er verðugum markmiðum náð,
bæði í hagfræðilegum og persónu-
legum skilningi, segir í ritgerðinni.
Ristilkrabbamein hefur verið tölu-
vert í umræðunni á Íslandi að und-
anförnu en árlega greinast um 115
manns með ristil- eða endaþarms-
krabbamein. Tilfinningaleg líðan
sjúklinga með þessi krabbamein
hefur ekki verið rannsökuð á Ís-
landi en hún vakti athygli Þórdísar.
Hún hefur sjálf reynslu af hjúkrun
sjúklinga á almennri skurðdeild og
lá því beint við að meistarapróf-
srannsóknin beindist í þá átt. Þór-
dís hefur síðustu þrjú árin verið bú-
sett í Svíþjóð og hefur einnig
reynslu af því að starfa sem hjúkr-
unarfræðingur þar í landi, samhliða
meistaranáminu við Háskóla Ís-
lands. Meistaraverkefni hennar var
rannsókn á tilfinningalegri líðan og
lífsgæðum sjúklinga með ristil- og
endaþarmskrabbamein, strax eftir
aðgerð og 6–8 vikum eftir aðgerð.
Ristil- og endaþarmskrabbameins-
sjúklingar vöktu athygli Þórdísar
þar sem um erfiðar aðgerðir er að
ræða, sjúklingarnir þurfa að liggja
á spítalanum í allt að tíu daga og
hafa mikla þörf fyrir umönnun.
Hún ákvað að taka fyrir þá sem
ekki fengu stóma [poki sem tengd-
ur er við meltingarfæri og tekur við
hægðum] þar sem þeir sjúklingar
fengu engan sérhæfðan stuðning.
Enginn aukastuðningur
„Tilfinningaleg líðan sjúklinga á
skurðdeild fær ekki mikla athygli.
Við erum alltaf að spyrja um verki,
hvort þeir séu búnir að borða, hvort
þeim sé óglatt og svo framvegis. Ég
uppgötvaði að þessir sjúklingar
fengu ekki aukastuðning eins og
t.d. sjúklingar með stóma eða kon-
ur með brjóstakrabbamein sem
hafa sérstök stuðningssamtök og
stuðningshópa sem bjóða upp á
heimsóknir inn á deild,“ segir Þór-
dís.
Erlendar rannsóknir benda til að
ristilkrabbameinssjúklingum líði oft
illa tilfinningalega þegar lengra er
komið í sjúkdómsferlinu, þ.e. í
lyfja- eða geislameðferð eða jafnvel
líknandi meðferð. „Ég hugsaði með
mér að við sem vinnum á skurð-
deild erum í svo miklu sambandi
við sjúklingana, við þurfum að
sinna mörgum líkamlegum þörfum,
en ættum við ekki að vita betur um
tilfinningalega líðan og höfum við
ekki tækifæri til að sinna því ef
þeim líður illa? Úrtakið varð að lok-
um nítján manns. Samkvæmt með-
altalinu virðist tilfinningaleg líðan
þessara sjúklinga jafnvel betri en
almennings þegar frá leið, þ.e.
meirihluti sjúklinganna mat tilfinn-
ingalega líðan sína nokkuð góða en
minnihluti fann fyrir kvíða eða
þunglyndi. Erfitt er að draga álykt-
anir af meðaltalsniðurstöðum þegar
úrtak er svo lítið og leggur Þórdís
því mikla áherslu á að hlusta á þá
sem leið illa. „Fólki leið almennt
miklu betur en ég bjóst við. Er-
lendar rannsóknir hafa sýnt að það
kemur upp viss vanlíðan en það er
á seinni stigum, þegar sjúkdóm-
urinn er lengra genginn. Kannski
er skýringin á góðri líðan í rann-
sókninni að svo stuttu eftir aðgerð
finni fólk til gleði yfir því að búið er
að skera burtu þetta vonda mein
sem það var að greinast með. Önn-
ur skýring getur verið sú að þegar
fólk greinist með svo erfiðan sjúk-
dóm, endurmeti það líf sitt og finni
fyrir ákveðinni jákvæðni og þakk-
læti.“
Kvíði og þunglyndi
Þórdís tekur undir að það sé að
vissu leyti staðfesting á því að
hjúkrunarfræðingar á skurðdeild
veiti tilfinningalegri líðan athygli.
„En það voru hins vegar nokkrir
einstaklingar í þessum hópi sem
ætti eiginlega að taka meira mark á
því þeim leið mjög illa. Fimm af
nítján höfðu einhver einkenni kvíða
og tveir einkenni þunglyndis. Í rit-
gerðinni tók ég sérstaklega fyrir
þrjá sjúklinga með mikil einkenni
kvíða og þunglyndis sem hefðu
þurft meiri stuðning og greiningu á
slæmri tilfinningalegri líðan.
Hjúkrunarfræðingar sinna vissu-
lega starfi sínu vel en við þurfum
að hafa augun opin fyrir þeim sem
líður illa. Í þessari rannsókn eru
það þeir sem búa einir eða búa við
skertan stuðning heima. Við þurf-
um að hafa greiningartækni og leið-
ir til að beina fólki á rétta braut, til
dæmis til félagsþjónustunnar, í
heimahjúkrun, til stuðningshópa
eða meðferðaraðila. Þórdís bendir
t.d. á að hægt sé að gera ráð fyrir
sérstökum stað og tíma í daglegu
starfi lækna og hjúkrunarfræðinga
til að veita hverjum og einum sjúk-
lingi upplýsingar og fræðslu.
Markviss hjúkrun fyrirbyggjandi
Þórdís hlaut ágætiseinkunn fyrir
ritgerðina en leiðbeinandi hennar
var Herdís Sveinsdóttir prófessor.
Þórdís kynnti niðurstöðurnar í fyr-
irlestri í Háskólanum í janúar og
mun einnig kynna þær starfsfólki
skurðdeildar LSH í febrúar. Að
lokum er gripið niður í ritgerð Þór-
dísar: „Sífellt styttri legutími á
sjúkrahúsum gerir það að verkum
að hjúkrun þarf að verða markviss-
ari til að besta mögulega heilbrigð-
isþjónusta sé veitt og líkur á mikilli
vanlíðan eða alvarlegum sálrænum
og líkamlegum fylgikvillum
minnki.“
 HEILSA | Tilfinningaleg líðan þeirra sem fá ristilkrabbamein
Kvíði meiri hjá þeim sem
hafa lítinn stuðning heima
Þórdís Katrín Þorsteinsdóttir segir að tilfinningaleg líðan sjúklinga á skurðdeild fái ekki mikla athygli.
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is