Morgunblaðið - 22.04.2006, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. APRÍL 2006 33
UMRÆÐAN
HEILBRIGÐ sál í hraustum lík-
ama er gamalt máltæki sem á svo
sannarlega við í dag. Heilsan er öllum
dýrmæt og hver og einn ber ábyrgð á
að rækta líkama sinn og sál. Málið er
samt að stundum þarf að skerða frelsi
einstaklingsins, ein-
staklingnum og þjóð-
inni til heilla. Í þeim til-
gangi höfum við
skólaskyldu, umferð-
arlög, viðurlög við
þjófnaði o.fl. Eins eru
lögð gjöld á áfengi og
tóbak, sem renna til
forvarnar- og meðferð-
arúrræða. Nú er mál að
við greinum þau heilsu-
farslegu vandamál sem
að samfélaginu steðja í
dag og með beins-
keittum aðgerðum vís-
um við svo til betri vegar. Fjölmargir
þættir ákvarða heilsufar þjóðar. Lífs-
stíll fólks hefur þar mest að segja og
má segja að lífsstílsbreytingar þjóð-
arinnar hin síðari ár hafi aldeilis ekki
reynst heilsunni heillavænlegar.
Samfélagið þarf að vera samtaka í
því að bæta aðstöðu og breyta við-
horfi þjóðarinnar. Öll sú vinna sem
hvetur til hollra lífshátta, hvort held-
ur hún er innt af hendi einstaklinga,
félagasamtaka, skóla, fyrirtækja eða
af heilbrigðiskerfinu skiptir máli.
Hvaða lausnir höfum við?
Hið opinbera þarf að draga úr að-
gengi að óhollum mat með „óholl-
ustugjöldum“ eða niðurgreiðslu á
hollum mat. Hér getur
vissulega reynst svolítið
mál að meta hvað telst
óhollt og hvað ekki, en
„come on“, ekkert bull!
Áróður á tóbaksvörum
hefur skilað árangri og
nú er komið að annars-
konar óhollustu. Áletr-
un eins og „majones
drepur“ utan á skyndi-
bitum og sósudollum
myndi skila sér. Auk
þess ættu á þessum
vörum að vera gjöld til
forvarna- og rannsókna
á lífsstílstengdum sjúkdómum.
Það er óviðunandi hversu slæmt
aðgengi börn og unglingar hafa að
hollum mat, á meðan þau geta vart
þverfótað fyrir skyndibitabúllum, auk
þess sem slíkar lausnir eru oft á tíð-
um margfalt ódýrari en þær sem
veita meiri hollustu og vellíðan. Að í
sjoppum íþróttahúsa sé jafnvel ekk-
ert annað að fá en sætindi, syk-
urdrykki og majoneslokur er oft
raunin, en slíkt ætti að sjálfsögðu að
vera lögreglumál. Við þurfum alvöru
lausnir. Fræðslu, áróður og heilbrigð-
isvænna umhverfi. Gera það fjár-
hagslega hagkvæmt að borða rétt,
hreyfa sig og stunda heilsusamlegt
líferni. Jafnvel mætti takmarka að-
gengi barna að djúpsteiktum, majo-
neslögðum skyndibitum við 18 ár,
nema þá hugsanlega í fylgd með full-
orðnum.
Örorkubætur ættu að vera meira
árangursmiðaðar, og eyrnamerktar
„betra lífsstílsprógrammi“ sjúklings-
ins, þar sem boðið er upp á þjálfun,
góða fræðslu og gott aðhald sem leiða
mun til árangurs á þann hátt að fleiri
öryrkjar skila sér aftur á vinnumark-
aðinn.
Þegar breytinga er þörf er stuðn-
ingur fjölskyldu og vina gríðarlega
mikilvægur og því er mikilvægt að í
þeim heilsuprógrömum sem boðið er
upp á, s.s. á Reykjalundi og á heilsu-
hælinu, sé jafnframt boðið upp á
fræðslu fyrir aðstandendur og eft-
irfylgni, þannig að þegar viðkomandi
kemur úr því „verndaða umhverfi“
sem svona stofnanir oft eru, að þá sé
hann í stakk búinn til að takast á við
hið hversdagslega líf, á sama tíma og
hann sinnir heilsu sinni. Meðferð-
arstofnanir eins og hér hafa verið
nefndar mega ekki vera of „þægileg-
ar“ fyrir sjúklinginn og þannig of
fjarri raunveruleikanum. Útvega ætti
sjúklingnum hæfileg verkefni, eins og
t.d. við þrif, matseld, matarinnkaup
o.s.frv. Þannig yrðu sjúklingarnir
meðvitaðri um hvernig hægt er að
tvinna saman heilsusamlegt líferni og
hefðbundna vinnu. Prógrammið yrði
þannig árangursríkara og ódýrara.
Grunnskólarnir verða að bjóða upp
á fleiri hreyfistundir fyrir nemendur
sína, jafnvel í samstarfi við íþrótta-
félögin, þar sem fram fer markviss
kennsla í ræktun heilsunnar. Skóla-
börnum skal gefinn kostur á stað-
góðum morgunverði, léttu millimáli
og hollum og góðum hádegisverði í
skólanum, þeim að kostnaðarlausu. Í
framhaldsskólunum þarf að virkja
nemendurna til heilsuræktar á þann
hátt sem þeir geta hugsað sér til
frambúðar. Bjóða þarf upp á fjöl-
breytta möguleika þar sem áhugi
nemenda er aukinn, hvers á sínum
forsendum. Í stað heimalesturs í öðr-
um fögum ættu nemendur í íþróttum
að skila 2–3 hreyfistundum á viku,
sem útfæra má á ýmsa vegu.
Fyrirtæki ættu að sjá hag sinn í að
semja við starfsfólk sitt á þann hátt
að því beri skylda til að stunda heilsu-
rækt 4 klukkustundir af sinni 40
stunda vinnuviku. Aukin afköst,
vinnugleði og færri veikindadagar
réttlæta slíkar aðgerðir. Jafnframt
ættu fyrirtæki að tryggja gott að-
gengi að hollum og góðum mat um
leið og sætinda- og snakksjálfsalar
yrðu fjarlægðir af vinnustöðum.
Þær hugmyndir sem hér hafa verið
nefndar myndu spara háar fjárhæðir
í heilbrigðiskerfinu, skila þjóðinni
heilbrigðari einstaklingum og fyr-
irtækjum meiri arði!
Nú líður að því að nefnd forsætis-
ráðherra um vanda sem tengist
óhollu mataræði og hreyfingarleysi
skili af sér tillögum. Ég vona að þar
sé tekið á málunum af festu. Jafn-
framt líður að kosningum til sveit-
arstjórna og hvet ég þá sem sækjast
eftir atkvæðum að láta sig þessi mál
varða.
Leggjumst á eitt um að gera ís-
lensku þjóðina að þeirri heilbrigðustu
og hamingjusömustu í heimi. Sættum
okkur ekki við neitt hálfkák. Veljum
alvöru leiðir og segjum offitu og
heilsuleysi stríð á hendur.
Segjum offitu og heilsuleysi stríð á hendur
Pálmar Hreinsson skrifar
um aðgerðir sem miða að
heilbrigðara líferni ’Við þurfum alvörulausnir. Fræðslu, áróður
og heilbrigðisvænna
umhverfi. ‘
Pálmar Hreinsson
Höfundur er verkefnastjóri
lyfjamála ÍSÍ.