Morgunblaðið - 22.04.2006, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 22. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
F
ramboð og aðgengi að fjölbreyttri að-
stöðu til útivistar í hverfum hefur
töluverð áhrif á fjölbreytileika og
tíðni útiveru og hreyfingar barna og
getur þannig gegnt lykilhlutverki í
forvörnum, en hérlendis er almennt allt of lítil
áhersla lögð á leikumhverfi í skipulagi hverfa.
Þetta var meðal þess sem fram kom í máli Krist-
ínar Þorleifsdóttur landslagsarkitekts á ráð-
stefnunni Umhverfi og heilsa sem haldin var í
Laugardalshöll í gær.
Kristín er doktorsnemi við North Carolina
State University og mun hún verja dokt-
orsritgerð sína nú í sumar, en í henni fjallar hún
um áhrif hverfaskipulags og hönnunar á útiveru
og hreyfingu barna.
Kristín gerði ofskipulagningu og ofverndun
barna að umtalsefni og sagði hvorttveggja
skerða möguleika barna til að takast á við heim-
inn með eðlilegum litlum þroskaskrefum. Minnti
hún á að mikilvægt væri einnig að hafa í huga að
börn og fullorðnir hafa býsna ólíkar hugmyndir
um hvers konar leiksvæði sé skemmtilegast.
„Náttúruleg leiksvæði eru rík lærdómssvæði fyr-
ir börn, en það er staðreynd að börn kjósa villt
svæði umfram skipulag og ofhönnuð leiksvæði,“
sagði Kristín.
Ástand skólalóða versnar
eftir því sem nemendurnir eldast
Að sögn Kristínar þurfa börn greiðan aðgang
að leikfélögum, öðru fólki, leiksvæði, þjónustu og
sístækkandi könnunarsvæði, en slíkt næst best
þar sem byggð er blönduð og þétt, enda hvetji
þéttari byggð fólk til þess að vera utandyra og
hreyfa sig. Í því samhengi benti Kristín á að hin
dreifða byggð á höfuðborgarsvæðinu ynni gegn
þessu. Sagði hún bílvæðinguna hérlendis ekkert
gefa amerísku úthverfamenningunni eftir. „Því
miður eru börn ekki lengur eðlilegir þátttak-
endur í samfélaginu. Þau gegna ekki lengur hlut-
verki og könnunarsvæði þeirra hefur skroppið
saman til muna,“ sagði Kristín og benti á að bíl-
væðingin hefði m.a. þau áhrif að götur væru ekki
lengur ætlaðar nema bílum og því væru börn
ekki lengur úti við í götuleikjum.
Kristín gerði skólalóðir sérstaklega að umtals-
efni í framsögu sinni og sagði athyglisvert að
ástand lóða færi sífellt versnandi eftir því sem
börnin eltust.
„Eftir því sem könnunarsvæði barna minnka
leikur skólalóðin stærra hlutverk. Oft eru skóla-
lóðir einu opnu svæðin sem börnin hafa aðgang
að í daglegu lífi. Ástand skólalóða versnar til
muna eftir því sem börnin verða eldri. Á leik-
skólastigi taka börnin sín fyrstu skref utan
verndaðs umhverfis heimilisins. Ástand grunn-
skólalóða er nánast undantekningarlaust langt
undir kröfum dagsins um útikennslu, vettvangs-
nám, frjálsan leik og íþróttir,“ sagði Kristín og
tók fram að aðstaða unglinga á skólalóðum væri
til skammar. „Þannig eru framhaldsskólalóðir
90% bílastæði.“
Kristín lagði að lokum til að skipaður yrði um-
boðsmaður barna í umhverfis- og skipulags-
málum með það að markmiði að standa vörð um
hagsmuni barna á þessu sviði.
Garðyrkja nýtist til að
vinna gegn kulnun í starfi
Stór hópur þeirra sem nýta sér heilsu- og end-
urhæfingargarðinn í Alnarp í Svíþjóð er vel
menntað fólk í ábyrgðarstöðum, fólk sem virðist
ekki kunna sér mörk í vinnu, lifir mjög stressuðu
lífi og gætir þess ekki að hlaða batteríin. Þetta
kom fram í erindi Liselott Lindfors, landslags-
verkfræðings og endurhæfingarfulltrúa í heilsu-
garðinum Alnarp sem Landbúnaðarháskóli Sví-
þjóðar hefur starfrækt síðan 2001.
Að sögn Lindfors byggist garðurinn á þverfag-
legri samvinnu annars vegar heilbrigðisstarfs-
k
v
s
Ú
a
s
a
r
þ
ú
h
v
b
s
e
e
s
s
s
n
a
s
b
f
s
a
o
v
á
á
t
g
i
v
f
s
fólks, s.s. iðjuþjálfa, sjúkraþjálfara, sálfræðinga
og geðlækna, og hins vegar sérfræðinga úr
græna geiranum, s.s. landslagsarkiteka, garð-
yrkjusérfræðinga og landslagsverkfræðinga.
Markhópur heilsu- og endurhæfingargarðsins
er, að sögn Lindfors, meðal annars fólk sem
glímir við síþreytu, þunglyndi, fjölvefjagigt og
einstaklingar sem fengið hafa þá læknis-
fræðilegu sjúkdómsgreiningu að þeir séu út-
brunnir eða þjáist af kulnun í starfi. Segir hún
þátttakendur hafa verið frá vinnu í eitt til þrjú ár,
en garðinum er ætlað að endurhæfa fólk aftur
inn á vinnumarkað eða skólaumhverfi. Allir þurfa
tilvísun, ýmist frá lækni sínum eða sjúkra-
samlagi. Prógrammið tekur tólf vikur og er unnið
fjóra daga vikunnar í hálfan dag í senn. Fer vinn-
an fram í hópum, en er engu að síður sérsniðin að
þörfum hvers og eins.
Fram kom í máli Lindfors að garðvinna er
þekkt meðferðarúrræði bæði í Bretlandi og
Bandaríkjunum þar sem hún er t.d. notuð til þess
að vinna á áfallastreituröskun hermanna. Ein
ástæða þess hversu vel garðvinna nýtist í end-
urhæfingarferlinu er að hún hefur skýrt upphaf
og lokamarkmið, auk þess sem vinnan hleypur
ekki frá manni og því sé t.d. hægt að taka sér
pásur eftir þörfum án þess að missa af neinu.
Lindfors lagði áherslu á að eitt af því sem þeir
sem glímdu við kulnun í starfi þyrftu að læra
væri einmitt að hlusta eftir þörfum líkamans og
Rætt var um áhrif umhverfis á heilsu á ráðstefnu sem fram
Börn geta margt læ
náttúrulegum leiks
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
„Það er staðreynd að börn kjósa villt svæði umfram
Þorleifsdóttir landslagsarkitekt. Hún gerði skólalóð
Gæði umhverfisins á stóran
þátt í hrakandi heilsufari barna
í nútímasamfélagi. Þetta var
meðal þess sem fram kom á
ráðstefnunni Umhverfi og
heilsa sem haldin var í Laug-
ardalshöll í gær í tengslum við
opnun sýningarinnar Sumar
2006.
’Ástand grunnskólalóða er nán-ast undantekningarlaust langt
undir kröfum dagsins um úti-
kennslu, vettvangsnám, frjálsan
leik og íþróttir.‘
GÖTURNAR ERU
HÆTTULEGAR
Það þarf ekki lengur neinumblöðum um það að fletta,að göturnar í Reykjavík
og nágrannabyggðarlögum eru
orðnar hættulegar, jafnvel lífs-
hættulegar. Það getur enginn
verið óhultur á ferð á þeim göt-
um, hvorki í myrkri né í dags-
birtu ef engin umferð er.
Nýjasta dæmið um þetta er
árás ungs pilts á 15 ára stúlku á
Holtaveginum. Hún mætti pilti,
sem var með aðra hönd fyrir aft-
an bak. Þegar hún var komin
fram hjá honum réðst hann á
hana með svonefndri hafnabolta-
kylfu (vinsælt árásarvopn í sjón-
varpsmyndum) en henni tókst að
hrekja piltinn á brott eftir að
hann hafði barið hana með kylf-
unni hvað eftir annað.
Þessi fólskulega árás á stúlk-
una kemur í kjölfarið á óhugnan-
legum atburði á Vesturlands-
vegi, þar sem önnur ung stúlka
ætlaði að rétta vegfaranda hjálp-
arhönd, sem hafði gefið til kynna
að hann væri hjálpar þurfi. Þessi
árás kemur líka í kjölfarið á
mannráni í Garðinum, þar sem
saklaus maður var dreginn út úr
húsi sínu frá kvöldverðarborði af
ofbeldismönnum, sem höfðu
hann á brott með sér og mis-
þyrmdu honum. Hún kemur líka
í kjölfarið á ósvífinni og endur-
tekinni ákeyrslu á saklausan
mann í einu af úthverfum
Reykjavíkur.
Það eru kosningar eftir nokkr-
ar vikur. Hvað ætla frambjóð-
endur til borgarstjórnar
Reykjavíkur og bæjarstjórna í
nágrannasveitarfélögum að gera
til þess að hreinsa götur Reykja-
víkur og nágrannabyggða af
þessum ofbeldismönnum?
Hvenær kemur skýr stefnu-
mörkun frá flokkunum, sem
bjóða fram í vor, svo að kjósend-
ur viti hvers má af þeim vænta í
baráttu gegn ofbeldismönnun-
um?
Það er alveg ljóst að kjósendur
á þessu svæði vænta svara og
þeir krefjast svara. Það þýðir
ekki fyrir frambjóðendur að
víkjast undan því að fjalla um
þessi mál en það er athyglisvert
að þeir reyna að komast hjá því
að taka þau upp að eigin frum-
kvæði. Hvað veldur?
Gera þeir sér ekki grein fyrir
að fólk á höfuðborgarsvæðinu er
orðið hrætt við að vera á ferli í
myrkri eða fámenni?
Frambjóðendur flokkanna í
vor verða að taka afstöðu í þessu
máli. Hvað ætla þeir að gera til
þess að tryggja að ofbeldið verði
ekki yfirgnæfandi í þessu þjóð-
félagi?
UM LEIKREGLUR
MARKAÐARINS
Það er ánægjulegt að Við-skiptaráð Íslands (áður
Verzlunarráð Íslands) skuli vilja
tryggja að farið sé eftir „eðlileg-
um leikreglum markaðarins“, ef
marka má auglýsingu á skoðun-
um Viðskiptaráðsins, sem birtist
í Morgunblaðinu í gær frá 365
miðlum.
Það hefur að sjálfsögðu alltaf
verið hugsjón og baráttumál
Viðskiptaráðsins og forvera þess
að berjast fyrir því að farið sé
eftir leikreglum markaðarins.
En úr því að Viðskiptaráðið
hefur hafið baráttu fyrir því að
slíkum leikreglum sé fylgt varð-
andi útvarpsrekstur má væntan-
lega gera ráð fyrir því, að Við-
skiptaráðið taki upp sömu
baráttu á öðrum sviðum.
Af nógu er að taka.
Það væri t.d. fróðlegt fyrir
Viðskiptaráðið að kanna hvernig
einkafyrirtæki í útvarps- og
sjónvarpsrekstri standa sig í því
að fylgja „eðlilegum leikreglum
markaðarins“.
Það væri líka fróðlegt ef Við-
skiptaráðið tæki sér fyrir hend-
ur að fylgjast með því hvernig
„eðlilegum leikreglum markað-
arins“ er fylgt í samskiptum
birgja og stórmarkaða. Af
hverju hefur Viðskiptaráðið ekki
ályktað um það? Það má örugg-
lega treysta því, að 365 miðlar
efni til auglýsingaherferðar til
þess að kynna niðurstöður slíkr-
ar athugunar Viðskiptaráðsins.
Þótt hér hafi verið tekin dæmi af
handahófi um það, hvernig Við-
skiptaráð Íslands getur barizt fyr-
ir því, að „eðlilegum leikreglum
markaðarins“ verði fylgt, er hægt
að nefna fjölmörg til viðbótar.
Baráttumenn fyrir því að
frjáls markaðslögmál fái að
njóta sín munu áreiðanlega
fagna slíku framtaki Viðskipta-
ráðsins og bíða spenntir eftir því
hvað kemur næst.