Morgunblaðið - 20.05.2006, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIKLAR umræður og deilur
hafa verið um staðsetningu flug-
vallar fyrir innanlandsflug í
Reykjavík og um leið varaflugvöll
fyrir millilandaflug.
Í þessari grein er
engin afstaða tekin til
flugvallarstaðsetning-
arinnar, heldur gerð
tilraun til að meta
kosti og galla þeirra
möguleika sem eru
inni í myndinni.
Sett er fram tillaga
að matslykli þar sem
einkunnin 1 er „best“
og einkunnin 10
„verst“. Ef verulegur
vafi leikur á einkunn
fær hún töluna 5.
Vægi hinna tíu at-
riða er lagt að jöfnu, en þeim má
að sjálfsögðu gefa stuðla eftir
áherslu og mikilvægi.
Útkoman er hagstæðari eftir því
sem lokatalan er lægri.
Eftirfarandi tíu þættir vega
væntanlega þyngst þegar mat er
lagt á flugvallarstæði;
A. Flugöryggi
B. Öryggi og ónæði fyrir íbúa
C. Stofnkostnaður
D. Rekstrarkostn-
aður
E. Aðflug
F. „Ásættanleiki“
G. Annað, t.d. há-
spennulínur og
spennuvirki
H. Áhætta/viðhald
I. Þjónusta/lokun
J. Ferðatími til vall-
ar
Tillaga I: „Óbreytt
ástand“
Flugvöllurinn er í
Vatnsmýrinni og
byggð ný samgöngu-
miðstöð ofl. Samtals 37.
Tillaga II:„Bættur Reykjavíkur-
flugvöllur“. A-V braut framlengd
til vesturs út í sjó.
Samtals 39.
Tillaga III: Flug-
braut á Lönguskerj-
um. Samtals 45.
Tillaga IV: Flug-
völlur á Miðdals-
heiði. Samtals 50.
Tillaga V: Flug-
völlur í (Hvassa)
hrauni, SA af
Straumsvík. Samtals
41
Tillaga VI: Innan-
landsflugið flutt til
Keflavíkur. Þessi
tillaga hefur þann „annmarka“ að
varaflugvöllur hverfur úr nágrenni
Keflavíkur og því er 5 punktum
bætt við hana. Samtals 37 +5 =
42
Niðurstöður eru teknar saman í
meðfylgjandi töflu.
Lokaorð
Auðvitað er einhver áherslu-
munur manna á meðal á vægi
ofangreindra atriða. Til dæmis er
áhættan við flugbraut á Löngu-
skerjum metin mikil hér, bæði
vegna þess að landfyllingar síga,
þær eru viðkvæmar fyrir jarð-
skjálftum og svo vegna hækkunar
á yfirborði sjávar á næstu áratug-
um. Sumir myndu vilja setja inn
umhverfisáhrif líka. Hlut sjúkra-
flugs er sleppt. Ekki er heldur
farið út í vangaveltur um verð-
mæti byggingarlands sem Reykja-
víkurflugvöllur þekur, enda næsta
ógerlegt. En niðurstöðurnar eru
þó um margt fróðlegar og vonandi
þess virði að þær verði skoðaðar
nánar.
Tillaga að matslykli
fyrir flugvallarstæði
Óli Hilmar Jónsson fjallar
um flugvallarmál ’… engin afstaða er tek-in til flugvallarstaðsetn-
ingarinnar, heldur gerð
tilraun til að meta kosti
og galla þeirra möguleika
sem eru inni í myndinni.‘
Óli Hilmar Jónsson
Höfundur er arkitekt og
flugáhugamaður.
I II III IV V VI
A 2 2 2 3 2 2
B 6 6 5 2 2 4
C 3 6 9 7 7 4
D 3 4 5 6 5 3
E 3 3 2 5 4 1
F 9 7 5 5 5 9
G 3 3 3 7 5 2
H 3 4 8 5 4 2
I 3 3 4 5 3 2
J 2 2 2 5 4 8
Samtals 37 40 45 50 41 37 +5
ALKUNNA er að meðal íþrótta-
áhugamanna leynast drjúg mörg at-
kvæðin og þess vegna eru íþrótta-
mál ofarlega á baugi þegar
kosningar færast nær.
Hafa því mörg drögin
verið lögð að reiðhöll-
um, golfvöllum, spark-
völlum og öðrum höll-
um á þessum árstíma,
fjórða hvert ár.
Siglingamenn hafa
hér orðið útundan og
er það krafa siglinga-
manna að þeim sé búin
aðstaða til samræmis
við það sem gerist með
önnur íþrótta- eða fé-
lagasamtök, svo þeir
megi stunda og þróa
sína íþrótt til jafns við
aðra. Aðdráttarafl
hafna og smábáta er
óumdeilt. Sérstök
menning skapast við
sjávarsíðuna þar sem
smábátar lóna við kæj-
ann. Venjulega iða slík svæði af
mannlífi – þar sem sjórinn og ná-
lægðin við hann leikur aðal-
hlutverkið.
Snarfari í Reykjavík hefur notið
þeirrar blessunar að geta byggt upp
svæði sitt við Naustavog frá árinu
1985.
Sú uppbygging sem þar hefur átt
sér stað hefur sett mikinn svip á
borgina í tvo áratugi.
Félagið er nú orðið langstærsta
félag bátaeigenda á Íslandi með hátt
í 300 félaga. Þúsundir Reykvíkinga
ungra og aldinna hafa sótt gleði sína
á góðviðrisdegi í Naustavoginn.
Sumum finnst þeir hreinlega
komnir til útlanda.
Þverpólitísk samstaða var um
áframhaldandi veru Snarfara í
Naustavogi á fundi með helmingi
borgarfulltrúa seint á síðasta ári.
Í framhaldi af þeim fundi hófust
viðræður við borgina um framleng-
ingu leigusamnings félagsins á
svæðinu. Og umræður um frekari
uppbyggingu.
Datt þá einhverjum í hug að hefja
vinnu við rammaskipulag svæðisins
frá Súðarvogi og eitthvert upp í Ár-
túnsbrekkur. Hófst þá ,,umræðu-
pólitík“ og viðræðum Snarfara við
Reykjavíkurborg lauk þar með.
Á opnum fundi 21. mars sl. í Ráð-
húsinu var vinnu stýrihópsins ýtt á
flot. Ekki fengust svör hvort Snar-
fari rúmaðist innan svæðisins.
Á fundi í Sæbjörgu – skipi Lands-
bjargar 8. maí sl. um aðstöðumál
skemmtibáta voru m.a. nokkrir af
forvígismönnum Reykjavíkur í
skipulagsmálum. Fram
kom á þeim fundi að
ekki er samstaða innan
borgarkerfisins um að
Snarfari verði áfram á
svæði sínu við Nausta-
vog.
Þessi orð borgar-
stjóraefnis Sam-
fylkingarinnar eru í al-
geru ósamræmi við orð
núverandi borg-
arstjóra á fundinum
frá því í síðasta haust,
þar sem hún undir
áhrifum sjávarloftsins
sá ekki ástæðu til ann-
ars en samningur
Snarfara við Reykja-
víkurborg yrði fram-
lengdur.
Óvissa um stöðu fé-
lagsins er með öllu
óásættanleg. Hundruð milljóna hafa
verið lagðar í uppbyggingu á svæð-
inu síðustu 20 árin.
Félagið skorar á frambjóðendur í
Reykjavík að tjá sig um málið og
tryggja félaginu áframhaldandi
veru við Naustavog. Félagið hefur
allt frá stofnun 1975 horft fram á
veginn til uppbyggingar. Félagar
Snarfara sjá svæðið og aðdráttarafl
starfsemi félagsins sem eitt það
áhugaverðasta sem Reykjavík hefur
uppá að bjóða.
Réttmæt krafa félagsins er að at-
hafnasvæði Snarfara verði tekið út
úr heildarmyndinni og samþykkt
sérstaklega, enda hefur verið um
það pólitísk sátt hjá borginni að fé-
lagið sé ekki á förum af svæðinu.
Starfsemi Snarfara ætti fullvel að
rúmast innan hugmynda um byggð
austan Elliðaáa – enda ekki áætl-
anir um íbúabyggð á Snarfara-
lóðinni sjálfri.
Ætla má að íbúðir á fyrirhuguðu
byggingasvæði yrðu eftirsóttari
vegna nálægðarinnar við Snarfara.
Við viljum tryggja Snarfara þá
aðstöðu sem félagið hefur byggt upp
í landi Reykjavíkur fyrir Reykvík-
inga alla.
Íþróttir fyrir alla,
eða hvað?
Jóhannes Valdemarsson
fjallar um aðstöðu siglinga-
manna í Reykjavík
’Siglingamennhafa hér orðið
útundan …‘
Jóhannes
Valdemarsson
Höfundur er formaður Snarfara.
Umsjónarmaður hefuralloft vikið að því aðfurðu algengt er aðruglað sé saman orða-
tiltækjum eða föstum orða-
samböndum þannig að úr verður
hálfgerður óskapnaður. Skulu nú
enn rakin nokkur dæmi þessa.
Orðatiltækið það er/verður
handagangur í öskjunni vísar til
þess er menn keppast við að ná
e-u eftirsóknarverðu úr íláti
(smjöröskju), yfirfærð merking
tekur því til þess er mikið gengur
á. Handagangur vísar því til þess
er allir/margir beita höndunum til
að ná e-u eftirsóknarverðu. Í nú-
tímamáli bregður stundum fyrir
orðmyndinni hamagangur, t.d.: í
bruni kvenna var heldur betur
hamagangur í öskjunum (Útv.
17.2.06). Ætla má að hér sé það
merkingin sem veldur breyttri
mynd en slík málbeiting samræm-
ist hvorki uppruna né málvenju.
Orðatiltækið hafa e-ð á sinni
könnu merkir ‘hafa e-ð að annast,
bera ábyrgð á e-u’ þar sem kanna
vísar upphaflega til eyrnamarks á
búfé, síðar til eignarhalds. Nú-
tímamyndin á sér fornar rætur og
hún hefur haldist óbreytt fram til
þessa. Eftirfarandi dæmi er því
ótækt: Samfylkingin hefur mála-
flokkinn undir sinni könnu (Sjónv.
24.1.06).
Flestir munu kannast við orða-
samböndin leita e-s (með) logandi
ljósi ‘leita vandlega að e-u’ og e-ð
gengur/fer ljósum logum ‘e-ð er
öllum sýnilegt’. Vísan hins fyrra
er augljós en hið síðara kann að
tengjast draugatrú eða þess að
ljósir logar eru áberandi. Merking
orðasambandanna tveggja er ólík
en liðirnir logandi ljós og ljósir
logar eru ekki ósvipaðir og það
veldur trúlega samfalli í eftirfar-
andi dæmi: að nauðsynlegt sé að
leita ljósum logum utan flokksins
að hæfu fólki (Blaðið 7.1.06).
Ýmis orðasambönd með stofn-
orðinu botn vísa til endimarka eða
lágmarks, t.d. komast til botns í
e-u ‘skilja e-ð til fulls’; kafa til
botns í e-u ‘kanna e-ð til hlítar’ og
ná botninum ‘vera kominn að
endimörkum slæmrar þróunar’.
Þess væri því að vænta að orða-
sambandið sjálfstraustið er í botni
vísaði til afar lítils sjálfstrausts.
Umsjónarmaður hefur hins vegar
rekist á allmörg dæmi þar sem
merkingin er þveröfug, t.d.: sjálfs-
traustið var í botni ‘var mjög mik-
ið’ (Frbl. 6.11.05). Hér hefur því
orðið merkingarbreyting og ætla
má að henni valdi nýmælið gefa í
botn ‘hraða sér
sem mest’ þar
sem undanskilið
er bensínið
‘bensíngjöfina’.
Bein merking
orðasambands-
ins halda e-u á
loft er ‘lyfta e-u
á loft’ en yfir-
færð merking
er ‘láta mikið
bera á e-u; aug-
lýsa e-ð’. Í
fornu máli vísar
það ávallt til hreyfingar (á loft),
sbr. hliðstæðuna halda e-u fram. Í
nútímamáli er afbrigðið halda e-u
á lofti algengt og vísar það til
kyrrstöðu (á lofti), sbr. hliðstæð-
urnar halda e-u uppi, úti, niðri …
Elstu dæmi um lengri myndina
eru frá fyrri hluta 19. aldar. Af
orðatiltækinu eru kunn ýmis af-
brigði, t.d. bera e-ð á loft; e-ð
kemur á loft; færa e-ð á loft og
hefja e-ð á loft. Umsjónarmaður
hefur hins vegar hvergi rekist á
afbrigðið kasta e-u á loft en lengi
er von á einum eins og sagt er:
áætlanir um þrjár nýjar stór-
iðjuframkvæmdir hafa kastað
þeim væntingum á loft að gengi
krónunnar verði mjög hátt í kring-
um 2010 (Frbl. 22.2.06). Umsjón-
armanni þykir þetta dæmi lítt fag-
urt, trúlega stafar það af því að
hann sér það ekki fyrir sér hvern-
ig kasta megi væntingum á loft.
Eitt er að taka e-ð fyrir ‘taka til
umfjöllunar’ og annað að taka fyr-
ir e-ð ‘banna e-ð’, t.d. taka varnar-
mál fyrir á fundi ‘fjalla um varnar-
mál’ og taka fyrir sölu á áfengum
bjór ‘banna sölu á áfengum bjór’.
Merkingarmunurinn er skýr og
þessum orðasamböndum ber að
halda aðgreindum. Þess er ekki
gætt í eftirfarandi dæmi: … degi
áður en öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna tekur fyrir kjarn-
orkuáætlun Írana [tekur kjarn-
orkuáætlunina fyrir] (Blaðið
28.4.06).
Úr handraðanum
Orðatiltækið vík er (á) milli vina
virðist merkja í nútímamáli ‘vinir
ná ekki að hittast sökum fjar-
lægðar, of langt er á milli vina’. Af
því eru kunn ýmis afbrigði og
vafalaust kannast ýmsir við ann-
ars konar notkun. Umsjónar-
maður rakst á eftirfarandi dæmi:
Greinilegt er hins vegar að vík er
milli vina og óvíst hvort um heilt
grói (Frbl. 5.3.06). Nútímamerk-
ingin er þó naumast upphafleg.
Umsjónarmaður telur að upp-
runalega merkingu sé að finna í
málshættinum Vík skyldi milli
vina og fjörður í milli frænda.
Hann er kunnur frá 16. öld og
virðist merkja ‘best er að skammt
sé á milli vina (því að engi maður
getur sér betri eign en góða vini)
en langt á milli frænda (því að
frændur eru frændum verstir)’,
þ.e. vináttan er traustari en
frændsemin. Af þessu leiðir að
boðskapurinn felst í andstæðunni
vík–fjörður, síðan fellur síðari
hluti málsháttarins brott svo að
eftir stendur vík skyldi á milli vina
og þá verður breytt vísan auð-
skilin.
Flestir munu
kannast við
orðasamböndin
leita e-s (með)
logandi ljósi
‘leita vandlega
að e-u’ og e-ð
gengur/fer ljós-
um logum ‘e-ð
er öllum sýni-
legt’.
jonf@hi.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson 77. þáttur
Í KVÖLDFRÉTTATÍMA Sjón-
varpsins 16. maí sl. var greint frá
því að bandarísk hernaðaryfivöld
hefðu verið skikkuð,
með tilvísun í banda-
rísk upplýsingalög, til
að afhenda myndbrot
sem tekið var úr
öryggismyndavél við
Pentagon 11. septem-
ber 2001. Í fréttinni
var staðhæft að fyrr-
nefnt myndbrot sýndi
farþegaflugvélina
American 77 „steyp-
ast á Pentagon“. Eft-
ir að hafa skoðað
fyrrnefnt myndbrot
lengi og gaumgæfi-
lega gat ég ekki
greint neitt sem leit
út fyrir að vera far-
þegaflugvél.
Til þess að vera
viss í minni sök ákvað
ég að sýna fjórum
öðrum aðilum mynd-
brotið. Af þessum
fjórum treysti sér enginn til þess
að bera kennsl á farþegaflugvél í
myndbrotinu, hvort sem ég spilaði
myndbrotið á venjulegum hraða
eða ramma fyrir ramma. Í þessu
ljósi þykir mér fullyrðing frétta-
stofu Sjónvarps, um að mynd-
bandið sýni farþegaflugvél „steyp-
ast á Pentagon“ , vera óskiljanleg
þar sem enga flugvél
er hægt að greina í
myndbrotinu.
Þar sem fréttastof-
an vitnaði ekki í
heimildarmann fyrir
fullyrðingunni að
myndbrotið sýndi far-
þegaflugvél „steypast
á Pentagon“ geri ég
ráð fyrir að það sé
skoðun fréttastof-
unnar að myndbandið
sýni einmitt það.
Skoðun fréttastof-
unnar um hvað mynd-
brotið sýnir getur ekki
talist frétt. Það eina
sem getur talist frétt-
næmt við fréttina er
myndbrotið sjálft.
Órökstudd umfjöllun
af þessu tagi kallast
ekki frétt, hún kallast
áróður.
Frétt eða áróður?
Stefán Þorgrímsson skrifar
um efnistök Sjónvarpsins
Stefán Þorgrímsson
’Það eina semgetur talist frétt-
næmt við frétt-
ina er mynd-
brotið sjálft.‘
Höfundur er nemi og
fyrrverandi blaðamaður.