Morgunblaðið - 21.05.2006, Blaðsíða 21

gagnrýna þó að ekki sé þar með sagt
að í þessu felist meðvituð afstaða hjá
viðkomandi fjölmiðli. Maður getur
aldrei fullyrt með vissu af hverju
hlutirnir eru eins og þeir eru, – það
gæti verið tilviljun eða ómeðvituð til-
hneiging til að gera lítið úr máli eða
málaflokki. Við vitum það ekki, en
við vitum hvernig fréttirnar voru og
gagnrýnin beinist að því.“
„Mín tillaga að nýju markmiði
er heiðarleiki og sanngirni“
– Þú fullyrðir í Fjölmiðlum 2005
að til séu heiðarleg vinnubrögð sem
eru algild. Í fyrsta lagi að fara rétt
með, en gangast ella svikalaust við
mistökum. Og í öðru lagi að „gæta
sanngirni, í þeirri merkingu að
draga ekki tiltekin sjónarmið eða
málsatvik undan gegn betri vitund,
en það er, öfugt við hlutlægni, fylli-
lega raunhæft markmið og meira að
segja fremur auðvelt“.
„Listinn yfir það hvað eru góð
vinnubrögð er sjálfsagt endalaus.
En listinn yfir heiðarleg vinnubrögð
þarf ekki að vera lengri en þetta.
Þarna dreg ég fram að annars vegar
getur maður gagnrýnt framsetningu
eða meðferð sem er klaufaleg eða
óviljaverk eða tilviljun eða hvaðeina.
En síðan eru til dæmi um beinlínis
óheiðarlega umfjöllun, eins og þá
sem verðlaunuð var sem fyrirmynd-
arblaðamennska, þar sem er greini-
lega reynt að stilla málum upp eftir
fyrirfram gefinni niðurstöðu og öllu
sem ekki passar við þá mynd er ýtt
til hliðar og það strokað út.
Ég set þetta fram í formálanum í
því samhengi að hlutleysi sé ef til vill
ekki mögulegt eða æskilegt mark-
mið fréttamanna, þó að því sé oft
hampað. Ég held það sé mjög erfitt
að vera hlutlaus og kannski beinlínis
rangt að gefa þá hugmynd af frétta-
mönnum að þeir séu það. Mín tillaga
að nýju markmiði er heiðarleiki og
sanngirni. Og það er mjög auðvelt að
ná því markmiði. Ég held að allir
ættu að leggja upp úr því að geta
sagt með góðri samvisku að þeir séu
sanngjarnir í sinni umfjöllun.
En hlutlægnin er og verður enda-
laust þrætuepli. Það sem einum
finnst algjörlega hlutlaus umfjöllun
finnst öðrum sýna skakka mynd. En
þótt hlutlægni sé vonlaust markmið
er ekki þar með sagt að það eigi að
vera keppikefli að vera sem hlut-
drægastur. Þess vegna hef ég
nokkrum sinnum gagnrýnt hlut-
dræga umfjöllun, þó að ég segi á
sama tíma að ekkert sé til sem heitir
algjört hlutleysi. Hlutdrægni getur
keyrt úr hófi, til dæmis ef það hallar
augljóslega stöðugt á menn eða
flokka.“
– Nú hefur þú verið gagnrýndur
fyrir að vera pólitískur í skrifum þín-
um, eins og þú talar um sjálfur í ein-
um pistla þinna. Má ekki segja að
gagnrýni þín hafi beinst frekar að
öðrum væng stjórnmálanna, nánar
tiltekið þeim vinstri, en síður að hin-
um?
„Ég er meðvitaður um að ein-
hverjum kann að finnast það. En ég
legg aldrei upp með að beina sjónum
mínum í eina átt frekar en aðra. Ég
myndi mótmæla því og gæti gert það
með mjög góðum rökum ef því væri
haldið fram að skrifin væru flokks-
pólitísk. Ekki þarf að fara lengra en í
þarsíðasta pistil, þar sem ég bendi á
að forsíða Fréttablaðsins hafi verið
óhagstæð R-listanum. Ég er því ekki
sá pólitíski áróðursmaður, sem fá-
einir vilja gera mig að án þess reynd-
ar að nefna fyrir því haldbær rök.
Hins vegar hef ég líka sagst vera
hægrisinnaður og að það hafi vafa-
laust áhrif á hverju ég taki helst eftir
í umfjöllun fjölmiðla. Við vitum að
femínistum finnst fjölmiðlar örugg-
lega of karllægir og að þeir kyndi
undir staðalímyndir; þeir gætu
örugglega haldið úti svona pistli um
kynjaumræðu í fjölmiðlum. Með
sama hætti finnst mér ekkert ólík-
legt að sannfæring mín hafi áhrif á
hverju ég tek eftir. Það kann til
dæmis að vera skýringin á því að ég
hef látið mig varða umfjöllun um
skattamál á meðan aðrir hefðu
kannski fylgst meira með umfjöllun
um virkjanamál. Þetta ræður frekar
viðfangsefninu en niðurstöðunni.
Aðalatriðið er að vera sanngjarn
og draga ekkert undan í þeim til-
gangi að búa til niðurstöðu sem þjón-
ar fyrirfram gefinni sannfæringu. Ef
allir eru vakandi fyrir því erum við í
fínum málum. Svo er það undir
hverjum og einum komið að opna
augun og vera ekki of þröngsýnn.“
– Þú gagnrýnir Fréttaannál
fréttastofu sjónvarps í fyrsta pistli
ársins 2005, þar sem fjallað var um
deilur innan Framsóknarflokksins
vegna brotthvarfs Sivjar Friðleifs-
dóttur úr ríkisstjórn og átök í kring-
um Kristin H. Gunnarsson voru rifj-
uð upp með háðsglósu: „Fram-
sóknarflokkurinn var með líflegasta
móti. Get it? Hann er svo leiðinlegur
flokkur. Fyndið.“ Hversu langt
mega fréttamenn ganga í stíl?
„Í annál fannst mér þetta ekkert
yfir markið. En gagnrýni mín beind-
ist að því að R-listinn var einnig með
líflegasta móti, hver höndin upp á
móti annarri, án þess nokkuð væri
minnst á það í annálnum. Það fannst
mér furðulegt.“
– Hvernig heldurðu að íslensk fjöl-
miðlun eigi eftir að þróast á næstu
árum?
„Mér hefur fundist þetta mikla
framboð á nýjum miðlum undanfarin
tvö ár hafa komið niður á vönduðum
vinnubrögðum. Það er ekki gott að
segja til um hvers vegna. Til dæmis
hefur manni lengst af sýnst það vera
ríkjandi kúltúr á Fréttablaðinu að
leggja ekkert mjög mikið upp úr því
að vanda til verka. Þar hefur verið
slengt fram fréttum, sem reynast
rangar, og samt eru engar tilraunir
gerðar til að leiðrétta það á neinn
hátt þegar á það hefur verið bent.
Það getur verið að þetta breytist og
ég vona það. En ég held það hafi ver-
ið forréttindi fyrir þjóðina að mest
lesna blaðið á Íslandi skyldi jafn-
lengi og raun ber vitni vera blað eins
og Morgunblaðið, sem hvað sem
menn vilja annars um það blað segja
leggur mikið upp úr vönduðum
vinnubrögðum. Það er í sjálfu sér
skaði að annars konar blað skuli hafa
tekið forystu og vonandi dregur það
ekki Morgunblaðið niður með sér á
það plan sem Fréttablaðið var alveg
tvímælalaust á, þótt einhver breyt-
ing kunni að verða á því.“
– Þú skrifar 29. október 2005: „Ég
nefni sjaldan DV, annars vegar
vegna þess að ég les það helst aldrei,
hins vegar vegna þess að með því
væri gefið í skyn að blaðið væri í lagi
fyrir utan fáeinar undantekningar.“
Hvað finnst þér um þann fréttaflutn-
ing sem stundaður var á blaðinu –
mun hann hafa varanleg áhrif á ís-
lenska fjölmiðlun?
„Þetta er alveg gild spurning. En
þó er hún nánast furðuleg og ég skal
útskýra það. Þú ert að spyrja hvaða
áhrif fjölmiðill hafði sem fór út fyrir
öll mörk. Það er ekkert hægt að
nefna hraklegt sem DV gerði ekki.
Það var svívirðilegt skaðræðisblað.“
Ólafur Teitur hellir óvart niður úr
kaffibollanum sínum. „Obbosí,“ seg-
ir hann brosandi, „mér verður svo
mikið um!“ Hann þurrkar af borðinu
og heldur áfram:
„Ég hef enga trú á því að íslenskir
fjölmiðlar taki nokkurt mið af því
sem gert var á DV. Það mætti spyrja
hvort gengið verði aðeins nær fólki.
En það hefur verið gert áður. Við
höfum séð blöð eins og Séð og heyrt,
sem velta sér upp úr einkalífi fólks.
Það sem var nýtt í DV var hrotta-
skapur og grímulaus grimmd. Og
hún á held ég ekkert afturkvæmt.“
’Ég held það sé mjög erfitt að vera hlutlausog kannski beinlínis rangt að gefa þá hug-
mynd af fréttamönnum að þeir séu það.‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 21
Íslenska söguþingið 2006
13:00–13:45 Auður Ólafsdóttir listfræðingur:
Íslensk myndlist við upphaf 21. aldar.
Sjálfið: náttúrulegt, líkamlegt, táknrænt, hversdagslegt, þjóðlegt, leynilegt
en umfram allt einlægt.
14:00–14:45 Helgi Þorláksson sagnfræðingur og Már Jónsson sagnfræðingur:
Rökræður um Gamla sáttmála.
Er hann ekki skilmálaskrá frá 1262 heldur búinn til á 15. öld?
Sverrir Jakobsson sagnfræðingur stjórnar umræðum.
15:00–15:45 Guðmundur Hálfdanarson sagnfræðingur:
Goðsagnir íslenskrar sjálfstæðisbaráttu.
16:00–16:45 Þórunn Valdimarsdóttir sagnfræðingur:
Þjóðsöngur Íslendinga – ósönghæft „geimfræðilegt lofdýrðarkvæði“?
17:00–17:45 Guðni Th. Jóhannesson sagnfræðingur:
Símahleranir á Íslandi og öryggi ríkisins í kalda stríðinu.
Söguþing
Opin dagskrá í boði Landsbankans í dag,
sunnudaginn 21. maí kl. 13:00-18:00
Á opinni dagskrá Landsbankans í Hátíðasal Háskóla Íslands munu sex þjóðþekktir fræðimenn flytja
fyrirlestra og ræða spennandi álitamál í íslenskri sögu og menningu.
Dagskráin er öllum opin. Gestir geta sótt einstaka fyrirlestra eða fylgst með allri dagskránni. Gert er
hlé á milli fyrirlestra þar sem boðið verður upp á kaffiveitingar.
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
L
BI
3
27
50
0
5.
20
06