Morgunblaðið - 21.05.2006, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 27
Bandaríkjunum bjuggum við í gömlu
húsi úti í Elmhurst, þá var Drífa syst-
ir mín hjá okkur.
Lárus náði sér nánast alveg á þess-
um tíma og ég var því vel sett, mað-
urinn heill, barnið hjá okkur og ég
komin með próf frá Juilliard – þá var
bara heimferðin eftir.
Síðasti bærinn í dalnum
Við fórum heim með fraktskipinu
Long Splace, þá var stríðið búið í Evr-
ópu en ekki í Japan. Þetta var rétt áð-
ur en Bandaríkjamenn sprengdu
kjarnorkusprengjuna í Hírosíma.
Við fluttum hingað á neðri hæðina á
Laufásvegi 35, leigðum af mömmu
sem þá var búin að kaupa þessa íbúð.
Mamma og Jón bjuggu á efri hæð-
inni. Þau voru jafnaldrar en Jón dó
fyrr, honum hnignaði ört eftir að hann
hætti að kenna vegna aldurs.
Það dró til tíðinda á tónlistarferli
mínum þegar Ævar Kvaran hafði
samband við mig og bað mig að semja
tónlist við kvikmynd Óskars Gísla-
sonar, – Síðasti bærinn í dalnum.
Ég vissi ekki hvort ég gæti þetta.
Myndin er hérumbil þögul nema hvað
sögumaður talar og tók klukkutíma í
flutningi. Ég var næstum hálft ár að
semja þessa tónlist.
Þessi mynd var afskaplega
skemmtileg og ævintýraleg, ég þurfti
að túlka í tónlistinni allt það sem gerð-
ist, t.d. þegar vinnumaðurinn, sem
var í raun tröll, var að slá steðjann,
þegar amma sat við rokkinn og systk-
inin flugu í kistunni. Tími var tekinn á
vissum köflum myndarinnar, ég var
með skeiðklukku og þannig samdi ég
tónlistina. Allt þetta gaf mér mikil
tækifæri. Þegar farið var að sýna
myndina var biðröð næstum í kring-
um bíóið.
Tónlistin tengdi saman hina ólíku
kafla myndarinnar, ég vann náið með
upptökumönnunum að því verki og
fann að þeir voru ánægðir með tón-
listina. Óskar sýndi svo myndina um
allt land og síðar víða í Noregi. Hann
var mikill hugsjónamaður hann Ósk-
ar og Ævar var honum góð hjálp með
leiklistina í myndinni, sem var alís-
lensk, sennilega sú fyrsta slík.“
Mjólkin rann í kjólinn
Árið 1946 fæddist þeim Jórunni og
Lárusi dóttirin Katrín.
„Hún er eina barnið sem er fædd
hér í húsinu, inni í þessu herbergi,“
segir Jórunn og bendir í átt að svefn-
herbergi sínu.
„Lárus fæddist á Grettisgötunni og
Lovísa yngsta dóttir okkar fæddist á
Landspítalanum, – börnin eru það
mikilvægasta í mínu lífi,“ bætir hún
við.
Árið eftir að Jórunn kom heim frá
Bandaríkjunum spilaði hún sinn
fyrsta píanókonsert með Sinfóníu-
hljómsveitinni.
„Það var Mozartkonsert, ég lék alls
níu píanókonserta með Sinfóníunni,
sá síðasti, sem ég lék 1977, var eftir
mig, Slátta heitir hann, og merkir að
slá t.d. streng, þetta tengist ekkert
heyskap,“ segir hún og hlær.
„Mér eru minnisstæðir tónleikar
sem ég hélt í Austurbæjarbíói í sam-
vinnu við Tónlistarfélagið eftir að ég
kom heim, það var alveg fullt hús. Ég
var með dóttur mína á brjósti þegar
þetta var og þegar leið á tónleikana
tók mjólkin að streyma í kjólinn, hann
var sem betur fer dökkur þannig að
þetta sást held ég ekki mikið, mér leið
þó ekki vel þegar ég hneigði mig að
tónleikunum loknum.
Mér er líka minnisstætt þegar ég
spilaði Beethovenkonsert nr. 3 í c-
moll á tónleikum í Þjóðleikhúsinu. Ég
var svolítið nervus og köld á hönd-
unum. En það hvarf á undarlegan
hátt þegar ég leit í augun á konu sem
sat á þriðja bekk. Hún hafði einhverja
dulræna hæfileika, víst er að mér
hitnaði allt í einu niður eftir bakinu,
varð alveg róleg og hugsaði: „Ekkert
getur truflað mig núna.“ Reyndar var
ég yfirleitt vel æfð og því nokkuð
örugg. Tímarnir voru ekki þannig að
maður gæti valið úr fötum fyrir tón-
leika, – stundum velti ég meira að
segja fyrir mér að fá mér peysuföt, –
en ég gætti þess að hafa hárið á mér
almennilegt þegar ég kom fram.“
Íslendingarnir voru
aldrei auglýstir
Vegna smæðar hins íslenska sam-
félags þessa tíma voru tónleikar af
þessu tagi aldrei endurteknir og upp-
tökur af þeim, þær sem til eru, liggja
rykfallnar í geymsluhúsnæði Ríkisút-
varpsins.
„Við Íslendingarnir vorum yfirleitt
ekki auglýstir upp þegar við héldum
tónleika, eins og gert var við útlend-
inga,“ segir Jórunn.
Jafnhliða öllu þessu hefur hún sam-
ið fjölda laga.
„Unglingurinn í skóginum var með
fyrstu sönglögunum mínum, Guð-
munda Elíasdóttir frumflutti það lag,
það féll mjög vel að hinum dökka tóni
hennar raddar. Þuríður Pálsdóttir
frænka mín frumflutti flest af síðari
sönglögum mínum í Tónlistartíma
barnanna, sem við unnum saman að.
Hún söng allt mjög fallega. Þessi lög
komu út á hljómplötu. Nú á ég í fórum
mínum milli 30 og 40 sönglög, þetta
mætti vera aðgengilegt á nótum og á
diskum, – sumt af því er það.“
Framlag tónskálda er mikilvægt
Jórunn hefur líka samið balletttón-
list.
„Þegar Einar Pálsson setti upp
Miðilinn eftir Menotti vantaði verk
með, óperan var svo stutt. Ég hafði
æft með ballettdönsurum og gerði af
þessu tilefni tvö ballettverk fyrir ball-
ettflokk Sigríðar Ármann.“
Gefin hafa verið út yfirlitsverk
nokkurra eldri söngvara og tón-
skálda. Hvað með tónsmíðar Jórunn-
ar Viðar?
„Þegar hafa komið út sönglaga-
diskur og diskur með balletttónlist,
sellótilbrigðum og píanókonsertinum.
Þriðji diskurinn bíður útgáfu, ekkert
hefur verið fastákveðið með tímasetn-
ingu þeirrar útgáfu,“ segir Jórunn.
„Framlag skálda og tónskálda er
mikilvægt,“ segir hún með áherslu.
„Við eigum að syngja á íslensku,
halda tungumálinu, og hver á helst að
vera þar á verði – tónskáldin og skáld-
in!
„Fanna skautar faldi háum, fjallið
allra hæða val,“ syngur hún.
„Ef ljóð eru sungin ganga þau fólki
í hjartastað,“ bætir hún við.
Auk þess að semja tónlist, koma
fram á tónleikum og starfa við útvarp
var Jórunn kennari við Söngskólann í
Reykjavík í tuttugu ár. Öll hennar
starfsævi hefur verið helguð tónlist
og vegna framlags hennar á þeim
vettvangi hefur hún verið á heiðurs-
launum Alþingis frá því hún varð sjö-
tug. Borgarlistamaður Reykjavíkur
var hún árið 1999.
„Það kom aldrei neitt annað til
greina en að starfa við tónlist. Ég er
með tónlist í hausnum alla daga. Ef
fyrir kemur að ég er langt niðri, ég er
það mjög sjaldan, þá sest ég við pí-
anóið og þá batnar mér – tónlistin
breytir litnum í stofunni, jafnvel litn-
um í augunum.“
Jórunn Viðar um það leyti sem hún
samdi lagið: Það á að gefa börnum
brauð, sem mjög vinsælt hefur orðið.
gudrung@mbl.is
Katrín og Einar Viðar, foreldrar Jórunnar nýgift í lautu á Þingvöllum. Einar dó
fáum árum síðar úr lungnabólgu, eftir að hafa sungið við jarðarför í Hafnarfirði.
Kynntu þér frábær tilboð í
Vildarþjónustunni í sumar
50% afsláttur hjá Flugfélagi Íslands
Allt að 30.000 kr. afsláttur í sólina
Afsláttur hjá Hertz bílaleigu
10.000 kr. ferðaávísun
…og margt fleira
Við lögum okkur að þínum þörfum!