Morgunblaðið - 21.05.2006, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
16. maí 1976: „Í útvarps-
umræðum frá Alþingi sl.
fimmtudag lét Steingrímur
Hermannsson, ritari Fram-
sóknarflokksins, í ljós þá
skoðun, að kalla ætti sendi-
herra Íslands hjá Atlants-
hafsbandalaginu heim vegna
ofbeldisaðgerða Breta á Ís-
landsmiðum. Sagði Stein-
grímur Hermannsson að
þetta væri skoðun fjölmargra
framsóknarmanna, en um
þetta hefði ekki náðst sam-
staða innan stjórnarflokk-
anna. Þessi skoðun ritara
Framsóknarflokksins er end-
urprentuð án athugasemda í
forystugrein Tímans í gær og
hnykkt á með því að vitna í
ummæli annars talsmanns
Framsóknarflokksins í sömu
umræðum, sem gengu í sömu
átt. Nú er það áreiðanlega
rétt hjá Steingrími Her-
mannssyni, að ekki getur tek-
izt samstaða milli stjórn-
arflokkanna um slíkar
aðgerðir þar sem Sjálfstæð-
isflokkurinn tekur slíkt ekki í
mál, en bersýnilegt er, að
innan Framsóknarflokksins
er heldur ekki samstaða um
slíkar aðgerðir.“
. . . . . . . . . .
16. maí 1986: „Frásagnir af
þeim ótta, sem gripið hefur
um sig vegna kjarnorkuslyss-
ins í Sovétríkjunum, minna
okkur á þá staðreynd, að fjar-
lægðir mældar í kílómetrum
eru hættar að skipta sama
máli og áður í samskiptum og
sambúð ríkja. Djúp milli
þjóða og ríkja myndast nú
fremur vegna stjórnmála,
valdabaráttu og hug-
myndafræði en land-
fræðilegra aðstæðna. Sú hlið
á kjarnorkuslysinu, að Sov-
étstjórnin skyldi ætla að
halda því leyndu, minnir okk-
ur enn á skuggahlið sovéska
einræðisins.
. . . . . . . . . .
19. maí 1996: Þróun efna-
hags- og atvinnumála í helztu
viðskiptalöndum okkar Ís-
lendinga hefur meiri áhrif á
sveiflurnar í efnahagslífinu
en fram kemur í almennum
umræðum. Athygli okkar
sjálfra beinist fyrst og fremst
að þeim sveiflum, sem verða í
sjávarafla og verðlagi á út-
flutningsafurðum en minna
að því, sem gerist í þeim ríkj-
um, sem við eigum mest sam-
skipti við.
Þegar litið er á þróun efna-
hagsmála á lýðveldistímanum
kemur í ljós, að yfirleitt fara
hæðir og lægðir saman við
áþekka framvindu mála í
helztu viðskiptalöndum. En
að vísu verða þessar sveiflur
gjarnan sterkari hér.
Þjóðarbúskapur okkar Ís-
lendinga er nú á hraðri leið
upp úr öldudalnum eftir
a.m.k. sex erfið kreppuár.
Ein af ástæðunum fyrir
þeirri kreppu var samdráttur
í efnahagsmálum í helztu við-
skiptalöndum okkar. Hann
byrjaði á sínum tíma í Banda-
ríkjunum og átti m.a. þátt í að
Bush, þáverandi Bandaríkja-
forseti, náði ekki endurkjöri.
Þessi samdráttur náði síðan
til Evrópu og loks til Japans
og eru bæði Evrópuríkin og
Japanir enn að kljást við af-
leiðingar hans.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ENN UM ÍSLAND
OG ESB
Í Morgunblaðinu í gær birtistfrétt þess efnis, að Finninn OlliRehn, sem fer með stækkunar-
mál í framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins hefði lýst þeirri skoðun
á fundi í Brussel að Ísland gæti orðið
næsta ríkið til þess að ganga í ESB á
eftir Rúmeníu og Búlgaríu.
Það er merkilegt að fylgjast með
slíkum yfirlýsingum embættismanns
í Brussel, þegar ekkert er að gerast
hér á Íslandi, sem gefur tilefni til
slíkra umræðna.
Hverjir eru að berjast fyrir aðild
Íslands að ESB? Ekki verður betur
séð en dregið hafi úr málflutningi
Halldórs Ásgrímssonar um þau mál
enda augljóst að um þá stefnu er eng-
in samstaða í Framsóknarflokknum.
Ekki þarf annað en vísa til ummæla
Guðna Ágústssonar, varaformanns
flokksins, því til staðfestingar.
Talsmenn Samfylkingarinnar
nefna ESB-aðild varla á nafn enda
búnir að komast að raun um að það er
ekki líklegt til vinsælda meðal kjós-
enda. Eru einhverjir íslenzkir stjórn-
málamenn eða embættismenn að gefa
það í skyn í viðræðum við embætt-
ismenn í Brussel, sem enginn jarð-
vegur er fyrir hér á Íslandi? Það væri
saga til næsta bæjar.
Það hefur engin sú breyting orðið á
stöðu okkar gagnvart ESB sem knýr
á um aðildarumsókn af okkar hálfu. Í
Noregi er ljóst að ESB-aðild verður
ekki á dagskrá næstu árin. Þótt sér-
hagsmunahópar á borð við Samtök
iðnaðarins reyni að halda þessum um-
ræðum gangandi hér heima fyrir er
augljóst, að það ræður engum úrslit-
um.
Eina hugsanlega skýringin á hug-
myndum Olli Rehn – ef gengið er út
frá því, að hann sé ekki að fá rangar
upplýsingar í samtölum við Íslend-
inga – er sú að Norður-Evrópuþjóðir
innan ESB hafi áhuga á að fá Ísland
inn til þess að styrkja stöðu sína
gagnvart nýjum aðildarríkjum frá
austurhluta Evrópu. En það getur
aldrei orðið ráðandi um afstöðu Ís-
lands að við þurfum að koma Norður-
Evrópuríkjum til hjálpar. Þau verða
sjálf að sjá um sig í þeim efnum.
Fátt bendir til þess, að hugsanleg
aðild Íslands að ESB verði til um-
ræðu fyrir næstu þingkosningar. Það
þýðir að þetta mál verður ekki á dag-
skrá hér fyrr en í fyrsta lagi á öðrum
áratug 21. aldarinnar og þá eingöngu
ef einhverjar þær breytingar verða á
hagsmunum okkar, sem kalla á slíkar
umræður.
Það er nauðsynlegt að minna á
hvernig Evrópusambandið varð til.
Eftir aldalangan nágrannakrytur
með styrjöldum og manndrápum
tóku nokkrar þjóðir í Evrópu höndum
saman um að bindast slíkum hags-
munatengslum, að þær gætu ekki far-
ið aftur í stríð hver gegn annarri. Sú
hugsun er grundvöllurinn að Evrópu-
sambandinu og kemur okkur Íslend-
ingum ekkert við. Í raun og veru má
segja, að sama hugsun ráði sókn Evr-
ópusambandsins til austurs. Aðild
Austur-Evrópuríkjanna að Evrópu-
sambandi byggist á gagnkvæmum
hagsmunum þeirra og ESB-ríkjanna
gömlu.
Þetta eru málefni sem okkur Ís-
lendinga varðar lítið um. Við höfum
tryggt viðskiptahagsmuni okkar
gagnvart ESB með þeim hætti að
staða okkar er góð og á henni þarf
engin breyting að verða. Það er mik-
ilvægt að sendimenn Íslands í Bruss-
el, hverju nafni sem nefnast, leggi
áherzlu á að kynna fyrir embættis-
mönnum ESB hina raunverulegu
stöðu í þessum umræðum hér en láti
ekki hugsanlega eigin óskhyggju
ráða ferðinni.
D
auflegustu kosningabar-
áttu, sem um getur í sögu
borgarstjórnar Reykja-
víkur er að ljúka. Aldrei
áður hefur kosningabar-
átta vegna borgarstjórn-
arkosninga verið svo lit-
laus og sviplaus sem nú
og alveg ljóst, að á þessu verður engin breyting
fram á kjördag.
Það hafa engar umræður, sem máli skipta,
farið fram um hinar stóru línur í skipulagsmál-
um höfuðborgarsvæðisins. Þótt staðsetning
flugvallar í Reykjavík hafi verið nánast eina
málið, sem eitthvað hefur verið rætt verður ekki
sama sagt um skipulagsmál Vatnsmýrarinnar
að öðru leyti. Hringbrautin hefur ekki verið til
umræðu í kosningabaráttunni svo nokkru nemi.
Spurningin um það, hvort fjölmenn byggð við
Úlfarsfell muni valda því, að minni eftirspurn en
ella verði eftir lóðum í Vatnsmýrinni þegar þar
að kemur hefur ekkert verið rædd. Sundabraut-
in hefur lítið komið til umræðu. Síðustu daga
hefur meira verið rætt um málefni aldraðra en
áður en fyrst og fremst vegna framtaks sam-
taka eldri borgara. Hin skítuga borg Reykjavík
hefur lítið verið rædd og svo má lengi telja.
Hvað veldur þessari deyfð yfir kosningabar-
áttunni í Reykjavík og raunar víðast hvar um
landið?
Ein ástæðan er vafalaust sú, að flestir hafa
það svo gott, að þeir hafa engan sérstakan
áhuga á þeim álitamálum, sem uppi kunna að
vera í sveitarstjórnarmálum. Þetta er sama þró-
un og hefur orðið í nágrannalöndum okkar. Eft-
ir því sem velmegun verður meiri fækkar
ágreiningsmálum í stjórnmálum og minni áhugi
verður hjá hinum almenna borgara á að taka
þátt í þjóðfélagsátökum.
En svo getur ástæðan fyrir þessari deyfð ver-
ið allt önnur. Það er alveg ljóst, að fæstir þeirra
flokka, sem bjóða fram til borgarstjórnar hafa
áhuga á að draga fram skarpari línur í kosn-
ingabaráttunni. Svo virðist, sem fáir þeirra, sem
eru í framboði hafi áhuga á eða telji það hags-
muni sína eða síns flokks að skerpa átakalín-
urnar. Það er einna helzt Björn Ingi Hrafnsson,
oddviti Framsóknarflokksins í kosningabarátt-
unni í Reykjavík, sem hefur haft uppi tilburði til
þess. Framsóknarmenn sjálfir telja það Birni
Inga helzt til tekna, að hann hafi náð athygli í
kosningabaráttunni og um skeið verið mið-
punktur hennar vegna málflutnings framsókn-
armanna um flugvöll á Lönguskerjum. En
framsóknarmenn hafa ekki farið vel út úr þeim
umræðum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki lagt áherzlu
á að skerpa átakalínurnar á milli sín og þeirra
flokka, sem stóðu að Reykjavíkurlistanum.
Frambjóðendur flokksins hafa ekki lagt neina
sérstaka áherzlu á að draga mistök Reykjavík-
urlistans síðustu þrjú kjörtímabil fram í dags-
ljósið. Sjálfstæðisflokkurinn virðist telja það sér
til framdráttar að kosningabaráttan fari hljóð-
lega fram og það kann vel að vera rétt mat hjá
frambjóðendum hans. Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son, oddviti Sjálfstæðisflokksins í kosningabar-
áttunni, er sennilega mesti grasrótarmaðurinn í
stjórnmálum um þessar mundir. Líklega er
rétt, sem sagt var á förnum vegi fyrir skömmu,
að Vilhjálmur Þ. væri alltaf í grasrótinni og þar
væri hann að finna nú.
Hluti af stærri
mynd?
Það má vel vera, að
deyfðin yfir kosninga-
baráttunni í Reykja-
vík sé hluti af stærri
mynd. Hér á þessum vettvangi hafa áður verið
hafðar uppi vangaveltur um að átökum um hin
stóru mál íslenzka lýðveldisins sé að mestu lok-
ið. Varnarsamningurinn við Bandaríkin og að-
ildin að Atlantshafsbandalaginu voru málefni,
sem skiptu þjóðinni alveg í tvennt í áratugi. Þau
ágreiningsmál eru að mestu úr sögunni. Jafnvel
virðist lítill áhugi á að ræða, hvað skuli koma í
staðinn fyrir varnarliðið á Keflavíkurflugvelli til
þess að tryggja öryggi þjóðarinnar.
Útfærsla fiskveiðilögsögunnar var mikið
átakamál á sínum tíma. Eftir nokkra daga verða
30 ár liðin frá undirritun samkomulagsins við
Breta í Ósló um 200 mílurnar. Barátta verka-
lýðshreyfingarinnar fyrir bættum kjörum
verkafólks leiddi af sér miklar deilur á sínum
tíma. Þeim er löngu lokið. Þeir sem börðust fyr-
ir sósíalísku Íslandi eru horfnir á braut. Kvóta-
málið vakti upp sterkar tilfinningar á síðasta
áratug. Þeim umræðum lauk að mestu með lög-
festingu auðlindagjalds.
Kannski má segja, að álitamálin í sambandi
við náttúruverndarmál og umhverfismál séu eitt
af stóru málunum, sem eftir er að leiða til lykta í
samfélagi okkar. Hitt er spurningin um stóru
fyrirtækjasamsteypurnar og hvort Ísland eigi
að enda sem ríki fyrirtækjanna en ekki ríki
fólksins.
Að öðru leyti sýnist áhugi fólks beinast að
betri heilbrigðisþjónustu og skólamálum. Heil-
brigðisþjónustan hefur lítið verið rædd í kosn-
ingabaráttunni utan þeirra umræðna, sem orðið
hafa um launakjör umönnunarstétta. Nú brydd-
ar á umræðum um það, að meira vit sé í að auð-
velda öldruðu fólki að búa lengur heima hjá sér
með því að tryggja því daglega þjónustu en hvar
er fólkið, sem á að veita þá daglegu þjónustu?
Það er ekki til. Það er hægt að færa rök að því,
að heilbrigðisþjónustan sé að sumu leyti verri
en hún var fyrir u.þ.b. þremur áratugum. Sú
staðhæfing getur átt við um spítalaþjónustuna,
ekki í þeim skilningi að þjónustan sem veitt er á
spítölum sé verri heldur að það sé einfaldlega
orðið svo erfitt að komast inn á spítala fyrir þá,
sem þess þurfa. Það er orðin brýn þörf fyrir
einkarekinn valkost í heilbrigðiskerfinu, en það
virðist einhvers konar tabú að ræða það mál.
Skólamálin hafa lítið verið rædd í kosninga-
baráttunni, þótt grunnskólarnir séu nú komnir
á forræði sveitarfélaganna. Þó skortir ekki
áhuga hjá hinum almenna borgara á skólamál-
um, sem sennilega er meiri nú en hann hefur
nokkru sinni verið. En frambjóðendur hafa lítið
rætt ýmis álitamál í sambandi við skólana.
Einkareknir skólar eru smátt og smátt að ryðja
sér til rúms og eru augljóslega álitlegur kostur
en það er eins og það gæti einhverrar hræðslu
hjá frambjóðendum að taka þá til umræðu.
Stjórnmálaflokkarnir og frambjóðendur
þeirra leita ekki eftir ágreiningsmálum sín í
milli. Þeir virðast þvert á móti forðast ágrein-
ingsmálin en leita eftir samstöðu. Er hugsan-
legt að þeir meti stöðuna svo eftir hörð átök á
vettvangi landsmála alveg fram í lok 20. ald-
arinnar, að almenningur sé einfaldlega þreyttur
á átökum og telji tímabært að meiri samstaða
ríki?
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, formaður Sam-
Vaðið við Gróttu.