Morgunblaðið - 21.05.2006, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 45
fylkingarinnar, hefur vísað átakastjórnmálum á
bug og hvatt til samræðustjórnmála en vandinn
virðist vera sá, að samræðurnar fara ekki fram
vegna þess, að það er svo rík tilhneiging hjá
frambjóðendum til að vera sammála eða a.m.k.
ekki undirstrika ágreininginn.
Tilraunir framsóknarmanna til að búa til orð-
ið athafnastjórnmál, sem er léleg afbökun á orð-
inu athafnaskáld, sem Matthías Johannessen
bjó til yfir athafnamenn fyrri tíma, sem skópu
mikið úr engu, hefur farið út um þúfur. Það lítur
enginn svo á, að framsóknarmenn séu meiri
framkvæmdamenn í stjórnmálum en aðrir, þótt
þeir hafi beitt sér fyrir byggingu Kárahnjúka-
virkjunar. Vandi Framsóknarflokksins er al-
mennt sá, að of margir líta svo á, að Framsókn-
arflokkurinn sé orðinn lítill sérhagsmunahópur,
sem skari eld að eigin köku dálítið í ætt við það,
sem sagt var um Alþýðuflokkinn á sínum tíma.
Lítill áhugi
Það má sem sagt vel
vera, að daufleg kosn-
ingabarátta nú sé
hluti af stærri mynd og að við eigum eftir að
upplifa það á næsta ári, þegar þingkosningar
fara fram og á næstu árum að minni áhugi verði
hjá almenningi á stjórnmálum en verið hefur.
Yfirleitt hefur kosningaþátttaka verið mikil á
Íslandi en ef það er rétt, að áhugi á þjóðmálum
sé minnkandi er hætta á því að kosningaþátt-
taka verði minni en ella. Og þá er lýðræðið í
hættu. Lýðræðið þrífst á miklum áhuga almenn-
ings á málefnum líðandi stundar og mikilli kosn-
ingaþátttöku. Kannski eru þetta ástæðulausar
áhyggjur. Þátttaka í prófkjörum hefur verið
mikil, sem bendir til umtalsverðs áhuga al-
mennings.
Það má líka færa rök fyrir því sjónarmiði, að
nú ríki eðlilegt ástand fyrir kosningar. Hama-
gangurinn hér áður fyrr, þegar allt fór á annan
endann síðustu vikur fyrir kosningar hafi verið
óeðlilegur. Nú séum við í fyrsta sinn að kynnast
„normal“ ástandi.
Morgunblaðið hefur í bráðum áratug lýst
þeirri skoðun, að það sé tímabært að þróa full-
trúalýðræðið áfram til beins lýðræðis og fela
borgurunum það vald að taka ákvarðanir í ein-
stökum málum í beinum kosningum. Í einstaka
tilvikum hefur þetta verið gert og reynzt vel til
þess að leysa erfið deilumál. Í slíkum kosning-
um er tekin bein afstaða til tiltekins álitaefnis.
Kjósendur verða að gera upp hug sinn. Það má
vel vera, að kosningar um einstök mál geti vakið
upp meiri áhuga hjá kjósendum. Yfirleitt hafa
umræður í almennum kosningum, hvort sem er
til þings eða sveitarstjórna, beinzt í ákveðinn
farveg að lokum, þannig að valkostir í tveimur
til þremur málum hafi verið nokkuð skýrir. Svo
virðist ekki vera að þessu sinni. Það er ómögu-
legt að átta sig á um hvað kosningarnar til borg-
arstjórnar Reykjavíkur snúast núna. Um hvað
snúast þær?
Í orði kveðnu taka stjórnmálamenn jákvætt í
hugmyndir um beint lýðræði en í raun virðast
þeir hafa lítinn áhuga á þeim. Þó standa sveit-
arstjórnarmenn frammi fyrir erfiðari ákvörð-
unum nú en fyrr á tíð. Sveitarstjórnir eru byrj-
aðar að úthluta miklum verðmætum í sambandi
við landnotkun, sem þær virðast eiga erfitt með
að ná tökum á hvernig bezt verði gert. Lóðir eru
orðnar miklu verðmætari en þær voru og hvað
eftir annað koma upp ásakanir um annarleg
sjónarmið í því sambandi.
Nú dettur engum í hug, að úthluta eigi ein-
stökum lóðum í beinum atkvæðagreiðslum en
það blasir við að stærri ákvarðanir í skipulags-
málum á að taka í beinum kosningum íbúa við-
komandi sveitarfélags og í þeim stærri ákvörð-
unum er oft höggvið á hnúta, sem snúast um
mikla sérhagsmuni. Það getur enginn gagnrýnt
sveitarstjórn fyrir ákvarðanir, sem íbúarnir
sjálfir hafa tekið.
Umræður um beint lýðræði hafa að sjálf-
sögðu ekki farið fram í kosningabaráttunni nú
frekar en áður og auðvitað getur hver sveit-
arstjórn ákveðið hverju sinni að láta fara fram
atkvæðagreiðslu innan sveitarfélagsins um til-
tekin mál. En augljós áhugi almennings á að svo
verði gert þarf til að koma til þess að hvetja
sveitarstjórnarmenn áfram á þessari braut.
Um hvað
verður kosið?
Kannski snúast kosn-
ingarnar á laugardag-
inn kemur einfaldlega
um það, hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn endurheimti meirihluta sinn í
borgarstjórn Reykjavíkur. Sjálfstæðismenn
hafa að vísu ekki haldið því mjög á lofti. En þeg-
ar að öllu er hugað er þetta auðvitað grundvall-
aratriðið í kosningunum.
Í annan stað má segja, þegar horft er yfir
sveitarstjórnir á landsvísu, að þessar kosningar
snúist að verulegu leyti um það, hvaða árangri
Framsóknarflokkurinn nær. Ekki vegna þess,
að það skipti öllu máli í einstökum sveitarstjórn-
um heldur vegna hins að kosningarnar geta gef-
ið til kynna hver staða Framsóknarflokksins er
á landsvísu. Framsóknarflokkurinn hefur
þróazt í að verða tiltölulega lítill flokkur með
lykilstöðu í stjórnmálum. Að sumu leyti eins og
Frjálsir demókratar hafa verið í Þýzkalandi.
Verði Framsóknarflokkurinn fyrir áfalli í kosn-
ingunum getur tvennt gerzt. Annars vegar að
hann horfi í aðrar áttir um meirihlutasamstarf í
sveitarstjórnum en hann hefur gert og hins veg-
ar að flokkurinn endurmeti stöðu sína á lands-
vísu, eins og oddviti flokksins í Reykjavík hefur
raunar gefið í skyn á heimasíðu sinni.
Ef telja má, að einhver stórpólitík komi við
sögu í þessum kosningum snýst hún sennilega
um þetta tvennt. Og einhverjir munu lesa í út-
komu Samfylkingarinnar einhverjar niðurstöð-
ur um hversu farsæl Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir hafi verið á fyrsta ári sínu sem formaður
þess flokks.
Þessi grundvallaratriði hafa heldur ekki verið
mikið rædd í kosningabaráttunni. Líkurnar á
því að reykvískir kjósendur telji tímabært að
skipta um húsbændur í Ráðhúsinu eru töluverð-
ar ef marka má síðustu skoðanakannanir. En
stóra spurningin er kannski sú, hvort það sama
komi upp í þingkosningunum að ári liðnu.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
En svo getur ástæð-
an fyrir þessari
deyfð verið allt önn-
ur. Það er alveg
ljóst, að fæstir
þeirra flokka, sem
bjóða fram til borg-
arstjórnar, hafa
áhuga á að draga
fram skarpari línur
í kosningabarátt-
unni. Svo virðist,
sem fáir þeirra, sem
eru í framboði hafi
áhuga á eða telji það
hagsmuni sína eða
síns flokks að
skerpa átakalín-
urnar.
Laugardagur 20. maí