Morgunblaðið - 09.06.2006, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
LÖGMENN landeigenda segja að-
ferðafræði við uppreikning á virði
vatnsréttindanna geta verið marg-
víslega og það sé ekki síst verkefni
matsnefndar um málið að skera úr
um hver hún verði. Þá vanti nauð-
synlega upplýsingar frá Lands-
virkjun um raforkuverð, raunveru-
legan stofnkostnað virkjunarinnar
og lánskjör fyrirtækisins til að
meta megi virðið á gagnsæjan
hátt, en þær upplýsingar hafa ekki
fengist til þessa.
„Geysilega mikilvægt er í ljósi
gildistöku raforkulaga að opinber
umræða fari fram um mismunandi
aðferðafræði sem beita má í máli
sem þessu,“ sagði Hilmar Gunn-
laugsson lögmaður landeigenda í
samtali við Morgunblaðið. „Við
gerum ýtrustu kröfu um 96 millj-
arða króna bætur landeigendum til
handa. Þetta er sláandi tala og
skapar ef til vill hneykslan en fyrir
henni má færa gild rök. Nokkrir
möguleikar eru um aðferðafræði
við uppreikning virðis vatnsrétt-
indanna og þá umræðu verður að
taka opinberlega.“
60 milljarðar
eðlileg raunkrafa
Hilmar segir þá aðferðafræði,
sem lögmenn kröfuhafa telji eðli-
legast að nota, gefa ríflega 60
milljarða niðurstöðu, 96 milljarða
krafan sé einfaldlega byggð á ann-
arri aðferðafræði sem dæmi séu
um. „Við erum þeirrar skoðunar
að sú aðferðafræði sem gefur 60
milljarðana sé sú sem menn noti í
frjálsum samningum og skynsam-
legust. Aðferðafræði Landsvirkj-
unar í sinni greinargerð er að
finna út núvirt sjóðstreymi, sem
gengur út á að settar eru inn í
jöfnu ákveðnar forsendur og ef út-
koman er hærri en 0 er verkefnið
fýsilegt og arðbært, því í 0 kr. er
Landsvirkjun búin að fá sinn arð.
Með því að breyta forsendum get-
um við fengið út yfir 210 milljarða
króna bótakröfu. Við viljum meina
að hvort sem útkoman er 1 millj-
arður eða 200, og stuðst við að-
ferðarfræði Landsvirkjunar, sem
fær þá fyrst allan sinn arð áður en
menn komast á núllið, sé í raun
eðlilegt að vatnsréttarhafar fái það
sem verður umfram. Þessi að-
ferðafræði er hins vegar að okkar
mati ekki eðlileg við mat á verð-
mæti vatnsréttinda og því byggj-
um við ekki á henni.“
Hagnaði umfram arð skipt
Hilmar segir aðra mögulega að-
ferðina við uppreikning á virði
vatnsréttarins byggða á núvirtum
arði. „Þar gefum við okkur að af-
skrifa virkjunina á ákveðnum tíma,
borgum upp lán og vexti og þar
fram eftir götunum. Við notum síð-
an lægstu ávöxtunarkröfu Lands-
virkjunar, eða 5%, til að núvirða
tekjuflæðið og hagnaðinn. Þá
myndi þeirra aðferðafræði gefa um
35 milljarða en þegar okkar for-
sendur eru komnar inn þá eru
þetta um 230 milljarðar. Það er
eftir þessari aðferðafræði, og
dæmi eru um slíkt erlendis frá,
sem við segjum að eðlilegt sé að
skipta hagnaðinum jafnt. Ástæða
þess að við erum með 96 milljarða
er að einn af útreikningunum gaf
192 milljarða og við skiptum því til
helminga.“
Að sögn Hilmars væri æskileg-
asta aðferðin hugsanlega sú að
sem leigu á hverju ári greiddi
Landsvirkjun ákveðið hlutfall af
heildartekjum virkjunarinnar.
Fyrst Landsvirkjun vilji eignast
réttindin en ekki leigja þau þurfi
að reikna þau til eingreiðsluverð-
mætis. Það sé eðlileg og gegnsæ
aðferð sem notuð sé í frjálsum
samningum og hafi orðið ofan á í
sambærilegum málum í Noregi.
Að hluta byggt
á ágiskunum
Í greinargerð landeigenda er að
hluta til um ágiskanir á tölulegar
stærðir að ræða, þar sem upplýs-
ingar sem áhrif hafa á forsendur
uppreikninga vantar frá Lands-
virkjun. „Við vitum t.d. ekki hvert
raforkuverðið er og vantar einnig
upplýsingar um raunverulegan
stofnkostnað virkjunarinnar,“
heldur Hilmar áfram. „Það er til
áætlun sem hljóðar upp á 95 millj-
arða króna stofnkostnað og Lands-
virkjun hefur tekið þann kostinn
að reikna það upp m.v. verðlag í
sinni greinargerð til matsnefndar-
innar. Við teljum að hagstætt
gengi hafi leitt til þess að kostn-
aðurinn sé mun lægri, m.a. vitandi
það, sem birtist t.d. á vefnum
karahnjukar.is, að það er tilboð
eftir tilboð sem er undir kostn-
aðaráætlun og þ. á m. öll þau
stærstu. Við viljum því fá upplýs-
ingar um raunkostnað og verðum í
millitíðinni að giska á ákveðna
tölu, sem er yfir 20 milljörðum
lægri en þeirra tala. Þetta eru
upplýsingar sem á að vera hægt að
leggja fram. Ég trúi ekki öðru en
að þær verði veittar, vegna þess að
í því skyni að tryggja okkar um-
bjóðendum fullt verð, eins og er
stjórnarskrárvarinn réttur þeirra,
verður allur vafi væntanlega túlk-
aður þeim í hag.“
Þá segir Hilmar jafnframt vanta
upplýsingar um lánskjör Lands-
virkjunar, því ekki þurfi annað en
að lesa ársreikning fyrirtækisins
til að sjá að fyrirtækið virðist síð-
ustu árin hafa náð að lækka fjár-
magnskostnað verulega og gera
hagstæðari samninga um lánsfé.
Gríðarlega mikilvæg forsenda í
arðsemisútreikningum sé að vita
hver fjármagnskostnaður sé.
Ábyrgðin er
matsnefndarinnar
Matsnefndin tekur afstöðu til
aðferðafræði þeirrar sem notuð
verður í úrskurði um verðmæti
vatnsréttinda vegna Kárahnjúka-
virkjunar.
Hilmar á von á að tekist verði
fast á um málið, en segir ekki víst
að það endi fyrir dómstólum.
„Auðnist matsnefndinni að rök-
styðja sína niðurstöðu vel þá er
ekki sjálfgefið að þetta fari
lengra.“
Endurgjaldið skiptist milli land-
eigenda en sú skipting mun ekki
liggja ljós fyrir fyrr en síðar í
sumar þegar búið er að mæla fall
fyrir hverja jörð miðað við með-
alrennsli viðkomandi vatnsfalls.
Þannig liggja ekki öll gögn fyrir
fyrr en í haust og tíminn þangað
til mun verða notaður til að meta
heppilega aðferðafræði og afla
frekari gagna.
SAMNINGUR um framsal og yfir-
töku vatnsréttinda vegna Kára-
hnjúkavirkjunar og um máls-
meðferð til að ákvarða endurgjald
fyrir þau var gerður hinn 13. des-
ember 2005. Samningsaðilar eru
annars vegar Landsvirkjun og hins
vegar þeir eigendur vatnsréttinda
við Jökulsá á Dal (Jökulsá á Brú),
Jökulsá í Fljótsdal og Kelduá sem
gerðust aðilar að samningnum.
Málið er rekið fyrir sérstakri fimm
manna matsnefnd. Landsvirkjun
lagði fram sína greinargerð hinn 7.
apríl sl. og kröfugerðir vatnsrétt-
arhafa voru lagðar fram 7. júní.
Ráðgert er að málið verði flutt fyrir
matsnefndinni í lok september nk.
og er niðurstöðu hennar að vænta
síðar á árinu.
Málið fyrir
matsnefnd
LANDSVIRKJUN telur að
hæfilegt endurgjald til landeig-
enda vegna vatnsréttinda
tengdra Kárahnjúkavirkjun sé á
bilinu 150 til 375 milljónir króna,
eða 2–5% af arði virkjunarinnar,
skv. greinargerð fyrirtækisins
til matsnefndar.
„Auðvitað vilja landeigendur
halda fram ýtrustu kröfum og
ekki hefur annað staðið til en að
Landsvirkjun greiði það sem
talið er vera fullt verð fyrir
vatnsréttindin“ segir Þórður
Bogason, lögmaður Landsvirkj-
unar í málinu. „Þeirra málflutn-
ingur byggist á markaðsverði,
en hvert er markaðsverðmæti
þessara eigna? Óraunhæft er að
bera saman litlar virkjanir sem
selja inn á almenna veitukerfið
og þessa stærstu virkjun lands-
ins sem byggð er til að sjá ál-
verinu á Reyðarfirði fyrir raf-
orku.“
Horft til eldri fordæma
Þórður segir muninn á upp-
hæðum koma verulega á óvart,
m.a. í ljósi fyrri fordæma og
þeirra sjónarmiða sem hingað til
hafi gilt um þessi mál. „Grein-
argerð Landsvirkjunar er fylli-
lega í samræmi við þau sjónar-
mið. Óskað er eftir að
matsnefnd meti hæfilegar bæt-
ur fyrir hin eignarnumdu rétt-
indi og í greinargerð er umfjöll-
un um hvert slíkt endurgjald
gæti verið. Sjónarmið málsaðila
eru því gífurlega mismunandi og
sérkennilegt að sjá lögmenn
landeigenda hopa frá sínum töl-
um í tugmilljarðastökkum og
vekur upp spurningar um hvaða
trú menn hafa á því sem þeir
setja fram.“
Í kostnaðaráætlun vegna
byggingar Kárahnjúkavirkjun-
ar var gert ráð fyrir greiðslum
til vatnsréttarhafa og horft til
fordæma við mat á endurgjald-
inu, einkum til Blönduvirkjunar.
Miðað við verðlag í janúar 2006
námu greiðslur vegna vatnsrétt-
inda Blönduvirkjunar 154,3
milljónum króna en uppsett afl
virkjunarinnar er 150 MW. Séu
þessar fjárhæðir yfirfærðar á
Kárahnjúkavirkjun, sem hefur
690 MW uppsett afl, mundu
greiðslur til vatnsréttarhafa
nema um 710 milljónum króna. Í
greinargerð Landsvirkjunar var
þetta mat tekið til nánari skoð-
unar í ljósi almennra lagasjón-
armiða, fyrri úrlausna varðandi
greiðslur fyrir orkuréttindi hér
á landi og sérsjónarmiða er
gilda um Kárahnjúkavirkjun.
Niðurstaða þeirrar skoðunar er
sú að telja megi hæfilegt endur-
gjald vegna vatnsréttindanna
150 – 375 milljónir króna.
Áhættusöm framkvæmd
Í greinargerðinni kemur
einnig fram að virkjunin sé erfið
og áhættusöm jaðarframkvæmd
í landfræðilegu-, tæknilegu-,
umhverfislegu- og markaðslegu
tilliti, sé í raun eyland í raforku-
kerfinu og rýri það meðal ann-
arra þátta gildi vatnsréttinda
við Kárahnjúka. Þá sé ekki unnt
að útiloka að stofnkostnaður fari
fram úr áætlunum vegna tækni-
legra örðugleika á byggingar-
tíma og rekstrarkostnaður
Hálslóns geti orðið umtalsverð-
ur ef beita þurfi ýtrustu mót-
vægisaðgerðum vegna skilyrða
um umhverfisþætti.
Landsvirkjun segir
kröfur landeigenda
ekki geta staðist
Vatnsrétt-
indi mest
375 millj-
óna virði
Telja 60 milljarða króna
eðlilega upphæð bótafjár
Landeigendur við Jök-
ulsá á Brú, Jökulsá í
Fljótsdal og Kelduá á
Fljótsdalshéraði gera
kröfu á Landsvirkjun um
96 milljarða króna bætur
vegna vatnsréttinda fyrir
Kárahnjúkavirkjun á
grundvelli áætlaðs arðs
hennar. Landsvirkjun
metur þessar bætur á
375 milljónir króna hið
hæsta. Steinunn Ás-
mundsdóttir skoðaði
þetta mál nánar.
Morgunblaðið/Kristinn
Mikið ber á milli í skoðunum um hvert virði vatnsréttinda virkjunarinnar er raunverulega.
steinunn@mbl.is