Morgunblaðið - 30.07.2006, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Þrátt fyrir að einn farþega tali um„smágutl“, „sumarbrælu“ og „kaldas-kít“, þá liggja tveir farþegar hálfir útfyrir borðstokkinn þegar siglt er fyr-ir Straumnes, Kögur og Hælavík-
urbjarg. Inni eru farþegar hálfgulir í framan og
reka margir nefið ofan í plastpoka þegar öldu-
gangurinn í iðrunum verður of mikill. Kögur er
nyrsti oddi landsins og það getur orðið afar
straumþungt á þessari siglingaleið. Það heyrist
vísa um borð:
Komumst við í krappan sjó
kaldaskít og sumarbrælu;
göngufólkið grét og hló
með glæra poka fulla af ælu.
Um borð er fjórtán manna gönguhópur sem
hafði ætlað sér að gista í Hælavík um nóttina en
af því getur ekki orðið, því ekki er lending-
arfært. Þess vegna eru farþegar ferjaðir í
gúmmíbát í fjöruna við bæinn Höfn innst í
Hornvík og hópurinn gerir út þaðan næstu
daga. Á Höfn bjó síðast Sumarliði Betúelsson en
bærinn fór í eyði árið 1946. Þarna er gott tjald-
svæði, kamrar og neyðarskýli, auk þess sem
landvörðurinn á Hornströndum hefur þarna að-
setur yfir háannatímann á sumrin.
Um borð er einnig þýskt par, maðurinn í
grænum regnstakki og hefur tekið á sig sama lit
í sjóganginum. Þau gista í Hornvík um nóttina í
slagveðri og taka bátinn tilbaka morguninn eft-
ir, dauðskelkuð eftir skamma dvöl í íslenskum
óbyggðum.
Enda eru Hornstrandir staður öfganna. Veðr-
ið er gjörsamlega óútreiknanlegt, enda stóðust
veðurspár aldrei þessa daga sem gönguhóp-
urinn hélt til í Hornvík. Það gat verið glampa-
sólskin og logn, en líka rigning eða snjókoma
með hífandi roki og kulda. Náttúran skiptir um
ham þegar illa viðrar og er þeim óblíð sem eru
illa búnir. Það er við öllu að búast. Fyrir rúmum
áratug vaknaði fólk við 25 sm jafnfallinn snjó yf-
ir öllu um miðjan júlí.
1. dagur Fyrsta daginn er votviðrasamt og þoku-
slæðingur. Dagurinn er því nýttur í göngu í átt
að Hælavíkurbjargi, en ekki er jafn auðvelt að
komast að því og Hornbjargi.
En það er sama hvert gengið er í Hornvík;
alls staðar verður fyrir stórbrotin náttúra. Á
gönguleiðinni að Hælavíkurbjargi má meðal
annars sjá tvo stórbrotna predikunarstóla út í
hafið, Tröllakamb og Langakamb. Gengið er út
á Hafnarnes og inn í Rekavík sem stendur undir
nafni. Eftir að hafa þrætt trjádrumba yfir læk
sem rennur um Rekavík liggja tröppur upp á
hæð með leifum af húsi sem átti að rísa þar. Það
fauk og eftir stendur nokkurs konar útsýn-
ispallur.
Þegar förinni er haldið áfram er þrætt ein-
stigi inn í Hvannadal, sem ekki er fyrir loft-
hrædda, að minnsta kosti ekki í lélegu skyggni
og bleytu. Þó að fyglingurinn Arnór Stígsson
segi kankvíslega að sú leið hafi aldrei þótt vara-
söm, þá treysta sér ekki allir alla leið.
Fyrir nokkrum árum varð belgískt par inn-
lyksa í Hvannadal í ágúst, matarlaust í átta
daga. Þau treystu sér ekki til baka, höfðu hrasað
á leiðinni, og voru búin að skrifa kveðju á miða,
sem fannst í tjaldinu. En þegar bátur sigldi inn
Hornvíkina synti maðurinn út að bátnum og
tókst bátverjum að bjarga honum um borð.
2. dagur Það hefur rofað til á öðrum degi og til-
valið að nota tækifærið að ganga að Hornbjargi.
Gönguleiðin er stórskemmtileg, vaðið yfir Hafn-
arósinn, hægt að baða sig í fossinum Drífanda
og ekki spillir fyrir að við stíginn er greni og
yrðlingar á vappi. Það er mikið um refi á Horn-
ströndum, einn heldur til á tjaldstæðinu í Horn-
vík og er sérlega gæfur.
Kveðjurnar eru vinalegar hjá fjölskyldunni á
Horni, sem dvelur þar yfir sumartímann. Og
þegar komið er efst í Hornbjargið leggst fólk
niður, gægist fram af eins og það treystir sér til
og gleymir sér alveg í fuglaiðunni.
Því næst gengur hópurinn upp á Miðfell, sem
er svo hvasst að sagt er að uppi á því megi hafa
annan fótinn í Ystadal og hinn í Miðdal. Fátt ku
vera fallegra en að horfa á sólina setjast frá
Hornbjargi og fylgjast með henni koma upp frá
Miðfelli. Það treysta sér allir í gönguna upp á
Miðfell, sem er langt í frá eins háskaleg og hún
lítur út fyrir að vera, og einnig upp á Kálfatinda
í 534 m hæð, sem taka síðan við. Þar gefst stór-
brotið útsýni yfir Hornvíkina, Hælavík-
urbjargið og einnig firðina í suðaustur, allt þar
til sést glitta í Drangaskörðin í Strandasýslunni.
3. dagur Þriðja daginn vaknar gönguhópurinn í
beljandi slagveðri og er farið að flæða vatn inn í
eitt tjaldið. Þrátt fyrir volkið er ákveðið að
ganga að Hornbjargsvita, enda ókræsilegt að
híma í kulda og bleytu í tjöldunum yfir daginn.
Tveggja tíma ganga er yfir Kýrskarð að Horn-
bjargsvita og notaleg tilhugsunin um heitt
súkkulaði og með því á leiðarenda. Það hefur
aukist vatnið í Hafnarósnum og er allur gangur
á því hvernig menn vaða yfir, sumir eru ber-
leggja, aðrir í laxapokum eða jafnvel stjörnu-
poppspokum og strigaskóm. Efst í Kýrskarðinu
gerir snjóhret. En útsýnið er ekki síður magn-
Öfgar á Hornströndum
Veðrið getur verið óútreiknanlegt, en vaskir göngumenn kippa sér ekki upp við það, enda er náttúrufegurðin gríðarleg hvert sem litið er.
Það eru miklar öfgar í veðri og nátt-
úru á Hornströndum og fólk þarf
að vera undir allt búið. En það upp-
sker ríkulega í ósnortinni og stór-
brotinni náttúru. Pétur Blöndal
gekk um Hornstrandir og talaði við
fólk sem tengist sögu staðarins.
Sterklegar hendur og sverir fingur ArnórsStígssonar kreista hendur blaðamannseins og klettanybbu í Hornbjargi á heim-
ili Arnórs á Ísafirði. Arnór þekkir björgin á
Hornströndum betur en flestir aðrir, enda
fyglingur í áratugi. Hann er kominn yfir átt-
rætt en engu að síður enn í fullu starfi sem tré-
smiður og hefur nóg að gera.
Arnór fæddist árið 1922 og bjó með for-
eldrum sínum Stíg Haraldssyni og Jónu Jó-
hannesdóttur á Horni í Hornvík til ársins 1946.
„Það stóð ekki til að hætta búsetu á Horni en
ég var búinn að ráða mig á Ísafjörð og for-
eldrar mínir voru einir eftir. Þegar faðir minn
veiktist og lagðist á sjúkrahús, þá vildi hann
hætta búskap. Hann var orðinn fullorðinn
maður og ekki heilsuhraustur.“
Alinn upp í torfbæ
Arnór var alinn upp í torfbænum á Horni
fram að fermingu. „Það var miklu betra en
timburskálinn sem tók þá við,“ segir hann. „Í
torfbænum kvörtuðum við aldrei undan kulda,
en vorum að drepast í timburskálanum. Enda
var ekki upphitun í hverju rými fyrsta vet-
urinn eftir að við fluttum.“
Það bjuggu fjórar fjölskyldur í torfbænum,
sem klæddur var með timbri. „Gamla bað-
stofan var byggð af Stíg Stígssyni gamla og
var átján álna löng. Henni var skipt í tvennt og
þar bjuggu tvær fjölskyldur. Við bjuggum uppi
í risinu og hin á jarðhæð. Þriðja fjölskyldan bjó
í norðurálmunni sem sneri upp að hlíðinni og
föðurbróðir minn bjó á dyraloftinu, rishæð yfir
innganginum í bæinn.“
Búskapur var hefðbundinn á Horni, að sögn
Arnórs, þó að fjárbúskapur hafi ekki verið
mikill. „Það var ein kýr á mann, en sumir höfðu
tvær fyrstu árin. Síðan var útræði; það var allt-
af róið til fiskjar. Á sumrin var aflað heyja upp
um allt, slegið fram á bjargbrún og allt nýtt
sem hægt var og reitt heim á hestum.“
Hornbjarg var stór þáttur í afkomunni og
mikil tekjulind. „Ísfirðingar keyptu megnið af
því sem við fengum þaðan. Við byrjuðum upp
úr miðjum maí, en nú hefur því seinkað mikið
og minna orðið um fugl. Enda var þarna rán-
yrkja eftir að við fluttum burt. Festarnar voru
tvær og tvö gengi í bjarginu; menn hlupu
þræðingana í kapphlaupi um að vera á undan.
Fuglinn lagðist því eðlilega frá. Svo kom tófan
og hún kemst mikið. Það er eins og hún læri af
manninum, nema hún þarf ekki band.“
Arnór segir að menn sígi ekki í björg lengur,
heldur klórist upp úr fjörunni. „Það þarf meiri
mannskap til að síga. Ég byrjaði sem fyglingur
[að síga í björgin] 14 ára og seig á hverju ári í
áratug. Svo fór ég í egg fyrstu árin eftir að við
fluttum, síðast árið 1960.
Það var eðlilegt að ég legði þetta fyrir mig.
Ég hafði verið hangandi fram af þegar ég var
að smala og horft á fyglinga síga og var löngu
búinn að gleyma allri lofthræðslu. Ég hafði
alltaf ánægju af því að síga í bjargið. Það kom
fullt af fólki til að vinna við sigið, mest frá
Grunnavíkurhreppi og Sléttuhreppum. Þegar
flest var í júní voru þetta 60 til 70 manns, en
svo fór að draga úr því aftur.“
Arnór var nokkrum sinnum hætt kominn við
bjargsig. „Einu sinni vorum við að síga til að
snara fugl. Ég hallaði mér fram á bandið með
fuglastöngina til að snara til hliðar við mig, þá
missir maðurinn bandið sem hélt í það. Um leið
og ég áttaði mig á því að bandið gaf eftir stökk
ég fram af, náði fram fyrir bergnagga og féll
tíu metra niður í fláanda, skriðu og aur, og gat
stoppað mig þar.“
Hrunið var hættulegt
En mesta hættan í bjargsiginu fólst í grjót-
kastinu. „Oft féll grjót nálægt og maður gat
forðað sér frá því. Það var daglegt brauð að
félli steinn í þessu starfi. Það var mesta hætt-
an. Mér fannst ekki hættulegt að ganga mjóa
þræðinga, þá stjórnaði maður sjálfur hvað
maður treysti sér. En hrunið var hættan. Það
var ekki alltaf hægt að varast það.“
Arnór missti góðan vin í bjargsigi á Horni,
Guðmund Óla Guðjónsson, en þeir unnu saman
á verkstæði. „Við gátum ekki farið á sama
tíma, því annar varð að vera á verkstæðinu, og
hann fór á undan. Þetta var árið 1954. Hann
var þrælvanur og góður fyglingur. En það féll
skriða úr bjarginu og ekki varð við neitt ráðið.“
Og það hafa orðið fleiri banaslys. Það lést
maður í Hælavíkurbjargi í lok sjöunda áratug-
arins og var Arnór fenginn ásamt fleirum til að
sækja líkið í björgin. „Hann hét Sigurður og
var alvanur. Einu sinni fór hann úr hillu upp á
brún lóðrétt handvað upp eftir kaðlinum eina
hundrað metra.
Ég var fenginn til að fara norður með þyrlu
til að sækja líkið. Það voru kaðlar og festi, því
þeir höfðu verið þarna við bjargsig. Eins og
alltaf varð að hlaupa yfir gilin, því þar var alltaf
grjótkast og enginn tími til að bera neitt. Síðan
var strengdur vír milli nefja og líkið dregið,
eins og við fluttum egg.“
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
Arnór Stígsson og Málfríður Halldórsdóttir við heimili sitt á Ísafirði.
Oft féll grjót nálægt