Morgunblaðið - 30.07.2006, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
24
-helgi, Lífsháski-
maraþon, Sopranos-
kvöld. Margir Ís-
lendingar horfa
öðruvísi á sjónvarps-
efni en þeir gerðu
fyrir nokkrum árum. Í hillum verslana og
myndbandaleigna hvíla kvikmyndir á nýút-
gefnum mynddiskum. Við hlið þeirra eru
heilar þáttaraðir af sjónvarpsefni. Áður fyrr
hefði ekki mörgum dottið í hug að leigja sér
sjónvarpsefni til að horfa á. Myndaflokkar
eru vinsælir í netverslunum og þeim er halað
niður af Netinu í miklum mæli. Sjónvarpið er
farið að sækja í sig veðrið svo um munar. Er
gæðum efnisins að þakka þessar vinsældir
eða eru sjónvarpsframleiðendur í Hollywood
loksins búnir að finna hina fullkomnu sölu-
formúlu?
Lýtalæknar, löggur og
hin meðvitaða ákvörðun
Framboð á efni hér á landi í sjónvarpi hef-
ur oft verið gagnrýnt fyrir að vera of einhæft
enda er stærsti hluti erlends efnis bandarísk-
ur. Mest af því sem við horfum á er framleitt
af fjölmiðlasamsteypum sem eru það fáar að
telja má á fingrum annarrar handar. Það er
því ekki nema von að sumum finnist nóg um
þegar endalaust virðist vera framleitt af nýj-
um lögguþáttum eða grínþáttum um banda-
rísku kjarnafjölskylduna. Gagnrýnisraddir
hafa verið háværar varðandi ógnina sem
steðjar að íslenskunni þar sem við venjumst
því ekki að heyra hana í sjónvarpi. Þegar við
heyrum móðurmálið talað í leiknu efni finnst
mörgum, sérstaklega yngri kynslóðum, hún
hljóma hjákátlega. Það er vel hægt að gagn-
rýna það sem vantar í íslenskt sjónvarp, en
hér verður aftur á móti fjallað um það sem er
á skjánum í dag. Það kemur ekki á óvart að
vinsælasta efnið er það íslenska. Þjóðin sam-
einast í áhorfi á Idol stjörnuleit og und-
ankeppni Evróvisjón. Spurningaþættir eins
og Gettu betur og Meistarinn eru vinsælir
sem og grínþættirnir Stelpurnar og Strák-
arnir. Það sem kemur á eftir íslenskri dag-
skrárgerð í áhorfi eru yfirleitt bandarískir
myndaflokkar. Reyndar er Örninn und-
antekning frá þeirri reglu enda er hann
danskur og, að okkur finnst, svolítið íslensk-
ur líka. Bandarískir myndaflokkar eru þar
að auki efnið sem er leigt á myndbandaleig-
unum, halað niður á Netinu eða keypt á
mynddiskum. Að meðaltali 15–30% þjóð-
arinnar horfðu, samkvæmt Gallup, á mynda-
flokka eins og 24, Klippt og skorið (Nip/
Tuck), CSI, Lög og reglu (Law & Order),
SVU, House, O.C., Aðþrengdar eiginkonur
(Desperate Housewives) og Lífsháska (Lost)
það sem af er árinu. Íslendingum finnst
nauðsynlegt að fylgjast með lækninum
House, vinkonunum við Wisteria Lane og
hinum alvitra Grissom í hverri viku.
Draumaverksmiðjurnar í Hollywood hafa
lengi séð heiminum fyrir óendanlegu fram-
boði á skemmtiefni og hafa ráðið ferðinni í
vestrænni poppmenningu á sviði kvikmynda
og sjónvarps. Stærstu stöðvarnar þar vestra,
FOX, NBC, ABC, CBS ásamt fleirum, fram-
leiða þætti sem dreift er um allan heim. Með
tilkomu kapalsjónvarpsstöðva eins og HBO
og Showtime hefur framleiðsla á sjónvarps-
efni aukist. En það er ekki einungis um að
ræða aukið framboð af þáttum og mynda-
flokkum. Talað er nú um einhvers konar
vakningu í sjónvarpsiðnaðinum. Þeim þátt-
um hefur fjölgað sem skilgreindir eru sem
gæðasjónvarp. Dæmi um þætti sem eru
flokkaðir sem gæðaefni eru myndaflokkar
eins og Sopranos, Undir grænni torfu (Six
Feet Under) og Vesturálman (The West
Wing). Gæðaefnið má segja að sé fyrir hinn
upplýsta áhorfanda sem hefur tekið meðvit-
aða ákvörðun um að horfa á ákveðinn þátt.
Þetta samræmist ekki því hlutverki sem
sjónvarpið hefur verið gagnrýnt svo mikið
fyrir, að mata okkur á því sem er í gangi á
skjánum á meðan við liggjum í sófanum
sama hvaða „rusl“ er boðið upp á. Auk þess
að endurskilgreina hlutverk sjónvarpsmið-
ilsins að einhverju leyti, vinnur fleira með
þessu svokallaða gæðasjónvarpsefni. Höf-
undar efnis og framleiðendur virðast orðnir
mun áræðnari í skrifum og efnisvali. Sam-
félagslegar pælingar á firringu nútíma-
mannsins eru að sækja í sig veðrið á
kostnað glansmyndanna. Meira er um
viðfangsefni sem lýsa hinu ófullkomna
samfélagi og breyskleika mannsins frek-
ar en að reyna að staðfesta hlutverk sjón-
varpsins sem glugga inn í draumkenndan
fantasíuheim þar sem persónur eru einhliða
og annaðhvort góðar, vondar eða fyndnar. Í
sumum þessara flokka má jafnvel sjá skýra
ádeilu á valdhafa. Örvænting nútímakvenna
í úthverfi, samfélag samkynhneigðra
kvenna, sálfræðileg kreppa mafíuforingja
og fyndnar teiknimyndaádeilur á nútíma-
þjóðfélagið eru meðal þess sem fjallað er
um í vinsælum myndaflokkum í dag.
Meiri vinsældir og fleiri stjörnur
Hinn nýi og virðulegi sess sem sjón-
varpið hefur öðlast vestan hafs laðar að
framleiðslunni mannskap sem hefur
hingað til unnið stórvirki á hvíta tjaldinu.
Áður fyrr þótti það endastöð ferilsins í
afþreyingargeiranum að vinna í sjón-
varpi, en tímarnir hafa breyst. Virtar
kvikmyndastjörnur eins og Glenn
Close og Martin Sheen leika nú lög-
reglukonu í Sérsveitinni (The Shield)
og forseta Bandaríkjanna í Vest-
urálmunni. Ferill Kiefer Suther-
lands gekk í endurnýjun lífdaga
eftir að hann tók að sér hlutverk
lögreglumannsins Jack Bauer í
spennuþáttunum 24. Rithöf-
undar á borð við Alan Ball,
sem skrifaði hina rómuðu
American Beauty var á
bak við þættina Undir
grænni torfu. Fram-
leiðandinn Jerry
Bruckheimer er
þekktastur fyrir
stórsmellamyndir á
borð við The Rock
og Armageddon en
hefur einnig snúið sér að
sjónvarpsframleiðslu með
CSI – Crime Scene Inve-
stigation og fleiri þáttum. Áð-
ur fyrr var mikill munur á því að vera
kvikmyndastjarna og sjónvarpsleikari.
Kvikmyndastjarnan var, og er, frægari en
persónan sem hún leikur. Sjónvarpsleik-
arinn var ávallt þekktur sem persónan. Í
dag sitja Teri Hatcher og Sarah Jessica
Parker við sama borð og Meg Ryan og Mel-
anie Griffith, svo dæmi séu tekin af nokkr-
um leikkonum vestan hafs. Þær Teri og Sa-
rah reyndu báðar fyrir sér í kvikmyndum
áður en þær urðu stórstjörnur og mega
þakka frægðina leik í vinsælum sjónvarps-
þáttum. Annað dæmi er George Clooney
sem varð stórt nafn í Hollywood sem læknir
í Bráðavaktinni. Nútímaþjóðfélag virðist
vera í sífelldri leit að stjörnum og sjón-
varpið hefur tekið að sér að svara þeirri eft-
irspurn. Efnið er að verða vinsælla en dag-
skrárvöld miðilsins eru að sama skapi að
minnka. Áhorfendur vilja í auknum mæli
ráða því sjálfir hvenær þeir horfa á uppá-
haldsefnið sitt í stað þess að láta sjónvarps-
dagskrána segja til um hvenær horfa skal. Í
Wall Street Journal í apríl 2006 var sagt frá
því að sjónvarpsstöðin ABC mundi á næst-
unni opna nýjan vef þar sem þeir sem hafa
breiðbandstengingar gætu horft á Að-
þrengdar eiginkonur, Lífsháska og aðra
vinsæla þætti í tölvunni. Þættirnir verða að-
gengilegir strax daginn eftir að þeir eru
sýndir í sjónvarpi og þeim verður safnað
þar upp svo að áhorfendur geti notið heillar
þáttaraðar. Hægt verður að stoppa og spóla
fram og til baka, en þættirnir verða með
auglýsingahléum sem ekki verður hægt að
hlaupa yfir. Þetta er sannarlega tímanna
tákn, enda í fyrsta skipti sem sjónvarpsfyr-
irtæki býður vinsæla þætti ókeypis á Net-
inu án hafta.
„Fyrst var ég aðallega að taka inn kvik-
myndir en núna eru þetta eiginlega bara
sjónvarpsþættir,“ segir ung kona sem býr á
Stúdentagörðunum. Þar er öflugt þráðlaust
háskólanet sem nemendur geta tengst.
„Helsti kosturinn er að geta ráðið alveg
sjónvarpsdagskránni. Nýjustu þættirnir
Sjónvarpsefni hefur tekið miklum
breytingum á undanförnum árum
og handritshöfundar vestan hafs
laða áhorfendur að skjánum viku
eftir viku til að fylgjast með
endalausum framhaldssögum.
Guðbjörg Guðmundsdóttir
skrifar fyrri grein um nýju
myndaflokkana og vinsældir
þeirra.
Glenn
Close.
Martin Sheen.
Sarah
Jessica Parker.
Melanie
Griffith.
George
Clooney.
Meg
Ryan.
Kiefer
Sutherland .
Gæði eða góð sölumennska
Teri
Hatcher.
Margir leikarar hafa reynt fyrir sér í kvikmyndum áður
en þeir urðu stórstjörnur og mega þakka frægðina leik
í vinsælum sjónvarpsþáttum, en áður var þessu
þveröfugt farið.