Morgunblaðið - 27.10.2006, Side 38

38 FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FRAMUNDAN er prófkjör sjálf-
stæðismanna í Reykjavík og ég hef
gefið kost á mér í 6. sæti. Ég gef kost
á mér því ég tel mig eiga erindi á
þennan vettvang. Það er ekki ein-
göngu vegna þeirrar
menntunar sem ég hef
aflað mér og reynslu
sem sálfræðingur og
kennari heldur einnig
vegna þess að mig
langar að láta gott af
mér leiða og þoka mál-
um í rétta átt.
Efst á lista stefnu-
mála minna eru þau
mál sem lúta að vellíð-
an fólks á öllum aldri
og ekki síst hags-
munum barna. Meðal
málefna sem ég set í
forgang eru forvarnir. Hvaða grunn
þurfum við að leggja til að sporna við
umferðarslysum, sjálfsvígum ungs
fólks og vímuefnaneyslu? Ef for-
varnir eiga að skila árangri þurfa
þær að hefjast innan veggja heim-
ilisins og með fræðslu snemma á
grunnskólastiginu. Vissulega er for-
eldraábyrgðin veigamest, en for-
eldrum sem þurfa aðstoð þurfum við
að geta boðið fjölbreytt meðferð-
arúrræði án biðlista. Það er einnig
nauðsynlegt að geta boðið börnum
sem hafa orðið fyrir einhvers konar
ofbeldi viðeigandi úrræði. Hvernig
getum við sem samfélag séð til þess
að þessi börn og aðstandendur
þeirra fái þá þjónustu sem þau
þarfnast eins lengi og þörf þykir?
Margt hefur áunnist í þessum geira
bæði á lagagrundvelli,
við greiningu og með-
ferð. Barnahús er gott
dæmi um úrræði sem
hefur tekist með prýði.
Ungt fjölskyldufólk
hefur ítrekað leitað til
mín sökum þess að þau
hafa áhyggjur af
skuldastöðu sinni.
Ungu fólki sem er á leið
út í lífið þarf að leið-
beina og kenna að fara
vel með fjármuni, bæði
sína eigin og annarra.
Til að geta lagt grunn
að tryggri framtíð er nauðsynlegt að
átta sig sem fyrst á gildi sparnaðar.
Valfrelsi á að vera ríkur þáttur í
samfélagi okkar. Enda þótt margt
hafi færst til betri vegar vantar enn
upp á að einstaklingar hafi fullt val
innan heilbrigðiskerfisins og að fag-
stéttir sem sinna heilbrigðisþjón-
ustu sitji við sama borð. Hér er nær-
tækast að nefna að
heilbrigðisráðuneytið hefur ekki enn
gengið til samninga við sálfræðinga
um þátttöku í niðurgreiðslu eins og
við aðrar sambærilegar heilbrigð-
isstéttir.
Síðast en ekki síst langar mig að
nefna fyrirtækin og atvinnumálin. Í
atvinnurekstri er víða að finna
óþarflega íþyngjandi eftirlit og flók-
in leyfisferli. Einföldun og gegnsæi
stuðlar að frjórri hugsun meðal ein-
staklinga og er hvetjandi fyrir ný-
sköpun. Huga ber að smáum ein-
ingum, svo sem litlum fyrirtækjum.
Til að geta stutt betur við bakið á
þessum einingum þarf að ríkja við-
varandi efnahagslegur stöðugleiki.
Það verður verkefni stjórnvalda á
komandi misserum.
Kæru sjálfstæðismenn og -konur í
Reykjavík. Nú er komið að því að þið
gerið upp hug ykkar og veljið á
listann þá frambjóðendur sem þið
treystið best til að standa vörð um
hagsmuni ykkar.
Samkennd, staðfesta
og stöðugleiki
Kolbrún Baldursdóttir
fjallar um þjóðmál »Einföldun oggegnsæi stuðlar að
frjórri hugsun meðal
einstaklinga og er hvetj-
andi fyrir nýsköpun.
Kolbrún Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur og
býður sig fram í 6. sæti í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
ÞAÐ eru senn liðnir þrír áratugir
frá því að Ingólfur heitinn Jónsson
hvarf af þingi.
Þótt sífellt sé sagt, að maður komi
manns í stað, þá hefur Suðurlands-
kjördæmi verið forystulaust síðan.
Það hefur enginn af þingmönnum
kjördæmisins, ekki úr neinum
flokki, getað tekið við
merkinu. Þing-
mannahópur Suður-
lands hefur því verið
dugminnsti þing-
mannahópur landsins
allar götur síðan. Verk-
in sýna merkin.
Þetta eru lifandi
staðreyndir, sem ég
varpa hér fram, sem
ýmsum, sem hafa fyllt
þennan hóp, þykir erf-
itt að kyngja, en þyrftu
þó í alvöru að gera sér
ljósar.
Í tíð Ingólfs sannaðist hið forn-
kveðna, að fari einn fyrir, fylgja hin-
ir.
Tekin skulu hér tvö dæmi af
mönnum, sem talið hafa sig öðrum
færari að leiða Suðurland. Hvernig
var sú leiðsögn?
Þorsteinn Pálsson tók sér fyrir
hendur að reka Albert Guðmunds-
son frá ráðherradómi fyrir litlar sak-
ir. Með þeirri ákvörðun sinni klauf
hann Sjálfstæðisflokkinn í herðar
niður. Þorsteinn bjó til Borg-
araflokkinn, sem fékk 7 þingsæti í
alþingiskosningunum 1987. Var
þetta í anda Ingólfs Jónssonar? Og
til að efla Sjálfstæðisflokkinn og
Suðurland?
Ég og fleiri mótmæltum þessu á
þingflokksfundi Sjálfstæðisflokks-
ins, en það þýddi lítt.
Síðan átti Þorsteinn Pálsson eftir
að verða forsætisráðherra, en eftir
13 mánaða ráðherradóm var rík-
isstjórn hans slitið í beinni útsend-
ingu, þar sem hann réð ekki við
verkefnið.
Hverju skilaði margra ára ráð-
herradómur Þorsteins fyrir Suður-
land og þjóðina? Vegna starfa sinna
sem þingmaður, tókst Árna Johnsen
að stela nokkrum milljónum, og ætl-
aði ekki að láta komast upp um sig,
en var svo óheppinn að vera staðinn
að verki, og varð því að segja af sér
þingmennsku.
Hafa nefnd vinnubrögð þessara
alþingismanna orðið Suðurlandi til
framdráttar? Eru verk þessara
þingmanna í anda Ingólfs heitins
Jónssonar?
Í framhaldi af því
sem hér að framan er
rakið, má hugsa til
þess, að brytu menn af
sér á fyrri öldum,
þurftu þeir að sigla um
úfið haf á litlum skipum
og brjótast svo gegnum
alla Evrópu til páfans í
Róm til að fá syndaaf-
lausn. Hér er mikil
breyting á orðin. Nú
geta þingmenn og aðrir
stolið öllu steini léttara,
og þurfa þá ekki annað
en bregða sér í kaffisopa að Bessa-
stöðum hjá Ólafi Ragnari og Dorrit
og biðja um aflátsbréf, eftir að hafa
tekið út smádóm.
Það vakti hins vegar athygli á
dögunum, að Árni Johnsen sneri sér
til svonefndra handhafa forseta-
valds. (Þess skal getið, að ég hef nú á
8 árum verið dæmdur 7 sinnum í
héraðsdómi og í Hæstarétti fyrir að
stela kr. 500.000,00. Hér er um að
ræða upplognar og falsaðar sakir,
sem engin sönnun er fyrir. Þó hefur
dómunum ekki verið breytt.)
Ég fékk samþykkta á Alþingi 1987
þingsályktunartillögu um lýsingu
Hellisheiðar. Af því að ég flutti þessa
tillögu, voru báðir félagar mínir,
Þorsteinn Pálsson og Árni Johnsen,
á móti henni.
Það kom vel á vondan, að við upp-
röðun í kosningunum 1987 lenti Árni
Johnsen í þriðja sæti. Hann féll því í
Alþingiskosningunum 1987, úr 3.
sæti, í tilefni af því, að Þorsteinn bjó
til stórtap fyrir Sjálfstæðisflokkinn á
þeim tíma, með því að reka Albert.
Þegar atkvæði voru greidd í þing-
sal 29. febrúar 1987 um lýsingu
Hellisheiðar, þá gengu báðir félagar
mínir úr þingsalnum og tóku ekki
þátt í ákvörðunartökunni. Áhuginn
var ekki meiri en þetta. Einungis
annar, Árni, hafði atkvæðisrétt, sem
varamaður Þorsteins Pálssonar.
Ekki hefði verið óeðlilegt, að Þor-
steinn, sem forsætisráðherra, hefði
beitt sér fyrir aukafjárveitingu í til-
efni af samþykkt tillögu um lýsingu
Hellisheiðar, og sem 1. þingmaður
Suðurlands, haft forgöngu um slíkt.
Og þá jafnframt um að hefjast handa
um lagningu fjögurra akreina vegar
yfir Hellisheiði, ásamt með lýsing-
unni.
Nú um árabil hefur verið algjört
framkvæmdaleysi í málefnum vega-
gerðar á Hellisheiði. Ekki vantar, að
margir hafa kvatt sér hljóðs í blöð-
um um þetta aðgerðaleysi. Má þar
nefna „Vini Hellisheiðar“ og fleiri.
Merkasta grein, sem um þessi mál
hefur verið rituð, birtist í Morg-
unblaðinu í vetur, „Hellisheiði í hers
höndum“, eftir Árna Gunnarsson.
Nokkuð er umliðið síðan fréttir
bárust af því, að Orkuveita Reykja-
víkur og Bæjarstjórn Ölfuss hefðu
tekið höndum saman um lagfæringu
og lýsingu Þrengslavegar. Og fyrir
skömmu bárust og fréttir af því, að
Sjóvá og stærstu sveitarfélögin á
Suðurlandi hefðu bundist samtökum
um sams konar aðgerðir með fjög-
urra akreina vegi um Hellisheiði
austur í Flóa og lýsingu hans.
Framundan eru alþingiskosn-
ingar á vori komanda. Af því sem að
framan er sagt, er skiljanlegt, að
Sunnlendingar geta tæplega vonað á
þingmenn Suðurlands í vega- og lýs-
ingarmálum Hellisheiðar.
Sannleikurinn
mun gjöra yður frjálsa
Eggert Haukdal skrifar um
Suðurlandskjördæmi vegna
komandi alþingiskosninga.
» ÞingmannahópurSuðurlands hefur
því verið dugminnsti
þingmannahópur lands-
ins allar götur síðan.
Eggert Haukdal
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
ÞANN 18. október var haldið afar
fjölsótt málþing við Landbúnaðarhá-
skóla Íslands (LbhÍ) sem bar yfir-
skriftina: „Skipulag og búsetuþróun í
dreifbýli“. Að ráðstefnunni stóðu
Skipulagsstofnun, Fasteignamat rík-
isins og Samband íslenskra sveitarfé-
laga auk LbhÍ. Það er ljóst að þetta
málefni og núverandi búsetuþróun
brennur mjög á dreif-
býlinu. Rektor LbhÍ
hefur lýst ástandinu
sem eins konar nýrri
„landnámsöld, því það
kann að vera að mestu
eignaumskipti Íslands-
sögunnar frá landnáms-
tíð eigi sér nú stað í
dreifbýli landsins.
Skiptar skoðanir
hafa verið uppi um
stöðu og þróun bújarð-
arinnar. Meðal spurn-
inga sem varpað hefur
verið fram á almennum
vettvangi má nefna eftirfarandi: Hve
miklar eru breytingarnar? Hefur jarð-
næði hækkað ört í verði? Hafa breyt-
ingarnar áhrif á matvælaframleiðslu á
Íslandi í framtíðinni? Er lagarammi á
Íslandi um ábúð, jarðasölur, landskipti
og skipulag nógu skýr? Er verið að
spilla náttúru landsins? Minnkar að-
gengi að landi til útivistar? Eru jarðir
að safnast á hendur fárra auðmanna?
Á málþinginu fengust nokkur svör við
mörgum þessara spurninga, en jafn-
framt komu upp ný álitamál sem
brýnt er að kanna frekar sem fyrst.
Á málþinginu kom skýrt í ljós að
verðlag á eignum hefur hækkað gríð-
arlega, sérstaklega á Suðurlandi og
Vesturlandi, en áhrif hækkunarinnar
á byggðaþróun eru margslungin.
Eignaverðmæti bænda aukast víða en
að sama skapi getur verið erfitt fyrir
ungt fólk að höndla jarðnæði til að
hefja búskap. En fleira en eignaverð-
mæti þarfnast skoðunar. Nú hefur
verið skipulagður mikill fjöldi frí-
stundalóða á bújörðum og að mati
skipulagsstjóra þurfa sveitarfélög
mun meiri stuðning og leiðarljós við
stefnumörkun og framkvæmt skipu-
lagsmála. Skipulagsstjóri og sam-
starfsmenn hans hafa slegið á það að
það landnæði sem tekið hefur verið frá
til búgarða og frístundabyggðar frá
árinu 1995 sé jafnvel um 35.000 ha á
Suðurlandi og Vesturlandi á um 510
jörðum. Á svæðinu eru alls um 2100
jarðir. Til samanburðar má geta þess
að tún og ræktarland á Íslandi öllu er
nú talið um 130.000 ha. Þetta verða að
teljast ansi stórfelldar breytingar á
landnotkun á Íslandi.
Lög um jarðaumsýslu eru að
margra mati óskýr og Atli Már Ing-
ólfsson, lögfræðingur landbúnaðar-
ráðuneytis telur að jarðalögum sé í
raun ekki framfylgt að öllu leyti, en
þar eru m.a. að finna ákvæði sem
tryggja eiga verndun lands sem vel er
fallið til búvöruframleiðslu og umsögn
landbúnaðarráðuneytis er varðar land
sem leyst er undan landbúnaðarnotk-
un. Spyrja má hvort önnur verndunar-
sjónarmið ættu ekki að
vera tilgreind í jarðalög-
um eða er þau að finna
annars staðar? En á það
hefur einnig verið bent að
þótt frístundalóðir séu
skipulagðar á bújörðum
þarf það síður en svo að
skerða framleiðslugetu
jarðanna, sérstaklega í
mjólkuriðnaði, en
frístundabyggð getur
þvert á móti aukið fjöl-
breytni í búsetu og at-
vinnu í sveitum, eins og
Torfi Jóhannesson, formaður skipu-
lags og byggingarnefndar Borg-
arbyggðar gat um á málþinginu. Hins
vegar, ef þessar frístundabyggðir
þróast í hverfi þar sem fólk hefur
fasta búsetu koma upp mörg skipu-
lags- og umhverfisvandamál svo sem
varðandi sorphirðu, skólaakstur, snjó-
mokstur og veitukerfi?
Samkvæmt jarðalögum ber land-
búnaðarráðherra að staðfesta land-
skipti, en eftir því hefur ekki verið far-
ið, eins og fram hefur komið í fréttum.
En það má líka velta því fyrir sér
hvort þetta sé rökrétt aðferð. Þá hefur
afgreiðsla sveitarfélaga í þessum mál-
um verið gagnrýnd fyrir það að vera
of sjálfvirk og jafnvel óvönduð að því
leyti að faglegar forsendur séu ekki
hafðar til hliðsjónar. En þar má aftur
benda á skort á skýru lagaumhverfi
og faglegum stuðningi. Það er einnig
ljóst að lög er varða eignaumskipti og
skipulag á bújörðum á Íslandi eru
með því frjálslegasta sem þekkist í
Evrópu. Fram kom í máli Atla Más að
víða í nágrannalöndunum er söfnun
bújarða á eina hendi bönnuð með lög-
um. Einni eru þekktar strangar kvað-
ir um búsetu á bújörðum, skipulag
þeirra og landnýtingu, eins og kom
fram í máli Sölve Bærug, norsks fyr-
irlesara á málþinginu.
Það er ein meginiðurstaða mál-
þingsins að þörf er á stefnumótun um
skipulag og eignaumsýslu í dreifbýli,
sem hefur hag lands og þjóðar til
framtíðar að leiðarljósi. Til þess að svo
megi vera þarf að auka faglegt starf,
rannsóknir og upplýsingaöflun á
þessu sviði til að auðvelda stefnumót-
un stjórnsýslu til framtíðar. Ljóst er
að það þarf að bæta samhljóm í fram-
kvæmd laga er heyra undir hin ýmsu
ráðuneyti og samspil þeirra við skipu-
lagslög, fasteignaskráningu og um-
sýslu, um leið og litið er til stórauk-
innar fjölbreytni í atvinnuháttum í
dreifbýli.
Ólafur Arnalds fjallar um
Málþing um búsetuþróun » Það er ein meginið-urstaða málþingsins
að þörf er á stefnumót-
un um skipulag og
eignaumsýslu í dreif-
býli, sem hefur hag
lands og þjóðar til fram-
tíðar að leiðarljósi.
Ólafur Arnalds
Höfundur er prófessor við
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Hlutfall seldra jarða frá ársbyrjun 2002 til september 2006 sem af heild-
arfjölda jarðanna. Notuð eru gömlu hreppamörkin (1975).
Er íslensku
bújörðinni ógnað?